Το παιδί μου έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού, τι να κάνω;

Γράφει η Ρίτα Βελώνη

O γυαλάκιας, η χονδρή, το βλαμμένο, ο άσχετος. Βαριοί χαρακτηρισμοί για ένα παιδί, που για μια αδυναμία του, μπαίνει   στο  στόχαστρο της «παρέας» ή της τάξης. Τι συμβαίνει λοιπόν; Γιατί το φαινόμενο του school bullying στην Ελλάδα εξαπλώνεται σαν επιδημία και τι συμβουλεύουν οι ειδικοί στην περίπτωση που και το δικό σας παιδί αντιμετωπίζει παρόμοιο πρόβλημα.

Tι ακριβώς σημαίνει school bullying;

Όλοι γνωρίζουμε ότι ο σχολικός εκφοβισμός (school bullying) είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας, που εμφανίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου. Συνήθως έχει να κάνει με τη χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή συνομηλίκων παιδιών με στόχο να προκληθεί πόνος ή αναστάτωση. Η βία μπορεί να εμφανίζεται σε διάφορες μορφές όπως: με επίθεση σωματική (σπρωξίματα, κλωτσιές, μπουνιές), συναισθηματική ή λεκτική (κοροϊδία, σαρκασμό, χειρονομίες, συκοφαντίες, γελοιοποίηση, απειλές), σεξουαλική παρενόχληση (ανεπιθύμητο άγγιγμα), προσβλητικά μηνύματα (κακόβουλα sms, κλήσεις, e-mail, chat με απειλητικό περιεχόμενο).

Και βέβαια, όλα αυτά έχουν σοβαρές επιπτώσεις για την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών και τη διαδικασία μάθησης επισημαίνουν οι ειδικοί, καθώς σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποίησε η Εταιρία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου σε συνεργασία με την Παιδαγωγική Σχολή του Α.Π.Θ, αποκαλύπτει:  Από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τουλάχιστον 1 στα 10 παιδιά και έφηβοι σήμερα, είναι ο σχολικός εκφοβισμός (school bullying) μαθητών από συμμαθητές τους. Παράλληλα, σύμφωνα με  ερευνητικά δεδομένα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ): οι μαθητές του δημοτικού είναι πιο επιρρεπείς στην κακοποίηση σε σχέση με τους εφήβους, ενώ  το 11% των μαθητών του γυμνασίου ομολογούν πράξεις βίας σε βάρος συμμαθητών τους.

Γιατί έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις το φαινόμενο του εκφοβισμού στα ελληνικά σχολεία;

Όπως καταδεικνύει πανελλήνια έρευνα του Ερευνητικού Πανεπιστηµιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ): «Οι ραγδαίες κοινωνικοοικονομικές αλλαγές που έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, δεν άφησαν ανεπηρέαστα ούτε τα παιδιά, τα οποία, δυστυχώς, όλο και πιο συχνά έρχονται αντιμέτωπα με τη βία στη δική τους κοινότητα, τη σχολική. Πιο συγκεκριμένα, η κρίση σε πολλούς γονείς έφερε την ανεργία, το άγχος τα νεύρα  την κακή ψυχολογική κατάσταση, την απουσία από την εφηβεία των παιδιών τους.

Το αποτέλεσμα ,τα παιδιά να συσσωρεύουν αρνητικά συναισθήματα τα οποία διοχετεύουν στο περιβάλλον του σχολείου. Από την άλλη μεριά τα παιδιά που γίνονται θύματα σχολικού εκφοβισμού, μπορεί επίσης να γίνουν επιθετικά και νευρικά, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου τα ίδια τα παιδιά-θύματα μπορούν να γίνουν θύτες σε άλλα παιδιά ή στα αδέρφια τους στο σπίτι. Ωστόσο και στις δυο περιπτώσεις, οι γονείς συνήθως δεν αντιλαμβάνονται το πρόβλημα και δηλώνουν άγνοια. Αυτό συμβαίνει γιατί τόσο τα θύματα, όσο και οι θήτες εξομολογούνται το γεγονός του εκφοβισμού συχνότερα σε φίλους τους».

