Χρόνος: αφεντικό ή υπηρέτης;

Του Νίκου Τσούλια

Ο χρόνος δίνει όλες τις απαντήσεις,
χωρίς να χρειάζεται καν τις ερωτήσεις.

Ευριπίδης 480-406 π.Χ.

Χρόνος: αφεντικό ή υπηρέτης; Ο χρόνος δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Είναι φοβερά αδιάφορος στο ερώτημα μας, στην αγωνία μας. Αλλά και τη φύση δεν την αφορούν τα δικά μας υπαρξιακά ζητήματα. Η φύση δεν έχει συνείδηση, δεν έχει ηθική και δεν αισθάνεται καμιά … ενοχή φυσικά και αυτονόητα γι’ αυτό. Για παράδειγμα, αν τρέχεις με υπερβολική ταχύτητα στο δρόμο και βρεθείς εκτός τροχιάς, η φύση δεν θα πει «τον καημένο, ας μην καταστραφεί, έχει και οικογένεια». Επίσης, όταν μετά από εκατομμύρια χρόνια ο Ήλιος – το Άστρο της Ημέρας – θα έχει αρχίσει να μετατρέπεται σε λευκό νάνο και η Γη μας θα γίνει φοβερά αφιλόξενη για κάθε μορφή ζωής, δε θα πει ο Ήλιος ότι πρέπει να βρει μια κάποια λύση για τον πλανήτη μας.  Δεν έχουν καμιά ηθική σχέση οι νόμοι της φύσης, η ίδια η λειτουργία της φύσης με τη δική μας συμπεριφορά. Ή μάλλον έχουν μια συγκεκριμένη σχέση: οφείλουμε να γνωρίζουμε τους κανόνες της φύσης, οφείλουμε να μετασχηματίζουμε τη φύση μέσα από τα επιστημονικά και φιλοσοφικά μονοπάτια και να ακολουθούμε τους δικούς μας δρόμους της ελευθερίας με επίγνωση των δυνατοτήτων μας σε σχέση με τη φύση και το περιβάλλον.

Χριστουγεννιάτικα ποιήματα

Εγώ και το ζεϊμπέκικο

Ζεϊμπέκικο, μια προσωπική (του καθενός) υπόθεση…

Του Νίκου Τσούλια

Ζεϊμπέκικο: τραγούδι ή χορός; Και το ένα και το άλλο. Δεν γίνεται να ακούς ζεϊμπέκικο και να μη χορεύεις ζεϊμπέκικο. Γιατί τότε δεν ξέρεις τι είναι το ζεϊμπέκικο, δεν πρόκειται να το μάθεις. Το ζεϊμπέκικο ως τραγούδι και ως χορός γεννήθηκε την ίδια στιγμή, με δύο όψεις. Βρήκε την ακμή του και το απόγειό του μέσα στον κόσμο του ρεμπέτικου,  στην κοινωνία των κατατρεγμένων, εκεί θα συναντήσει τους πόνους της ψυχής τους, θα εκφράσει τους καημούς της ζωής τους. Μετά θα απλωθεί στο λαϊκό τραγούδι, θα ακτινοβολήσει και σε αυτό το στερέωμα, παρόλο που κάποιες όψεις του θα αποκτήσουν φολκλορικές εκφράσεις. Αλλά αυτό δε θα μετασχηματιστεί, θα παραμείνει αυθεντικό και ακέραιο. Θα ισχυριστώ κάτι αυθαίρετο. Το ζεϊμπέκικο το έχω πολλές φορές σαν κλειδί κατανόησης προσώπων και καταστάσεων. Άμα βλέπω κάποιον να χορεύει καλό ζεϊμπέκικο, λέω: έχει άποψη για τη ζωή! Και τον εκτιμώ, ας μην τον ξέρω καθόλου!  Όταν κάνεις κάτι είδωλο, σου θέτει και τα δικά του “αυθαίρετα” χαρακτηριστικά…

Δώρο Χριστουγεννιάτικο

του Δημοσθένη Βουτυρά (1879-1958)

Σε κάθε χτύπημα που τούδινε ο άνεμος σα να ζητούσε να το γκρεμίσει, το παλιόσπιτο έτρεμε, όπως κι εμείς μαζεμένοι εκεί μέσα.

