Η μελαγχολική όψη των διακοπών

Του Νίκου Τσούλια

     Οι διακοπές δεν αφορούν μόνο τους εργαζόμενους και τα παιδιά αλλά όλους τους ανθρώπους. Φυσικά και για όσους δεν εργάζονται πρόσκαιρα ή όχι και για οποιοδήποτε λόγο και για τους συνταξιούχους κλπ, οι καλοκαιρινές διακοπές είναι πρώτιστη ψυχική και σωματική ανάγκη.

     Κι όμως, υπάρχει ένας κόσμος ολόκληρος, άνθρωποι πάρα πολλοί που όχι μόνο δεν γεύονται την ομορφιά των καλοκαιρινών διακοπών αλλά και που δεν τους απασχολεί καθόλου αυτό ούτε καν ως ιδέα. Είναι οι καταφρονεμένοι και οι αδικημένοι, οι περιθωριοποιημένοι και οι απόκληροι των σύγχρονων κοινωνιών – πολίτες που δεν ζουν τους “ίδιους καιρούς” με τους άλλους συνανθρώπους τους.

     Πριν μερικές δεκαετίες το μεγάλο μέρος της ελληνικής αγροτικής κοινωνίας “δεν ήξερε” τι είναι καλοκαιρινές διακοπές. Το καλοκαίρι ήταν εποχή των συγκομιδών – που θα βοηθούσαν να κάνουν καλύτερη τη ζωή των οικογενειών των αγροτών και κυρίως να σπουδάσουν τα παιδιά τους – και δούλευαν σκληρά μέσα στο λιοπύρι και ως γενιές της απόλυτης προσφοράς σκέπτονταν και ονειρεύονταν ένα καλύτερο μέλλον για τις επόμενες γενιές. “Να βγει η Ελλάδα από τη φτώχεια, να μάθουν Γράμματα τα παιδιά και να μορφωθούν, να φύγουν οι νέοι από τις λάσπες”, ήταν το μείζον κοινωνικό πρόταγμα των δεκαετιών του 1950 και του 1960. Και τα κατάφερε αυτή η ηρωική αγροτική κυρίως αλλά και εργατική γενιά!

     Και πλέον δεν είναι οι λεγόμενες κλασματικές κοινωνίες, που κάποτε περιγράφαμε στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, με το ένα τρίτο των πολιτών να βρίσκεται έξω από τους βηματισμούς της εποχής μας. Μπορεί να γίνεται όλο και πιο “φωτεινό” ένα μέρος του πληθυσμού σήμερα που απολαμβάνει τα αγαθά της προόδου αλλά την ίδια περίοδο ένα άλλο μέρος, διαρκώς διευρυνόμενο, βυθίζεται όλο και πιο πολύ στο “σκοτάδι”.

     Τι να σκεφτούν όλοι αυτοί οι συμπολίτες μας, όταν η φτώχεια τους έχει απομονώσει, έξω από τις βασικές ανάγκες της ζωής, όταν η διατροφή που έχουν απλώς τους συντηρεί σε μια απλή ύπαρξη; Και ποιος μπορεί να συμμεριστεί αυτή την σκληρή περιθωριοποίηση όταν όλο το στερέωμα των αναγκών του αλλά και των σκέψεών του είναι οριοθετημένα στον καταναλωτισμό, στην υλική ευημερία, στη συνεχή μεγέθυνση του πλούτου του;

     Και ύστερα ήλθε η παγκόσμια οικονομική κρίση και η πανδημία και έκανε τις εικόνες των περιθωριοποιημένων ακόμα πιο ζοφερές. Ούτε χρήματα για τους γιατρούς δεν υπάρχουν. Οι άστεγοι και οι ζητιανεύοντες είναι η “κορυφή του παγόβουνου”, το πολύ ορατό μέρος μιας πολύ εκτεταμένης φτώχειας και περιθωριοποίησης.

     Είναι και η ματαίωση των ονείρων και των φιλοδοξιών εκατοντάδων χιλιάδων νέων της πατρίδας μας, η αμαύρωση του μέλλοντός των. Και είναι πολύ σκληρό να μη μπορούν να ονειρευτούν οι νέοι, να μην μπορούν να αγωνιστούν για τη ζωή τους, γιατί η μαζική ανεργία δεν τους αφήνει κάπου να πατήσουν για να κάνουν τα πρώτα βήματα του αγώνα της ζωής.

     Και ακόμα πιο ύστερα ήλθε το μεγάλο κύμα των ψυχικών ασθενειών, της κατάθλιψης και του φόβου για τη ζωή. Και αυτό δεν το έχουν βιώσει, δεν το έχουν γνωρίσει οι μετά τον πόλεμο γενιές. Είναι το καινούργιο σκοτάδι.

     Κι όμως, ο άνθρωπος και η ίδια η ζωή δεν το βάζουν ποτέ κάτω. Η αλληλοϋποστήριξη, η αλληλεγγύη, η συμπαράσταση, η ενθάρρυνση και πάνω από όλα αυτά οι κοινωνικοί αγώνες είναι η ελπίδα μας. Το όλο πρόβλημα της φτώχειας και της περιθωριοποίησης μπορεί να παίρνει τις δραματικές διαστάσεις του στον προσωπικό / οικογενειακό μας κόσμο αλλά η πηγή της λύσης του προβλήματος είναι μείζον κοινωνικό πρόταγμα για συλλογική δράση.

     Γιατί πλούτος υπάρχει και συσσωρεύεται όλο και πιο πολύ σε όλο και λιγότερα κέντρα εξουσίας. Όμως, ο αγώνας κατά της ανισότητας είναι ο ίδιος ο αγώνας της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας. Και η ακαταμάχητη δύναμη των εργαζόμενων είναι στον κοινό τους αγώνα. Αυτές είναι και οι μεγαλύτερες διδαχές της Ιστορίας, που φωτίζουν το αισιόδοξο μέλλον τους.

Υ.Γ.

Υπάρχει και η αισιόδοξη όψη των διακοπών, που θα μας απασχολήσει το επόμενο διάστημα…