Πως θα καταλάβω ότι το παιδί μου έχει πέσει θύμα bullying;

Για να αντιληφθείτε εγκαίρως όσα συμβαίνουν στο παιδί σας τις ώρες που βρίσκεται στο σχολείο είναι να συζητάτε μαζί του. Ωστόσο, πολλά παιδιά δεν ομολογούν ότι έχουν πέσει θύματα ενδοσχολικού εκφοβισμού. Και αυτό γιατί είτε φοβούνται είτε νιώθουν ότι θα απογοητεύσουν τους γονείς τους ή ακόμα επειδή αντιμετωπίζουν αυτό που τους συμβαίνει ως δικό τους λάθος. Είναι λοιπόν σκόπιμο να παρατηρείτε σχολαστικά τη συμπεριφορά του παιδιού σας, ώστε να εντοπίζετε τυχόν σημάδια που ίσως αποκαλύπτουν το πρόβλημα του. Παρατηρείστε λοιπόν αν:

*Αλλάζει δρόμο όταν πάει ή καθώς επιστρέφει από το σχολείο

* Παρουσιάζει νευρικότητα, άγχος και διαταραχές στο φαγητό ή τον ύπνο.

*Εκφράζει δυσαρέσκεια για το σχολείο και με κάθε ευκαιρία σας δηλώνει ότι δεν θέλει να πάει.

*Παραπονιέται συχνά για  πονοκέφαλο ή στομαχόπονο, ιδιαίτερα το πρωί, λίγο πριν ξεκινήσει για το σχολείο.

* Επιστρέφει από το σχολείο  και του λείπουν τα πράγματά του ή είναι καταστραμμένα.

*  Έχει στο σώμα του μελανιές και σημάδια, για τα οποία δυσκολεύεται να σας δώσει πειστικές εξηγήσεις.

* Αποφεύγει το βλέμμα σας όποτε συζητάτε θέματα που σχετίζονται με το σχολείο.

* Έχει απροσδόκητη μείωση της σχολικής επίδοσης.

* Είναι  ιδιαίτερα νευρικό μετά τη χρήση Η/Υ ή αποφεύγει να τα χρησιμοποιήσει.

Ποια παιδιά κινδυνεύουν περισσότερο να πέσουν θύματα  εκφοβισμού;

* Τα μοναχικά (π/χ. τα παιδιά που μένουν μόνα στα διαλείμματα χωρίς τον προστατευτικό κλοιό μιας δικής τους παρέας γίνονται πιο εύκολα στόχος).

* Αυτά που έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση (παιδιά που νιώθουν πώς δεν αξίζουν την αποδοχή και τον σεβασμό). Οι «θύτες» καταλαβαίνουν την αρνητική εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους και τα βάζουν στο μάτι, επειδή αυτά συνήθως δεν ανταποδίδουν.

* Παιδιά δειλά και ευαίσθητα, τα οποία όσο και να εκφοβίζονται πολύ σπάνια θα μιλήσουν! Δεν μιλούν ούτε με τους γονείς τους είτε  γιατί ντρέπονται για αυτό που τους συμβαίνει, είτε επειδή δεν θέλουν να τους στεναχωρήσουν ή ακόμα επειδή πιστεύουν πώς η παρέμβαση του γονιού τους  ενδεχομένως γίνει αιτία να εισπράξουν περισσότερη βία από τους συμμαθητές τους.

*  Όσα παιδιά  θεωρούνται διαφορετικά, ίσως λόγω της εμφάνισης, της φυλής, της θρησκείας τους ή ακόμα και κάποιας αναπηρίας.

Τι χαρακτηρίζει συνήθως τους θύτες

*  Όπως αποδεικνύεται από τις έρευνες, τα παιδιά που  αναλαμβάνουν το ρόλο του θύτη, έχουν διεθνώς κάποια κοινά χαρακτηριστικά, όπως: έντονη αυτοπεποίθηση, παρορμητική προσωπικότητα, δυσκολία στο να ακολουθούν κανόνες, ενώ δεν έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένο το αίσθημα της συμπάθειας απέναντι στους άλλους ανθρώπους.

*  Επίσης συχνά είναι και τα ίδια ανασφαλή—παρότι θέλουν να δείχνουν το αντίθετο- καθώς «πίσω από τη φαινομενική ανωτερότητα, μπορεί να υπάρχει μια μάσκα που κρύβει βαθιές πληγές και κόμπλεξ κατωτερότητας», αναφέρει η Μπάρμπαρα Κολορόζο στο βιβλίο της: Ο Θύτης, το Θύμα και ο Θεατής (The Bully, the Bullied, and the Bystander).

* Ακόμα τα παιδιά που παρενοχλούν άλλα παιδιά, κάποτε ίσως ήταν θύματα εκφοβισμού και τα ίδια ή δεν έχουν σωστά πρότυπα. «Πολλές φορές, οι νεαροί εκφοβίζουν τους άλλους … γιατί αντιγράφουν τη συμπεριφορά των γονέων τους, μεγαλύτερων αδελφών τους ή άλλων μελών της οικογένειάς τους», γράφει ο Τζέι Μακ Γκρο στο βιβλίο του: «Πρακτικές Συμβουλές για την Αντιμετώπιση του Εκφοβισμού» (Life Strategies for Dealing With Bullies).