Μη λιθοβολείτε το σχολείο!

The Trapezunta Tuition Centre (Φροντιστήριον Τραπεζούντος) was founded in 1682 by Sebastos Kiminitis, one of the most respected Pontic Greek scholars of the 17th century.

Του Νίκου Τσούλια
(ως πρόεδρος της ΟΛΜΕ)

ΤΑ ΝΕΑ, 22.6.2000

Συχνά-πυκνά εκφέρεται η άποψη ότι παλιότερα το σχολείο μόρφωνε καλύτερα τους νέους μας απ’ ό,τι σήμερα. Και αυτή η αντίληψη προβάλλεται χωρίς να παρουσιάζονται έρευνες και μελέτες που να τεκμηριώνουν στοιχειωδώς αυτή την προσέγγιση. Ουσιαστικά, η εν λόγω συγκριτική θεώρηση του χθεσινού εκπαιδευτικού γίγνεσθαι σε σχέση με το αντίστοιχο σημερινό είναι συνυφασμένη με ιδεολογικά και πολιτικά στοιχεία, που ισχυρίζονται ότι το παλιό σχολείο ήταν πιο αποτελεσματικό ακριβώς γιατί ήταν αυστηρό και είχε πειθαρχία.

Περισκόπιο επιστήμης

Η επιστήμη μάς χαρίζει όλο και πιο νέα πεδία γνώσης, θέτει νέες προβληματισμούς, νέα ερωτήματα. Η επιστήμη δημιουργεί νέες κοσμοθεωρίες, εισάγει στον άνθρωπο σε πρωτόγνωρα μονοπάτια, οδηγεί την κοινωνία σε καινούργια φάση της ιστορίας. Κανείς μας δεν μπορεί να ερμηνεύει την πραγματικότητα χωρίς να παρακολουθεί τις επιστημονικές εξελίξεις. Αλλά η διαρκής ενασχόληση με την επιστημονική γνώση δεν είναι μόνο αδήριτη ανάγκη, είναι ομορφιά ζωής…

Επιμέλεια: Νίκου Τσούλια

Ένα άρθρο την ημέρα

… και οι σκέψεις πλημμυρίζουν.

Του Νίκου Τσούλια

Αυτο – αναφορικό το σημερινό άρθρο· όχι τόσο ως προς το «Ανθολόγιο» όσο ως προς εμένα. Η καθημερινή έκφραση του «Ανθολογίου» είναι – κατά κανόνα – δύο δημοσιεύσεις κάθε ημέρα· μια δική μου και μία ξένη. Όσον αφορά τη δική μου γραφή – γιατί η ξένη δημοσίευση είναι μια εύκολη υπόθεση – τίθεται ένα ερώτημα: είναι αναγκαίος αυτό ο ρυθμός; Και ακόμα μπορεί κάποιος να βρίσκει θεματικές περιοχές και να γράφει καθημερινά σχετικά κείμενα;

Η αρχιτεκτονική του χάους…

Γράφει ο ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗΣ,
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 20.3.11, 28.3.11

Τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε πως κάτι – μια φυσική δομή ή ένα κοινωνικό σύστημα- «βυθίστηκε» ή «κατέρρευσε» στο χάος;

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, η επίκληση του χάους γίνεται αποκλειστικά για να περιγράψουμε διεργασίες αποδιοργάνωσης, αποσάθρωσης και καταστροφής. Οι περισσότεροι από εμάς είναι απολύτως πεπεισμένοι ότι η εισβολή του χάους στα φυσικά, κοινωνικά, οικονομικά ή βιολογικά συστήματα οδηγεί, αναπόδραστα και νομοτελειακά, στην αποδόμησή τους: η επικράτηση του χάους ισοδυναμεί με πλήρη αποδιοργάνωση, και άρα με ολοκληρωτική καταστροφή κάθε μορφής οργάνωσης.

