Η πολιτική είναι γοητευτική αλλά και απαιτητική!

Ο Φειδίας επιδεικνύει τα έργα στον Παρθενώνα στους φίλους του, έργο του Λώρενς Άλμα-Ταντέμα, λάδι σε καμβά, 1868

 

 

 

Του Νίκου Τσούλια

     Η πολιτική είναι κορυφαία εκδήλωση των ανθρώπων, η συγκρότηση του πυρήνα της δημόσιας ζωής κάθε πολιτείας, το πεδίο σχεδιασμού του μέλλοντός μας. Γι’ αυτό είναι τόσο όμορφη και τόσο γοητευτική.

     Από τη στιγμή που οι μακρινοί πρόγονοί μας αποφάσισαν να συζητήσουν και να οργανώσουν την κοινότητά τους, έπεσαν οι πρώτοι σπόροι της πολιτικής. Η πολιτική όμως ως απόλυτα κοινωνική λειτουργία με νόημα και αξία θεμελιώνεται και αναπτύσσεται στην αρχαία Αθήνα. Μαζί της προάγονται και εξελίσσονται δυναμικά μια σειρά παράλληλων θεσμών και εννοιών: πόλη, πολίτης, πολιτεία, δημοκρατία, αγορά (ως δημόσιος χώρος), δικαιοσύνη κλπ

     Η πολιτική αφορά όλους. Δίνει κατ’ αρχάς τη δυνατότητα σε όλους να ασχοληθούν με αυτή – αρκεί να μην εξαντλείται αυτή η δυνατότητα σε ρόλο ψηφοφόρου και τίποτα άλλο. Η ψήφος και η επιρροή για τη διαμόρφωση του πολιτικού συστήματος αφορά εξίσου όλους τους πολίτες χωρίς εξαιρέσεις και διακρίσεις. Γι’ αυτό είναι τόσο «δημοκρατική» και τόσο πολύ νομιμοποιημένη στις συνειδήσεις μας.

     Η πολιτική καθορίζει τον τρόπο της διακυβέρνησής μας, διαμορφώνει σε σημαντικό βαθμό το σχεδιασμό των αυριανών εποχών, επηρεάζει κατά πολύ τον τρόπο της ζωής μας. Ακόμα και αν αδιαφορήσουμε γι’ αυτή, η ίδια …δεν θα κρατήσει την ίδια στάση. Γι’ αυτό ασκεί πάνω μας τόση αίγλη και τόση ελκυστικότητα.

     Αλλά αν όλα αυτά είναι σωστά, τότε πρέπει να ομολογήσουμε ότι η πολιτική απαιτεί… Απαιτεί συγκεκριμένα και σπουδαία ζητήματα. Απαιτεί ευθύνη, προσωπική και συλλογική. Δεν εξαντλείται στην κριτική απέναντι σε κόμματα ή σε άλλους πολίτες. Η προσωπική ευθύνη έγκειται στο ότι οι αποφάσεις μας και οι συμπεριφορές μας θα είναι αρμοστές και πάντως συμβατές με τις πράξεις μας, αλλιώς η πολιτική μας στάση παύει να είναι πολιτική. Αν δεν υπάρχει προσωπική ευθύνη και κρυβόμαστε πίσω από τους άλλους, τότε χάνεται η ουσία της πολιτικής. Γιατί συμβαίνει το εξής. «Μέσα στη συλλογική ψυχή τα πνευματικά χαρίσματα των ανθρώπων, και συνεπώς η ατομικότητά τους, παραμερίζονται. Το ετερογενές πνίγεται μέσα στο ομογενές, και οι ασυνείδητες ιδιότητες κυριαρχούν. Οι μάζες συσσωρεύουν όχι το πνεύμα αλλά τη μετριότητα» (Γκ. Λε Μπον, Ψυχολογία των μαζών).

     Είναι προφανές ότι για να συμμετέχεις στις εξελίξεις και μάλιστα στους σημερινούς καιρούς που αλλάζουν όλο και πιο γρήγορα, θα πρέπει να ερμηνεύεις την πραγματικότητα. Απαιτεί η πολιτική λοιπόν γνώσεις, γενικές αλλά κατά περίπτωση και ειδικές και εξειδικευμένες. Κοντά στις γνώσεις υπάρχουν και οι πληροφορίες, που γίνονται πληθωρικές αλλά και διαρκώς ανανεώσιμες. Είναι εύκολη η πρόσβαση στην πληροφόρηση αλλά ο τρόπος ανεύρεσης της έγκυρης και κρίσιμης κάθε φορά πληροφορίας είναι δύσκολος και απαιτεί γενική παιδεία, κριτική σκέψη και φυσικά εμπειρία.

     Τελικά όλα αυτά κατατείνουν στο εξής σημείο. Για να μπορεί κάποιος να συμμετέχει στην πολιτική πρέπει να έχει άποψη για τα κοινωνικά ζητήματα, για την οικονομία, για τη διεθνή σκηνή, για την ιστορία κλπ. Φυσικά δεν εννοώ εξειδικευμένη γνώμη για καθετί αλλά μια βασική και στέρεα ιδέα. Το να έχεις άποψη απαιτεί και γνώσεις και ευθύνη, με την έννοια ότι δεν πρέπει να γίνεσαι «οπαδός των οπαδών» ή να χαϊδεύεις τα αυτιά για να γίνεσαι αρεστός ή να είσαι δημαγωγός ή να πηγαίνεις με το ρεύμα…

     Σήμερα οι καιροί έχουν γίνει απόλυτα σύνθετοι. Τίποτα δεν θυμίζει το χθες. Κανένας ερασιτεχνισμός δεν είναι επιτρεπτός. Ο κόσμος έχει γίνει ένα μικρό χωριό και πολλά ζητήματα έχουν παύσει να οριοθετούνται ενός των συνόρων μιας χώρας. «Είναι βέβαιο ότι στην πολιτική έχουμε ήδη μετακινηθεί από την 400χρονη περίοδο του κυρίαρχου εθνικού κράτους προς έναν πλουραλισμό, όπου το εθνικό κράτος θα είναι μια μάλλον από τις πολλές παρά η αποκλειστική μονάδα της ολοκλήρωσης. Θα είναι μια από τις συνιστώσες – αν και η βασική συνιστώσα – αυτού που ονομάζω «μετακαπιταλιστική πολιτεία», ένα σύστημα όπου θα ανταγωνίζονται και θα συνυπάρχουν διεθνείς, περιφερειακές, εθνοκρατικές και τοπικές, ακόμα και φυλετικές δομές» (P. Drucker, Μετακαπιταλιστική κοινωνία).

     Η ενασχόληση με την πολιτική είναι μια από τις κορυφαίες λειτουργίες που μπορεί να προσφέρει κάθε κοινωνία. Γιατί απαιτεί διαρκή εγρήγορση, πνεύμα αναζήτησης και επινόησης και μια ει δυνατόν ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Η διαχείριση των δημόσιων ζητημάτων και κυρίως οι ιδέες και οι προτάσεις, οι λύσεις και οι απαντήσεις στα τόσα και τόσα προβλήματα που γεννάει η σύγχρονη εποχή απαιτεί ανοιχτό μυαλό, ορθολογισμό, ευρεία μόρφωση, ρητορεία ουσίας και όχι δημαγωγίας.

Ο Περικλής αγορεύων στην Πνύκα, τοιχογραφία στο Maximmileaneum Palace Μονάχου, του Philipp von Foltz (1860)