Δική μας εικόνα ντροπής

Του Νίκου Τσούλια

     Ντροπή για εμένα, ντροπή για όσους είδαν την εικόνα, για όσους βλέπουν τέτοιες εικόνεςˑ ντροπή και για όλους τους άλλους που δεν βλέπουν τέτοιες εικόνες αλλά τις ξέρουν από αφηγήσεις. Εικόνα ντροπής.

     Πρωινό του Απρίλη. Όμορφη ημέρα – ακόμα πιο όμορφη η Αθήνα. Μαγευτικό το Κέντρο της, πάντα σε προσκαλεί σε βόλτα γοητείας και στοχασμού.

«Τι θα πει ο κόσμος!»

Επιστροφή από τους αγρούς, Κριτσά, Κρήτη, δεκαετία 1960

Του Νίκου Τσούλια

      «Τι θα πει ο κόσμος!». Ήταν μια χαρακτηριστική φράση κυρίως των γονέων προς τα παιδιά τους όταν ήθελαν να τα πείσουν για κάτι επί του οποίου είχαν ήδη εξαντλήσει τα άλλα επιχειρήματά τους, και ακόμα ήταν μια γενική ισχυροποίηση της επιχειρηματολογίας των ανθρώπων στις συζητήσεις τους σε παλιότερες εποχές. Σήμερα η φράση αυτή δεν ακούγεται σχεδόν καθόλου και φυσικά δεν είναι τυχαίο˙ ίσα – ίσα ο «γλωσσικός κώδικας» αποτελεί μάλλον τον ασφαλέστερο δείκτη των συμπεριφορών μας και των αντιλήψεών μας και μέσα απ’ αυτόν μπορούμε να αναλύσουμε πολλά ζητήματά μας.

Η χαμένη αθωότητα της ντροπής

Λίμνη του Πηνειού, στο βάθος ο Ερύμανθος

 

Του Νίκου Τσούλια

      Όταν αντιλαμβανόμουν στους εκάστοτε καινούργιους μαθητές κάποιους εξ αυτών να είναι ντροπαλοί, ένιωθα μια ευχάριστη έκπληξη, θεωρούσα ότι είναι μια «παιδαγωγική ευκαιρία», μια πρόκληση για ξεχωριστές εκπαιδευτικές δημιουργίες.

Έλλειψη ντροπής, περίσσεια θράσους

 

Piazza Navona, Rome, Nadia Benois, 1896-1975

Του Νίκου Τσούλια

      Όταν κάποιος γονέας ερχόμενος στο λύκειο για να μάθει για την εκπαιδευτική πορεία του παιδιού του αιτιολογεί την έλλειψη θάρρους του παιδιού του – και τη μη ενεργή συμμετοχή του στο μάθημα – στη ντροπαλότητά του, τότε εμφανίζεσαι λίγο – πολύ διχασμένος. Να εξάρεις αυτή τη ντροπαλότητα ή να την εξορκίσεις; Στις σημερινές εποχές του ανταγωνισμού, του θράσους και της προβολής η ντροπαλότητα εμφανίζεται ως απομεινάρι κάποιων άλλων εποχών και ο μαθητής / η μαθήτρια – εκφραστής της είναι μάλλον ένοχος / ένοχη.

Η απώλεια της ντροπής και όχι μόνο…

Φωτάκης Νίκος – Nikos Fotakis [1904-1959] Γυναίκες στη βρύση

 

Αναζητώντας τα παλιότερα ίχνη της…

Του Νίκου Τσούλια

      Περί ντροπής ή, πιο ορθά, περί απώλειας της ντροπής ο λόγος. Το να ντρέπεσαι ήταν κάποτε υπαρκτό προσωπικό συναίσθημα, υπαρκτό κοινωνικό φαινόμενο. Ίσως να έδειχνε μια αδυναμία, ίσως και μια περιστολή. Αλλά το κύριο υπόστρωμα δεν ήταν αυτό. Η έννοια της ντροπής συνδεόταν με μια κουλτούρα ευαισθησίας, με μια γενικευμένη εικόνα φιλότιμου, με μια διάχυτη νοοτροπία σεβασμού.

Μια δραματική περίπτωση κοινωνικού εκφασισμού

The Scream, 1895, Edvard Munch

Του Νίκου Τσούλια

      Μπορεί να συμβεί ένα δραματικό γεγονός, η απώλεια ενός ανθρώπου, με αίτιο κάποιο φυσικό γεγονός. Μπορεί να συμβεί ακόμα και από έναν συνδυασμό απρόβλεπτων συμπεριφορών του ανθρώπου είτε σε μια εκδοχή το αίτιο και το θύμα να συμπίπτουν είτε όχι. Σ’ όλες αυτές τις περιπτώσεις η τραγικότητα μπορεί να καταλαγιάσει κάπως με την αιτιολογία ότι δεν την προκάλεσε με τη θέλησή του ο άνθρωπος, ότι είναι έξω από τη σφαίρα κοινωνικής επιρροής.