Η Κρήτη των αιώνων

Μαρία Πετράκη – Μηλάκη, Ηράκλειο 2013, σελίδες 208

«Η Κρήτη ολάκερη είναι από μόνη της ποίηση…»

Του Νίκου Τσούλια

     Ένα εξαίρετο βιβλίο, με πλούσιο και συμπυκνωμένο περιεχόμενο και εκπληκτικής αισθητικής. Ένα ξεχωριστό πνευματικό δημιούργημα. Μια περιδιάβαση της πορείας της Κρήτης υφαίνοντας το ιστορικό, το πολιτιστικό νήμα του λαού της.

     Η Μεγαλόνησος τράβηξε το δρόμο του γεωγραφικού πεπρωμένου της στο πιο στρατηγικό σημείο της Ανατολικής Μεσογείου περιτριγυρισμένη από πολλούς λαούς και πολιτισμούς κατά την μακρόχρονη εξέλιξή της. Αποτέλεσε πεδίο συγκρούσεων, κατοχής και ελευθερίας. Ανθοφόρησε από πολύ νωρίς στον πολιτισμό, πριν από 7.000 χρόνια! Εξέφρασε τα βάσανα και τους καημούς, τη δημιουργικότητα και την ποιητικότητα των διαρκώς αγωνιζόμενων κατοίκων της. Έχει βαρύ ιστορικό φορτίο πάντα καταυγαζόμενο από την πνοή της ελευθερίας και από τη δημιουργικότητα της τέχνης.

     Η γραφή του βιβλίου έχει έναν πρωτότυπα επινοημένο τρόπο παρουσίας. Στο αριστερό μέρος των σελίδων παρουσιάζονται τα διάφορα σημαντικά στοιχεία – ιστορικά, κοινωνικά, πολιτιστικά – από διάφορες πηγές και στο δεξιό μέρος η συγγραφέας ερμηνεύει με ποιητικό τρόπο αυτά τα στοιχεία με μαντινάδες, με εξαίρετα επινοητικό και στοχαστικό πνεύμα. Το βιβλίο συνοδεύεται από όμορφες φωτογραφίες πολιτιστικών κυρίως στοιχείων.

     Και είναι ιδιαίτερα εξαίρετη η καταγραφή από τα Μινωικά χρόνια μέχρι τις μέρες μας. Θα συναντήσουμε καθοριστικούς σταθμούς, ιστορικές τομές και ασυνέχειες, πνευματικές κορυφώσεις και σκληρές κατοχές. Η νεολιθική εποχή, οι μινωικές πόλεις, ο δίσκος της Φαιστού, αγγεία πολυποίκιλτα, την τέχνη του Δαίδαλου, αναφορές για τη γέννηση του Δία και το τέλος της Μινωικής αυτοκρατορίας περιδιαβαίνονται με γλαφυρό γράψιμο.

     Θα ακολουθήσουν οι Μυκηναϊκοί χρόνοι (1400 – 1100 π.Χ.) και η μακρά Δωρική εποχή (1100 – 69 π.Χ.).

…«Τώρα η λυγερόκορμη, η Κρήτη, η θυγατέρα,
γίνεται πολεμόχαρη και αυστηρή μητέρα.
Και η Μινωίτισσα κερά, η γλεντοκοπισμένη,
με του πολέμου τη μορφή είναι ζωγραφισμένη».

     Έπονται η ρωμαϊκή κατάκτηση, η εμφάνιση του χριστιανισμού, η βυζαντινή περίοδος, η αραβική κυριαρχία, η βενετική περίοδος.

«Μα όταν εγίνη η Άλωση κι η Πόλη η ξακουσμένη
από του Τούρκου το σπαθί γονάτισε σφαγμένη,
τότε πολλοί βυζαντινοί λόγιοι ροβολίσαν
στην Κρήτη, και τα φώτα ντος ελάμψαν κι εφωτίσαν»…

Γεννήθηκε η Αναγέννηση και η αρχαιολατρία…

«Φέγγουν Χορτάτζης, Φώσκολος, Βιτσέντζος ο Κορνάρος,
του έρωτα ο ποιητής, ο λαμπροφόρος φάρος.
Στην κρητική ντοπιολαλιά υφαίνουν τα προικιά ντος,
Με δεκαπεντασύλλαβο κεντά η μαστοριά ντος.
Στη ρίμα ντος αχολογά η Κρήτη κι η φωνή τζης,
του Ερωτόκριτου η ψυχή είναι ψυχή δική τζης»…

     Τα σκοτάδια της Τουρκοκρατίας. Εδώ στην τελευταία περίοδο της κατοχής παρουσιάζονται οι πολλές και κατά καιρούς επαναστάσεις με τους Χαϊνιδες, τον Δασκαλογιάννη (1770 μ.Χ.) και τις πολύ πρώιμες εξεγέρσεις κλπ, το ξεσήκωμα των Σφακιανών, οι «Καλησπέρηδες» αντάρτες, η μικρής διάρκειας Αιγυπτιοκρατία και μετά οι φλόγες της επανάστασης.

     Η εμφάνιση του Βενιζέλου και η επανάσταση στο Θέρισο το 1905 θα ανοίξει τον δρόμο για την πολυπόθητη ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα το 1913.

«Κι ήρθε γέννα καλόγεννη, καρπός ευλογημένος,
από τις ανάγκες των καιρών και τον καημών θρεμμένος.
Ήταν μεγάλος στο μυαλό και ανένδοτος στα θέλω
και τ’ όνομά του λέγανε Λευτέρη Βενιζέλο».

     Αλλά δεν είναι μόνο οι πόλεμοι και οι αγώνες της ελευθερίας. Θα συναντήσουμε τα μεγάλα πνεύματα της Κρήτης τον Κονδυλάκη, τον Καζαντζάκη, το ξεκίνημα του Διονύση Σολωμού κλπ.

     Και μετά πάλι πόλεμοι, Βαλκανικοί, Μικρασιατικός πόλεμος (ανταλλαγή πληθυσμού) και η γερμανική κατοχή με την περίφημη μάχη της Κρήτης και την ηρωική αντίσταση.

     Τέλος, δυναμική εμφανίζεται η σύγχρονη εικόνα της Κρήτης με την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, με το ξεχωριστό διαμάντι της, την Κνωσσό, με τον σημερινό λαϊκό πολιτισμό, τη μουσική, την μορφωτική κίνηση, τις μαντινάδες της, το πεντοζάλι της, την ομορφιά του λαού της.

     Η Μαρία Πετράκη – Μηλάκη, ως εξαίρετη φιλόλογος και συγγραφέας με πλούσια μορφωτική και πνευματική δράση, καταθέτει και την αγωνία της.

«Δεν πρέπει. Δεν είναι σωστό, εφτά χιλιάδων χρόνια,
να σβήσουν απ’ τη μνήμη μας σαν των βουνών τα χιόνια.
Με δροσερό και γάργαρο νερό να ποτιστούμε,
στης Ιστορίας τα νάματα μέλλον χαράς να βρούμε». 

Ποιος / ποια δεν τη συμμερίζεται;

Κνωσσός

Ηράκλειο