Έρευνα στα βάθη της Ανατολίας με το πρόγραμμα Erasmus

Του Άγγελου Τζίτζιρα

     Τα προγράμματα Erasmus μπορούν να προσφέρουν τεράστιες ευκαιρίες και προσόντα σε όσους φοιτητές αποφασίζουν να πάρουν μέρος σε αυτά. Μια από αυτές είναι ότι, παραδόξως, μπορεί κάποιος να πάει με ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα να κάνει πρακτική στα μέσα της Ανατολής, και πιο συγκεκριμένα να φτάσει μέχρι και την Καππαδοκία, την πατρίδα των μεγάλων Καππαδόκων πατέρων της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

     Η προσωπική μου ιστορία μας βρίσκει από την νεοσύστατη Εισαγωγική Κατεύθυνση Μουσουλμανικών Σπουδών της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ στην Ἀρχελαΐς (Aksaray) της Καππαδοκίας και στην σχολή Ισλαμικών Επιστημών του ομώνυμου πανεπιστημίου της πόλεως ως βοηθό ερευνητή για τρείς μήνες. Δεν θα αναφερθώ στα βαρετά της πρακτικής, όπως είναι η ανάλυση της ιστορικής παρουσίας του Ισλάμ στην Ελλάδα, από την εμφάνιση του μέχρι σήμερα, αλλά στα ενδιαφέροντα σημεία μιας τέτοιας πρακτικής.

     Ο πρώτος μήνας περιελάβανε κυρίως επισκέψεις στα ιστορικά τζαμιά της πόλεως, τα οποία χτίστηκαν από την εποχή των Σελτζούκων και αποτελούν καταπληκτικά δείγματα Ισλαμικής αρχιτεκτονικής. Αυτή η περίοδος δεν είχε επηρεαστεί από το μοντέλο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη (την οποία χρησιμοποίησε ως μοντέλο η Οθωμανική Αυτοκρατορία για όσα τζαμιά έχτισε στην Αυτοκρατορία μετά την Άλωση της Πόλεως) με αποτέλεσμα να υπάρχει ένα διαφορετικό είδος αρχιτεκτονικής στην περιοχή.

    Ο δεύτερος μήνας ήταν πιο ενδιαφέρων, καθώς ξεκίνησε από την πατρίδα του Μέγα Βασιλείου, την Καισάρεια της Καππαδοκίας. Εκεί είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ τις πρώην εκκλησίες, οι οποίες μετατράπηκαν σε τζαμιά μετά την ανταλλαγή του 1922 αλλά και την παλιά ελληνική γειτονιά της πόλεως. Αργότερα, και καθώς είχε έρθει το τέλος του Ραμαζανιού, θα βρεθώ στα ιστορικά σοκάκια του Φαναριού, στην Κωνσταντινούπολη όπου η σημερινή μορφή της Αγίας Σοφίας μας αποδεικνύει την πολιτική του Ερντογάν ως προς την Θρησκεία (δηλαδή τη χρήση της μόνο για πολιτικά οφέλη, το οποίο μας δείχνει ότι δεν μιλάμε για έναν άνθρωπο που στην ζωή του είναι πραγματικά θρησκευόμενος). Στο τέλος του μήνα διοργανώθηκε ένα συνέδριο στην Ἀρχελαΐς, όπου με μεγάλη συμμετοχή κόσμου, έλαβε μέρος η παρουσίαση της εργασίας μου περί της παρουσίας του Ισλάμ στην Ελλάδα από εμφάνισής του μέχρι και σήμερα.

     Ο τρίτος μήνας με βρίσκει στην Νεάπολη της Καππαδοκίας, να επισκέπτομαι τις υπόγειες πόλεις της, όπου αν πάει κανείς, θα αναρωτηθεί το πως ήταν εφικτό να χτιστούν εκείνη την εποχή όλα αυτά, χωρίς να έχουν την σημερινή τεχνολογία, όπως και επίσης επισκέφτηκα τις πρώην Ορθόδοξες και Αρμένικες εκκλησίες της πόλεως.

     Το πιο ενδιαφέρον για μένα ήταν το ότι κατάφερα να επισκεφτώ το χωριό Τένεϊ, κοντά στην Νίγδη της Καππαδοκίας, στο οποίο μέχρι και σήμερα υπάρχουν ελληνόφωνοι πληθυσμοί, οι οποίοι κατάγονται από τους Βααλάδες της Δυτικής Μακεδονίας, και οι οποίοι (καθώς ήταν Μουσουλμάνοι) αναγκάστηκαν να φύγουν με την ανταλλαγή πληθυσμών του 1922 και να πάνε στην Τουρκία. Οι άνθρωποι σε αυτό το χωριό που ξέρουν μέχρι και σήμερα Ελληνικά είναι λίγοι και μεγάλης ηλικίας, καθώς δεν υπάρχουν στην περιοχή ελληνικά σχολεία ούτε και η δυνατότητα για να μάθουν αυτοί οι άνθρωποι την μητρική τους γλώσσα.

     Τον τέταρτο και τελευταίο μήνα επισκέφτηκα τα χωριά Καρβάλη, Άβανος της Ἀρχελαΐς και το χωριό Χατζημπεκτάς στην Νεάπολη της Καππαδοκίας, στο οποίο βρίσκεται ο τάφος του ιστορικού ιδρυτή του τάγματος των Μπεκατασήδων, του Χατζή Μπεκτάς Βελή. Ο οποίος αποτελεί μια ιστορική και μεγάλη προσωπικότητα του Σουφισμού, και ιδρυτή αυτού του τάγματος, το οποίο είχε και έχει μεγάλη επιρροή από τον 13ο αιώνα μέχρι και σήμερα στον κόσμο του Σουφισμού. Η γενικότερη αντίληψη του Σουφισμού για διάφορα θέματα μπορεί να συγκριθεί, λόγο ομοιοτήτων, κυρίως με την αντίληψη περί Μοναχισμού στην Ορθόδοξη Εκκλησία (φυσικά υπάρχουν οι σημαντικές διαφορές ως προς τα βασικά θέματα πίστεως).

    Μέσα σε αυτό το άρθρο μπορεί κανείς να δει πως όχι μόνο οι φοιτητές είναι αυτοί που μπορούν να προσφέρουν μια μεγαλύτερη και ισχυρή εξωστρέφεια στα πανεπιστήμιά τους, αλλά και ότι προγράμματα σαν αυτό του Erasmus μπορούν να δώσουν τεράστιες ευκαιρίες ανάδειξης ιστορικών πτυχών της Ανατολίας, μιας περιοχής γνώριμης για τον Ελληνισμό, και ειδικά για όσους είμαστε από εκεί, και πιστεύω ακράδαντα ότι ήρθε η ώρα να πιάσουμε το νήμα από εκεί που το είχαν αφήσει οι πρόγονοι μας, που έφυγαν 100 χρόνια πριν.

Άγγελος Τζίτζιρας, Φοιτητής στην Εισαγωγική Κατεύθυνση Μουσουλμανικών Σπουδών του ΑΠΘ, Μέλος του Τομέα Παιδείας του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