Αγωγή Υγείας και εκπαίδευση

του Νίκου Τσούλια

Η πολιτιστική ανάπτυξη του σχολείου είναι στις σημερινές κοινωνίες της μάθησης βασικός παράγοντας για τη μόρφωση των νέων μας. Η σχολική ζωή σαφώς και δεν μπορεί να οριοθετηθεί μόνο στο πεδίο της μετάδοσης των γνώσεων, αλλά πρέπει να αναπτύξει όλες τις πλευρές μιας ευρείας γενικής παιδείας (θέατρο, τέχνη, περιβαλλοντική εκπαίδευση, αγωγή υγείας, αγωγή καταναλωτή, παραδοσιακή κουλτούρα, αθλητισμός, λαϊκός πολιτισμός κ.λπ.)

Στον τομέα της αγωγής υγείας έχουμε κάνει σημαντικά βήματα. Νομίζω πως έχουμε αποσαφηνίσει τους στόχους, το περιεχόμενο και τη μεθοδολογία της. Σήμερα το βάρος πρέπει να δοθεί στην ποσοτική επέκτασή της, στη διάχυσή της σε όλο τον εκπαιδευτικό ιστό. Τα προγράμματα που έχει διαμορφωθεί ήδη από το Υπουργείο αλλά και από το ΚΕ.ΜΕ.ΤΕ. της ΟΛΜΕ (εδώ και αρκετά χρόνια) και οι εκπαιδευτικοί που έχουν επιμορφωθεί σε διάφορες περιόδους μπορούν να αποτελέσουν τη μαγιά για να ευδοκιμήσουν οι αντιλήψεις και οι πρακτικές της αγωγής υγείας.

Γιατί η αγωγή υγείας πρέπει να συνεισφέρει στο όλον «παιδαγωγικό παράδειγμα» καλλιεργώντας αξίες, διαμορφώνοντας στάσεις και συμπεριφορές, δίνοντας γνώσεις και πληροφορίες για τα σύνθετα ζητήματα της σημερινής πραγματικότητας. Να αμφισβητήσει τον καταναλωτισμό και να δημιουργήσει θεωρήσεις αυτο – εκτίμησης και χειραφέτησης, ώστε τα παιδιά να μην εξαρτώνται από κατασκευασμένες ανάγκες και «προτεραιότητες», να έχουν άποψη για την ίδια τη ζωή. Η εικόνα της υγείας των παιδιών και των εφήβων δεν είναι δυστυχώς τόσο καλή όσο θα προσδοκούσαμε. Τα ψυχολογικά προβλήματα, η παχυσαρκία και ο απομονωτισμός είναι από τα κυριότερα νεοεμφανιζόμενα ανησυχητικά συμπτώματα στον εφηβικό κόσμο. Δεν είναι πολλοί οι γονείς που έχουν την δυνατότητα να βοηθήσουν στην άρτια ανάπτυξη των παιδιών τους.

Η σύγχρονη κοινωνία είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και γοργά εξελισσόμενη. Δεν αρκούν οι εμπειρικές σκόρπιες γνώσεις για να ανταποκριθούν στα ερωτήματα ή στα καθημερινά και πιεστικά προβλήματα των παιδιών. Η έλλειψη διαλόγου ανάμεσα σε γονείς και παιδιά οφείλεται – ως ένα βαθμό – και σ’ αυτό το αντικειμενικό γεγονός. Και βέβαια δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι και εμείς οι εκπαιδευτικοί έχουμε σαφή εικόνα για όλο αυτό το γαλαξία των ζητημάτων που απασχολούν τους μαθητές και τις μαθήτριες, δεν έχουμε άρτια εφόδια για να δώσουμε με σαφήνεια έστω ενδεικτικές απαντήσεις και συχνά αυτοσχεδιάζουμε με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό.

Για παράδειγμα, η έγκαιρη διάγνωση ενός προβλήματος στο παιδί (δυσλεξία, νοητική υστέρηση, διάσπαση προσοχής, έλλειψη αυτοπεποίθησης κλπ) από τον εκπαιδευτικό έχει μεγαλύτερη σημασία για την αντιμετώπισή του από ό,τι η όποια «θεραπευτική» καθυστερημένη ιατρική προσπάθεια. Έχει περάσει προ πολλού και ανεπιστρεπτί η εποχή που ως καλός εκπαιδευτικός λογιζόταν εκείνος που έκανε μόνο καλό μάθημα. Σήμερα το στοιχείο αυτό είναι μια συνιστώσα του αποτελεσματικού παιδαγωγού.

Το εξωτερικό τοπίο του σχολείου είναι αρκετά εχθρικό σε σχέση με την παιδική αθωότητα ή με το σχετικά ανέφελο σχολικό περιβάλλον. Η αναγωγή του ανταγωνισμού ως υπέρτατη σύγχρονη αξία, ο καταναλωτισμός, η κακή διατροφή, η ελλιπής σωματική άσκηση, τα πολλαπλά οικογενειακά προβλήματα – τα οποία θα ενταθούν με τη σημερινή κρίση – το άγχος και η ψυχολογική πίεση που προσδίδει ιδιαίτερα το σύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, οι πολλές φροντιστηριακές ώρες και ο μικρός ελεύθερος χρόνος των μαθητών / μαθητριών, η προσκόλληση στο διαδίκτυο, στην τηλεόραση και γενικότερα στα ηλεκτρονικά μέσα, αλλά και η έλλειψη επαγγελματικής προοπτικής στους νέους επιστήμονες – ως πρόδρομη «προσλαμβάνουσα» στη σκέψη των μαθητών / μαθητριών – συναρθρώνουν ένα ασφυκτικό και περιοριστικό πεδίο για την ολόπλευρη σωματική και πνευματική ανάπτυξη των νέων.

Μερικά στοιχεία από τα προαναφερθέντα συχνά στομώνουν τα όνειρα και τις φιλοδοξίες τους των παιδιών, απονευρώνουν την ορμητική διάθεσή τους να κατακτήσουν το μέλλον τους, το μέλλον στο οποίο θα ολοκληρωθούν ως προσωπικότητες.

Ο υπεύθυνος αγωγής υγείας πρέπει να στηρίζεται διαρκώς στο τόσο σημαντικό έργο του. Να γίνουν γρήγορα βήματα διεπιστημονικής προσέγγισης στον τομέα αυτό. Να αναπτυχθεί θεσμικά και συγκροτημένα ζώνη πολιτιστικών δραστηριοτήτων κάθε εβδομάδα, σε κάθε σχολείο που θα δώσουν νέα πνοή στο περιεχόμενο της διαπαιδαγώγησης.

Σε κάθε περίπτωση, εμείς οι εκπαιδευτικοί οφείλουμε να αναπτύξουμε τις δικές μας δημιουργικές δυνάμεις – ενισχύοντας διαρκώς την κοινωνική μας ευθύνη – ώστε το σχολείο να ανταποκρίνεται ολόπλευρα στις φιλοδοξίες και στα όνειρα των μαθητών / μαθητριών μας.