Περί του όντος

Nikias Painter, Symposium scene: banqueters playing the kottabos game while a girl plays the aulos. Attic red-figure bell-krater.

 

Περί του όντος: οντολογία και γνωσιολογία στον Πλάτωνα

του Κώστα Κυριάκη

Εισαγωγή – Θεωρία των ιδεών

Οι πλατωνικοί διάλογοι της πρώιμης και κάποιοι της ώριμης[1] περιόδου με την αναζήτηση για το “καθόλου” και τους “ορισμούς” εκκινούν από την ερώτηση “τι είναι το Χ ;”, όπου το Χ είναι ένας ηθικός ή και γνωσιολογικός όρος, και αναζητούν την κοινή έννοια, η οποία χαρακτηρίζει όλα τα είδη του Χ, δηλαδή το κοινό είδος (= ιδέα),[2] το επί πάσι τούτοις ταυτόν. Για να βρεθεί, λοιπόν, το κοινό είδος του Χ εισάγεται η θεωρία των ιδεών, ως εννοιών υπερβατικών, χωρισμένων από τα αντικείμενα του αισθητού κόσμου αλλά και σε αιτιολογική σχέση με αυτά, αφού θεωρούνται ως προ-είδωλα και αιτίες των αισθητών φαινομένων. Έτσι, οι ιδέες, που αποτελούν παραδείγματα της ορατής πραγματικότητας, προϋποθέτουν έναν οντολογικό και επιστημολογικό δυϊσμό, ανάμεσα στο αμετάβλητο νοητό είναι και στο γίγνεσθαι που αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις, και για το οποίο μόνο γνώμες μπορούν να διατυπώσουν. Το βασικό εν τούτοις πρόβλημα παραμένει: πώς η ενότητα της ιδέας μπορεί να συμβιβαστεί με την πολλαπλότητα των αισθητών αντικειμένων που μετέχουν σε αυτήν.[3]