Να θυμάστε:

* Η αντιμετώπιση της βίας με βία είναι σε κάθε περίπτωση, λανθασμένη.  Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί «Αυτό που θα πρέπει να συμβουλέψετε το παιδί σας, αν έχει πέσει θύμα εκφοβισμού, είναι να απομακρυνθεί από αυτόν που το εκφοβίζει και να ενημερώσει για το θέμα τον δάσκαλό ή τη δασκάλα του και όχι να προσπαθήσει να αντεπιτεθεί».

* Η εμπειρία της σχολικής βίας προκαλεί στον ψυχισμό του παιδιού εκρήξεις στρες και φόβου και «ανοίγει» συναισθηματικές πληγές που μπορεί να μείνουν ανοιχτές σε ολόκληρη τη ζωή του. Αλλά οι συνέπειες δεν αφορούν μόνο τα θύματα. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι νταήδες του σχολείου είναι πιο πιθανό να γίνουν στο μέλλον χρήστες ναρκωτικών ουσιών και αλκοόλ, να εμπλακούν σε εγκληματικές ενέργειες ή σε περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας.

* Σαν γονείς οφείλετε να γνωρίζετε καλά ποιοι είναι οι φίλοι του παιδιού σας, αλλά και τι κάνουν τα παιδιά σας στον ελεύθερό τους χρόνο καθώς επίσης και τι ακριβώς κάνουν στη διαδρομή τους από το σπίτι στο σχολείο και αντίστροφα.

* Καλό είναι επίσης, να ενισχύετε και να τονώνετε με κάθε τρόπο την αυτοεκτίμηση του παιδιού σας, αφού στην πράξη διαπιστώνεται ότι πολύ συχνά τα παιδιά –θύματα επιθετικής συμπεριφοράς έχουν αρνητική εικόνα εαυτού και χαμηλή αυτοπεποίθηση.

* Θα πρέπει  ακόμα,  να μάθετε στα παιδιά να μη διστάζουν, ούτε να  ντρέπονται να ζητήσουν βοήθεια από ενήλικες, εάν κάποιος τα ενοχλήσει ή τους συμπεριφερθεί με βίαιο και επιθετικό τρόπο!

* Είναι πολύ σημαντικό και οι εκπαιδευτικοί να μπορούν να  αναγνωρίζουν και να διακρίνουν τις μορφές του εκφοβισμού του άμεσου (σωματικής ή λεκτικής βίας),  και του έμμεσου εκφοβισμού (κοινωνικής απομόνωσης και αποκλεισμού από την ομάδα), προκειμένου να προβαίνουν στις κατάλληλες ενέργειες

Προσοχή : Ο ρόλος του  Επισκέπτη Υγείας, για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της σχολικής παραβατικότητας και του εκφοβισμού, είναι επίσης  απαραίτητος. O Επισκέπτης Υγείας  πρέπει να απευθύνεται στις ομάδες γονιών και εκπαιδευτικών και όχι μόνο στους μαθητές, επισημαίνουν από τον Πανελλήνιο Σύλλογο Επισκεπτών Υγείας.

INFO

Που μπορείτε  να αναφέρετε περιστατικά σχολικής βίας και εκφοβισμού;

Συνήγορος του Παιδιού, http://www.0-18.gr/.

Αποστολή του είναι η προάσπιση και προαγωγή των δικαιωμάτων κάθε προσώπου που δεν έχει συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του

* Στον Συνήγορο μπορεί να απευθυνθεί κάποιο παιδί (ή οι γονείς του), αν θεωρεί ότι παραβιάζονται τα δικαιώματά του, προκειμένου να ρωτήσει τί μπορεί να κάνει, να πάρει συμβουλές.

* Για να καταγγείλει κάποιος ένα συγκεκριμένο περιστατικό παραβίασης δικαιωμάτων, πρέπει να υποβάλει αναφορά

Τηλ: 213 1306703, 213 1306605

URL: http://www.0-18.gr

* Γραμματεία Δικαιωμάτων του Παιδιού e-mail cr@synigoros.gr

* Ηλεκτρονικός εκφοβισμός

Καταγγελία στο Τμήμα Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος – Ελληνική Αστυνομία http://www.astynomia.gr/.

Λεωφόρος Αλεξάνδρας 173, Αθήνα

τηλ.: 210 6476464, 210 6476000

ιστοσελίδα: https://portal.astynomia.gr

https://www.fractalart.gr/thyma-scholikoy-ekfovismoy/