Δημιουργία νέας μορφής ζωής

Του Νίκου Τσούλια

Υπάρχουν κάποια ερωτήματα, απ’ αυτά που θέτει ο άνθρωπος διαρκώς στον εαυτό του, τα οποία υπερβαίνουν κατά πολύ τα όρια της γνώσης του και ίσως να μένουν εσαεί ερωτήματα, αφού οι όποιες διαχρονικές απαντήσεις τείνουν με τάση «ασυμπτώτου» ως προς αυτά. Αρκετοί στοχαστές θεωρούν θετικό το γεγονός ότι υπάρχουν ερωτήματα που παραμένουν ερωτήματα· ίσως γιατί συγκροτούν το πιο ισχυρό νήμα όλων των ανθρώπων ιστορικά. Τι είναι χρόνος; Τι είναι αλήθεια; Τι είναι ζωή; Ποιος είναι ο σκοπός της ζωής μας; Υπάρχει σκοπός; Είναι όλα αυτά και πολλά άλλα τέτοιου είδους ζητήματα (των πρωτογενών εννοιών), ένας κύκλος προβληματισμού που κάθε εποχή θέλει να διερευνήσει και να πάει πιο πέρα…

Ωστόσο, στο φαινόμενο της ζωής ο άνθρωπος επιχειρεί την άλωσή του μέσω της επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας, ανεξάρτητα από το ότι η πιο γενική και ολιστική πλευρά, η φιλοσοφική – θεωρητική πλευρά δεν είναι σαφής ως προς το τι είναι η εκδήλωση της ζωής. Αναπτύσσεται, δηλαδή, ένας εργαλειακός λόγος και μια τεχνική που τέμνουν ένα εκρηκτικό ζήτημα, παρά το γεγονός ότι αδυνατεί να το συλλάβει η σκέψη μας και η συνείδησή μας. Και ως μέθοδος μια τέτοια πρακτική μπορεί αυτή καθαυτή να δημιουργήσει προβλήματα άγνωστων επιπτώσεων.

Το μέλλον ανάμεσα στον φόβο και την ελπίδα

Αντιμέτωποι με το απρόβλεπτο

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 2/1/09

«Ζούμε πολύ περισσότερο με τις αμφιβολίες και τους φόβους μας, με τις ανησυχίες και τις ελπίδες μας για το μέλλον, παρά με τις αναμνήσεις ή με τις τωρινές μας εμπειρίες», έγραφε ο Ερνστ Κασίρερ στο βιβλίο του «Δοκίμιο για τον άνθρωπο» («Κάλβος», 1985, σελ. 83).
Ηθελε έτσι να υπογραμμίσει ότι ο άνθρωπος είναι μια ύπαρξη στραμμένη προς το μέλλον, προσανατολισμένη προς το μέλλον, ικανή να θέτει στόχους και να αναπτύσσει δραστηριότητες που προεκτείνονται στον μελλοντικό χρόνο. Και συνέχιζε: «Η θρησκεία προτρέπει τον άνθρωπο να μη φοβάται τις μέρες που θα ‘ρθουν, ενώ η ανθρώπινη σοφία τον συμβουλεύει να απολαύσει το σήμερα, χωρίς να γνοιάζεται για το αύριο. Ομως ποτέ ο άνθρωπος δεν θα μπορούσε να ακολουθήσει αυτή τη συμβουλή. Απαραίτητο μέρος της φύσης του είναι να σκέφτεται το μέλλον και να ζει μέσα σε αυτό».

Πώς σκεφτόμαστε σήμερα το μέλλον και πώς ζούμε μέσα σε αυτό; Οσο διαρκούσε η πίστη των ανθρώπων στην ιδεολογία της αδιάκοπης προόδου, το μέλλον έμοιαζε φωτεινό και υποσχόταν μια συνεχή βελτίωση της ανθρώπινης κατάστασης.
Η ανθρωπότητα πίστευε ότι βαδίζει στον δρόμο που οδηγεί από το λιγότερο καλό προς το καλύτερο, από μια κατάσταση σχετικής αδυναμίας προς τον ολικό έλεγχο της μοίρας της. Το μέλλον εμφανιζόταν ως ένα πεδίο πρωτόγνωρων δυνατοτήτων και ως ένα σύνολο ελκυστικών υποσχέσεων. Η εικόνα του ταυτιζόταν με την ουτοπία της υποχρεωτικής, ανεπίστρεπτης και συνεχούς προόδου. Η εμπιστοσύνη στο μέλλον συνδεόταν στενά με την πίστη στις δυνατότητες της επιστήμης και στον ευεργετικό χαρακτήρα των τεχνολογικών της εφαρμογών.