Περί ηθικής και συναισθηματισμού

Του Νίκου Τσούλια

Επιχειρώντας να προσεγγίσουμε στοιχειωδώς τα διάφορα ακραία “εγκληματολογικά” φαινόμενα, αδυνατούμε να δώσουμε κάποια λογική ή λογικοφανή εξήγηση και συνήθως καταφεύγουμε είτε σε χαοτικά ερμηνευτικά σχήματα του τύπου «άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου» είτε σε εύκολους αφορισμούς περί ζωώδους ιδιότητας του συγκεκριμένου εγκληματία είτε σε μεταφυσικές ομιχλώδεις θεωρήσεις. Και πράγματι κάποια τέτοια προσφυγή φαίνεται αναπόφευκτη όταν κάποιος προσπαθεί να εκλογικεύσει την πορεία και τη συμπεριφορά π.χ. ενός πατροκτόνου ή ενός παιδοκτόνου. Να εκλογικεύσει, δηλαδή, κάτι που η λογική το απορρίπτει εξ ορισμού ή να διαμορφώσει ένα κλιμακωτό σχήμα, όπου οι αναβαθμίδες του θα συνδέουν το στέρεο έδαφος της κοινής αντίληψης με το απόλυτο κενό της πλήρους απο-ανθρωποποίησης.

Πολιτική αρθρογραφία 27.12.11

Επιμέλεια: Νίκου Τσούλια

Η πολιτική δε “σταματάει” να δρα και να λειτουργεί ποτέ. Ακόμα και όταν δεν μας ενδιαφέρει, μας αφορά και μας επηρεάζει πολύ αποφασιστικά. Η πολιτική είναι το γενικό – συνολικό και καθοριστικό πεδίο της ζωής μας, είναι ο χώρος ολοκλήρωσης του πολίτη, είναι ο τόπος που διαμορφώνουμε το κοινό μας μέλλον. Πρέπει να την αγαπάμε την πολιτική. Δεν φταίει αυτή για το ποιόν και την ποιότητα των πολιτικών. Αν εγκαταλείψουμε την πολιτική υπό το βάρος της – ούτως ή άλλως δικαιολογημένης – απογοήτευσης, θα κάνουμε μεγάλο λάθος και θα αναπαράγουμε αυτό που θεωρητικά δεν θέλουμε: την αλλοτρίωση της δημόσιας ζωής και την όξυνση της κρίσης. Οι αρχαίοι Έλληνες δημιούργησαν – κατά τη γνώμη μου – αυτό τον θαυμαστό πολιτισμό, αυτή τη φοβερή ορθολογική σκέψη με βασικό πεδίο την καθολική συμμετοχή στο δημόσιο βίο και τη δημοκρατική συγκρότηση της πολιτικής. 

 

