Τη χρειαζόμαστε τη φιλοσοφία;

Little girl at the Book fair in Kirov / Vyatka, 1960’s, Sergey Mikhalkov. Russian (1913 – 2009)

Του Νίκου Τσούλια

 

      Η σημερινή κρατούσα εικόνα που έχουμε για τη φιλοσοφία είναι ότι πρόκειται για μια επιλεκτική και μια άκρως θεωρητική ενασχόληση μερικών «έντονα» πνευματικών ανθρώπων. Βέβαια αυτή η εικόνα δεν ήταν ίδια σ’ άλλες εποχές. Στην αρχαία Ελλάδα και στην ελληνιστική περίοδο, για παράδειγμα, η φιλοσοφία ήταν συνδεδεμένη με Σχολές και με μορφωτικά ρεύματα, με έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής και εν μέρει με την άσκηση της πολιτικής και δεν είχε τον τωρινό περιθωριακό ρόλο. Θεωρώ άκρως αναγκαία την καλλιέργεια και την προαγωγή της φιλοσοφίας, ιδιαίτερα στη σημερινή συγκυρία και αυτό για πολύ συγκεκριμένους και σημαντικούς λόγους.

Θρησκεία και Εξουσία

Judith Tummino, Brooms Island, Maryland

(Η ‘ιερή’ διαπλοκή μεταξύ ιερατείου, οικονομικής και πολιτικής εξουσίας)

Γράφει ο Κώστας Λάμπος

«Εάν διά τoυ ψεύδoυς μoυ η αλήθεια τoυ Θεoύ κατεδείχθη μεγάλη

πρoς δόξαν τoυ, γιατί ακόμη κατακρίνoμαι ως αμαρτωλός;»,

Παύλος προς Ρωμαίους Επιστολή.

Όταν το ψέμα επισκιάζει και εκτοπίζει την αλήθεια και γίνεται το ίδιο η ‘αιώνια και μοναδική αλήθεια’, όταν οι σκοταδιστικοί μύθοι και οι εξουσιαστικές ιδεολογίες πλαστογραφούν την ιστορία και εκτοπίζουν τα πραγματικά γεγονότα, τις αυθεντικές εμπειρίες, τη Λογική και τη μνήμη των ανθρώπων, όταν η εξουσία στραγγαλίζει την επιστημονικά έγκυρη και κοινωνικά χρήσιμη γνώση και παρουσιάζει την επιστήμη-έρευνα-ανακάλυψη ως θρησκεία-πίστη-αποκάλυψη, όταν η υποκρισία εκτοπίζει την ευγένεια και την ειλικρίνεια και όταν το κάλπικο και το εικονικό εμφανίζονται ως γνήσιο και πραγματικό, τότε το σκοτάδι γίνεται το θαμπό φως της ‘αγίας άγνοιας’, η ‘θεία φώτιση’ που τυφλώνει.

Έχει εξουσία ο θάνατος; (β΄ μέρος)

 

Michaël Borremans (Belgian, b. 1963), Torso, 2009

 

 

Του Νίκου Τσούλια

 

      Αλλά ας έλθουμε επ’ ολίγον στο μη «φυσικό μέρος» της ζωής μας. Τι θα γινόταν αν δεν υπήρχε ο θάνατος; Η ιστορία, ο πολιτισμός, η κοινωνία δεν θα μπορούσαν να προχωρήσουν και να εξελιχθούν αλλά αντίθετα θα στόμωναν. Γιατί, πώς θα άλλαζαν οι κοινωνικοί ρόλοι μας αλλά και οι πιο απλές προσωπικές και οικογενειακές λειτουργίες μας, αν οι γενιές δεν έρχονταν και δεν παρέρχονταν;

Έχει εξουσία ο θάνατος; (α΄ μέρος)

Pablo Picasso – Esquisse pour Autoportrait ‘Yo, Picasso’ – 1901

 

Του Νίκου Τσούλια

Κλίνω ολοένα και περισσότερο, ευρισκόμενος σε κατάσταση προσωρινότητας, προς μια συναίνεση με το Όλον,
εκεί όπου υπάρχει εντεινόμενη αλληλοδιείσδυση και σύντηξη μεταξύ ζωής και θανάτου.

U. Baer, Η σοφία του Ρίλκε

 

      Στα μεγάλα κυρίως μεταφυσικά ερωτήματα, στις οριακές προκλήσεις για τη δύναμη και για τη δυνατότητα του πνεύματός μας οι απαντήσεις δεν είναι μονομερείς και απόλυτες, δεν είναι καθόλου εύκολες, ίσως και να μην υπάρχουν και απλώς να αραδιάζουμε λέξεις και έννοιες νομίζοντας ότι απαντάμε… Μπορεί επίσης οι απαντήσεις να προσεγγίζονται με αμφισημίες και με πολυσημίες ή και να παραμένουν εν μέρει ή εν όλω ανοιχτές ενισχύοντας έτσι το ούτως ή άλλως πανίσχυρο στερέωμα των ερωτημάτων -  που παραμένουν διαχρονικά ερωτήματα και συνδέουν μόνα τους τις αγωνίες και τους προβληματισμούς των ανθρώπων όπου γης και όπου χρόνου, αφού οι όποιες «απαντήσεις» είναι σχετικές και ζήτημα κάποιας ιστορικότητας και μόνο.

