Πού μάς … οδηγεί η Βιοτεχνολογία;

 

KLENZE, Leo von, The Acropolis at Athens, 1846, Neue Pinakothek, Munich

 

Του Νίκου Τσούλια

 

      Ας αναρωτηθούμε με έναν τολμηρό τρόπο, με τον πιο ευφάνταστο τρόπο, ας στοχαστούμε με μια μέθοδο που να αγγίζει τις ακρώρειες της σκέψης μας, μήπως και μπορέσουμε να προσδιορίσουμε εκ των προτέρων αυτό που πρόκειται να συμβεί. Ας αυτοσχεδιάσουμε κάνοντας τη μεθοδική σκέψη της επιστήμης ελευθεριακή έκφραση της τέχνης, να φανταστούμε τον εικόνα της αυριανής πραγματικότητας όχι με του ορθολογισμούς τους βέβαιους και σταθερούς βηματισμούς αλλά με τις χωρίς κανόνες πινελιές πάνω σε λευκό καμβά, να φιλοτεχνήσουμε τον πίνακα του μέλλοντός μας με τα σπέρματα της σημερινής μας γνώσης αλλά κυρίως με την ασύντακτη δύναμη της φαντασίας μας. Έτσι κι αλλιώς Δημιουργοί γινόμαστε και κανένας μας δεν ξέρει σε τι δρόμους βαδίζουμε…

      Το ερώτημα εμφανίζεται απλό, φοβερά απλό. Μπορούμε εμείς οι άνθρωποι από Δημιουργήματα της Φύσης να μετασχηματιστούμε σε Δημιουργούς της, μπορούμε να γίνουμε καθοδηγητές του φαινομένου της ζωής; Βέβαια οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στην ιστορία της ανθρωπότητας ο άνθρωπος παρεμβαίνει έστω και με έναν οριακό τρόπο στη ροή της γενετικής πληροφορίας των έμβιων οργανισμών μέσω της καλλιέργειας φυτών, της ανατροφής ζώων και των διάφορων ζυμώσεων των μικροοργανισμών, αλλά τώρα αλλάζει η κλίμακα της παρέμβασης, γίνεται μαζική και καθολική. Ο ίδιος ο πολιτισμός μας είναι ένας επιμέρους μετασχηματισμός της φύσης και η πραγματικότητα δεν είναι εδώ και χιλιάδες χρόνια μόνο φυσική πραγματικότητα αλλά αποκτά και τη δίδυμη όψη της, την κοινωνική πραγματικότητα. Αλλά η βιομηχανική εποχή άλλαξε τον κύκλο της παρέμβασής μας, έγινε κύκλος παγκόσμιος και καθολικά γήινος. Τώρα πάμε σε μια νέα ιστορική φάση, ανοίγουμε έναν ακόμα πιο καθοριστικό ιστορικό κύκλο.

      Τώρα η αιχμή της δημιουργίας μας και των εξελίξεων δεν είναι οι μακροσκοπικές δομές των έμβιων οργανισμών αλλά το γενετικό τους υπόστρωμα. Τώρα οι αλλαγές δεν είναι πάντα και άμεσα ορατές στον παρόντα χρόνο – όπως ήταν μέχρι τώρα –, αλλά είναι μεταβολές απροσδιόριστης κλίμακας και κάνουν το μέλλον ακόμα πιο άγνωστο. Τώρα έχουμε τη δυνατότητα να αλλάξουμε τα πάντα. Η όγδοη ημέρα της Δημιουργίας είναι δική μας;     

      Φυσικά οι γενετικές δεξαμενές των οργανισμών στη Φύση ποτέ δεν ήταν απομονωμένες. Εμείς οι άνθρωποι, για παράδειγμα, κουβαλάμε άφθονο ξένο γενετικό υλικό. Έχουμε γενετικό υλικό πολλών βακτηρίων και πολλών ιών και αρκετών εκ των προγόνων μας από το μακρύ ταξίδι της εξέλιξής μας. Αλλά όλη αυτή η ιστορία γινόταν έξω από εμάς, γινόταν από το σύνολο της φύσης, από τη δυναμική της εξέλιξης και της ζωής. Τώρα αυτό το φορτίο το κρατάμε εν πολλοίς στα χέρια μας.

      Στη «ροή» και στην έκφραση της γενετικής πληροφορίας υπάρχει μια δυναμική ισορροπία δύο βασικών αντιμαχόμενων τάσεων, από τη μια πλευρά είναι η τάση του ίδιου του DNA (της γενετικής δεξαμενής κάθε οργανισμού) να παραμένει σταθερό στον αιώνα τον άπαντα και από την άλλη πλευρά το συνολικό πεδίο της Φύσης έχει την τάση να αλλάζει με τις ατέλειωτες τυχαίες και μη μεταλλάξεις της αυτές τις γενετικές δεξαμενές, για να προκαλείται ποικιλομορφία και για να προχωράει η εξέλιξη. Πρόκειται για μια διαλεκτική σχέση, για την πιο ευρείας κλίμακας διαλεκτική σχέση που μπορεί να αναπτυχθεί πάνω στη μικρή γωνιά της Γης μας. Είναι μια σχέση που μάς εμπεριέχει και μάς συμπεριλαμβάνει. Τώρα επιχειρούμε αυτή τη σχέση να την κάνουμε έστω εν μέρει του χεριού μας. Μπορούμε να τη διαχειριστούμε;

      Στην πρώτη φάση της άγνωστης θαυματοποιίας μας γευόμαστε τους γλυκείς καρπούς της αλλαγής σκηνικού που μάς δίνει πιο πρωταγωνιστικό ρόλο. Το δέλεαρ και τα οφέλη είναι ορατά. Οι γονιδιακές θεραπείες φαίνονται να αλλάζουν προοπτικά το «παράδειγμα» της ιατρικής. Οι γενετικά μεταλλαγμένοι οργανισμοί υπόσχονται μια νέα «εικόνα» στη διατροφή μας, στις ενεργειακές πηγές μας, στη βιομηχανία, στη γεωργία και στην κτηνοτροφία. Η χλωρίδα και η πανίδα γνωρίζουν μια επαναστατική παρέμβαση, που δεν προέρχεται από έναν συνολικό μετασχηματισμό της Φύσης (κλιματικές αλλαγές, γεωλογικές ανακατατάξεις κλπ), όπως παλιότερα, αλλά από το χέρι του ανθρώπου. Μπορεί η «ματιά» ενός δημιουργήματος της φύσης να καθορίσει την τροχιά της εξέλιξης όλης της Φύσης;

      Αλλά μήπως είμαστε υπερβολικοί; Κανένας μας δεν ξέρει ούτε αυτό. Κανένας μας δεν μπορεί να προσδιορίζει έναν ντετερμινισμό της Ιστορίας μας που είναι απόλυτα δική μας (των ανθρώπων) υπόθεση, πόσο μάλλον της Φύσης της Γης, που ούτως ή άλλως το ταξίδι της είναι απείρως μακρύτερο στο χρόνο, στο χρόνο του παρελθόντος και του μέλλοντος. Γι’ αυτό και αναρωτιόμαστε, γι αυτό και προβληματιζόμαστε και θέτουμε τη φαντασία μας στην «πρώτη γραμμή» του στοχασμού μας για να αυτοσχεδιάσει και να επινοήσει…

HAES, Carlos de, Stream at Pont-Aven, Museo del Prado, Madrid