Από την εικονογράφηση κλασικών βιβλίων

του Νίκου Τσούλια

Η εικονογράφηση έχει και αυτή συμμετοχή στο παιχνίδι της γνώσης, δίνει το δικό της στίγμα στην περιπλάνηση της σκέψης και στο ξελόγιασμα της φαντασίας. Συχνά αποτελεί την όαση στον πυκνό ρουμάνι των λέξεων, εδώ παίρνουμε ανάσες για να φτερουγίσει για λίγο η ψυχή μας σε ασύνορους κόσμους, εδώ κάνουμε τις δικές μας προεκτάσεις που δεν έχει συλλογιστεί ο συγγραφέας, εδώ αυτοσχεδιάζουμε στην παράλληλη γραφή της ανάγνωσης – γιατί η ανάγνωση είναι μια ειδική μορφή “προφορικής γραφής”, είναι ένας διαρκής ψίθυρος, που άλλοτε περιλαμβάνει φράσεις του βιβλίου και άλλοτε δικούς μας συλλογισμούς. Η εικαστική τέχνη του σκίτσου γίνεται οίστρος για την περιπλάνηση της φαντασίας, γίνεται ζυμάρι για να πλάσεις τις δικές σου εικόνες, ανακατωμένες εικόνες, εικόνες προσωπικές και εικόνες της συγγραφής, γίνεται απλότοπος για να ανασχεδιάσεις συλλογισμούς για τη συνέχεια της ανάγνωσης, για να προβαδίσεις από την ανάγνωση. Η εικονογράφηση έχει τη δική της ιστορία, αφήνει τα δικά της σημάδια στη μνήμη και στην ονειροπόληση. Τα Χριστούγεννα θέλουν έναν δικό τους κόσμο περισυλλογής και αναστοχασμού, ιδιαίτερα σε μια εποχή όπου ο καταιγισμός της τηλεοπτικής εικόνας δεν σου αφήνει περιθώρια να δώσεις το δικό σου πνευματικό σκίρτημα. Η στατική – διαχρονική εικονογράφηση των κλασικών βιβλίων δεν έχει να κάνει με τον καταιγισμό των ηλεκτρονικών εικόνων που είναι επιφανειακή πληροφόρηση και δεν σου αφήνει καμιά “παρακαταθήκη”, δεν σου ανασυσταίνει απλώς το παρελθόν, σε καλεί να ξαναδημιουργήσεις ήρωες και παραμυθίες, σε καλεί να ξανασυναντήσεις τα παλιά σου όνειρα και να τα ενοφθαλμίσεις στις τωρινές σου φιλοδοξίες, στις μύχιες, στις ανομολόγητες φαντασιώσεις σου, στον απόλυτα προσωπικό σου πυρήνα, στο γυμνό πυρήνα της ύπαρξής σου, να μπεις και εσύ μέσα από τον φαντασιακό κόσμο στο αιώνιο ταξίδι της κλασικής εικονογράφησης.

Χριστουγεννιάτικη επισκόπηση

Τα Χριστούγεννα στον ελληνικό παραδοσιακό πολιτισμό

Το 378 για πρώτη φορά γιορτάστηκαν στην Κωνσταντινούπολη ως αυτοτελής γιορτή

ΤΟ ΒΗΜΑ 23/12/2011

Παραμονές Χριστουγέννων τα παιδιά γύριζαν στα σπίτια και έψελναν τα κάλαντα. Στην εικόνα «Ο μικρός σαλπιγκτής» του Γεωργίου Ιακωβίδη.

Το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων αντικατέστησε πιθανότατα αρχαιοελληνικές ή ρωμαϊκές γιορτές, όπως τα Σατουρνάλια, τα Κρόνια κ.ά., συνδεδεμένες με τις χειμερινές τροπές του ήλιου (το χειμερινό ηλιοστάσιο στις 22 Δεκεμβρίου).

Περιλαμβάνει τις ημέρες από την παραμονή των Χριστουγέννων (24 Δεκεμβρίου) έως την παραμονή των Θεοφανείων (5 Ιανουαρίου). Έτσι, είναι φυσικό, οι χριστιανικές γιορτές, όπως είναι η Γέννηση του Χριστού, η εορτή του Αγίου Βασιλείου, η Περιτομή και η Βάπτιση να έχουν συνδεθεί με ειδωλολατρικές συνήθειες που αποσκοπούσαν στον εξευμενισμό των δαιμονικών όντων και στην ευετηρία (καλοχρονιά).
Κύριο χαρακτηριστικό των ημερών αυτών είναι οι αγερμοί (κάλαντα) από μικρούς και μεγάλους, οι μεταμφιέσεις, οι προληπτικές ενέργειες για το καλό της χρονιάς κ.ά.