Περί διδασκαλίας του ορθολογισμού

Claudio Gay, Les Pinales de Nahuelbuta, Nacimiento

 

Του Νίκου Τσούλια

      Το εν λόγω θέμα μας αποτελεί ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα της εκπαίδευσης και ο λόγος είναι ουσιώδης και απλός. Η εκπαίδευση εκ της «καταστατικής της πράξης» αποσκοπεί στη μετάδοση των γνώσεων και στη μεταβίβαση της πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά παράλληλα επιδιώκει αφενός την προαγωγή ενός ουμανιστικού αξιακού πεδίου και αφετέρου τη διαμόρφωση ολοκληρωμένης προσωπικότητας για κάθε παιδί που σημαίνει – εκτός των άλλων – και τη δυνατότητα των εκπαιδευομένων να σκέπτονται ορθολογικά.

Η γνώση και η εμπειρία

L’exposition de Paris, 1889 publiee avec la collaboration d’ecrivains speciaux; edition enrichie de vues, de scenes de reproductions d’objets d’art, de machines, de dessins et gravures par les meilleurs artistes Paris, 1889

Πουρνάρη Μαρία, ΤΟ ΒΗΜΑ, 19/11/2000

Οι βρετανοί φιλόσοφοι του 17ου και του 18ου αιώνα και οι θεωρίες τους για την κατ’ αίσθησιν αντίληψη, η οποία κάνει χρήση των πέντε αισθήσεων, και την εσωτερική αίσθηση.

Περί θρησκείας και θρησκευτικών προτύπων.

 

Δημήτρης Σ. Πατέλης.

Δημοσιεύθηκε στην Σύγχρονη Εκπαίδευση,
τ. 145, Απρ.-Ιούν. 2006, σελ. 66-85.                                             

Περίληψη.

Στο κείμενο αυτό γίνεται αναφορά στην θρησκεία ως ιστορικά προσδιορισμένο πολιτισμικό φαινόμενο, υπό το πρίσμα της ανάδειξης εκείνων των σχέσεων, στα πλαίσια των οποίων προκύπτει το θρησκευτικό βίωμα και η θρησκευτική ανάγκη. Διακρίνεται το είδος των αντλούμενων από την θρησκεία προτύπων, με τα οποία τροφοδοτείται η κοινωνία και η εκπαίδευση. Εντοπίζονται  οι πραγματικές δυνατότητες και η αναγκαιότητα διαλεκτικής άρσης των περιορισμών της θρησκευτικότητας, μέσω της προοπτικής χειραφέτησης της ανθρωπότητας.

Προλεγόμενα σε κάθε μελλοντική μεταφυσική

Καντ, Ι. (χ.χ.), Προλεγόμενα σε κάθε μελλοντική μεταφυσική,
Αθήνα: Αναγνωστίδης, σ.

[Οι αποδελτιώσεις δεν αντικαθιστούν το διάβασμα των βιβλίων, αντίθετα το κεντρίζουν. Προσφέρονται ως πρόταση μελέτης του σχετικού βιβλίου και για διευκόλυνση στη δική σας αποδελτίωση. Ο χρόνος γι’ αυτούς που διαβάζουν έχει … άλλη αξία]

Επιμέλεια: Νίκου Τσούλια

Φιλοσοφικές έρευνες & μεταφυσικές εικασίες

[Οι αποδελτιώσεις δεν αντικαθιστούν το διάβασμα των βιβλίων, αντίθετα το κεντρίζουν. Προσφέρονται ως πρόταση μελέτης του σχετικού βιβλίου και για διευκόλυνση στη δική σας αποδελτίωση]

Γιόνας, Χ. (2001), Φιλοσοφικές έρευνες & μεταφυσικές εικασίες, Αθήνα: Ίνδικτος, σ.

1. Θεωρία του οργανισμού και ιδιαίτερα του ανθρώπου.

1. Εξέλιξη και ελευθερία.

Οι μεγάλες αντιφάσεις που ανακαλύπτει μέσα του ο άνθρωπος – ελευθερία και αναγκαιότητα, αυτονομία και εξάρτηση, εγώ και κόσμος, σχέση και απομόνωση, δημιουργικότητα και θνητότητα – είναι προσχηματισμένες εν σπέρματι ήδη στις πιο πρωτόγονες μορφές της ζωής, η καθεμιά από τις οποίες διατηρείται σε μια επικίνδυνη ισορροπία μεταξύ του είναι και του μη είναι και κρύβει πάντα μέσα της έναν εσωτερικό ορίζοντα ‘υπερβατικότητας’. 11- 12