Το μεγαλείο του Ομήρου

Του Νίκου Τσούλια

 

      Δεν υπάρχει άλλο πιο ισχυρό πεδίο αναφοράς όλων των Ελλήνων διαχρονικά – πέραν εκείνου της γλώσσας μας – από την αρχαιότητα και έως το άγνωστο μέλλον όσο τα έργα του Ομήρου. Και ίσως αυτό να αποτελεί μια πολύ αξιόλογη ιδιαιτερότητα που να μην έχει ανάλογό του σ’ άλλη περίπτωση λαού. Αναρωτιέμαι πόσο τυχεροί είμαστε που νιώθουμε αυτή την τόσο ξεχωριστή σχέση. Γιατί έχει έναν φοβερό συμβολισμό ακόμα και η γνώση του να ξέρεις ότι όλοι οι Έλληνες του παρελθόντος και του μέλλοντος συναντιούνται πνευματικά σε έναν κοινό τόπο αναφοράς, από όπου αντλούν την ίδια αφήγηση, τα ίδια διδάγματα, την ίδια στοχαστική περιπλάνηση.

O Όμηρος «ακολούθησε» τα άστρα

 

ΜΑΤΘΑΙΟΣ ΤΣΙΜΙΤΑΚΗΣ, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 1.1.2016

 

Μια νέα απόπειρα χρονολόγησης των Ομηρικών Επών, η ακριβέστερη μέχρι στιγμής, συγκρίνει τα φυσικά φαινόμενα που περιγράφονται στα έπη με αστρονομικά φαινόμενα, και ελέγχει την ιστορική αλήθεια της αφήγησης. Αποτέλεσμα, ο εντοπισμός ημερομηνιών για συμβάντα που αποτυπώνονται στα έπη, και μια νέα αντίληψη για την ιστορικότητά τους, η οποία φιλοδοξεί να παρέμβει στο Ομηρικό ζήτημα.

Τα κατά και τα υπέρ

Θρήνος του Αχιλλέα για τον Πάτροκλο. Πίνακας του Νικολάι Γκαι (1855).

Δ. Μαρωνίτης, ΤΟ ΒΗΜΑ, 23/03/2014

Συνεχίζεται το μελαγχολικό σίριαλ για τις εκπαιδευτικές ατυχίες της Ιλιάδας που διδάσκεται (άβολα και άκαιρα) στη δεύτερη τάξη του Γυμνασίου σε μετάφραση του Ιάκωβου Πολυλά. Ηλικίας άνω των 120 χρόνων, η οποία βρέθηκε στα κατάλοιπά του και κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1923, σε μεταθανάτια προφανώς έκδοση. Την προβληματική μεταφραστική της επίδοση σχολίασα τις προάλλες όσο μπορούσα πιο διακριτικά, από σεβασμό στη γενικότερη παιδεία του Πολυλά και στην πολύτιμη σολωμική του συνεισφορά. Που δεν φαίνεται όμως να τη σέβεται, όσο και όπως πρέπει, το επίσημο σχολικό εγχειρίδιο, κρίνοντας από την παράλειψη κάθε συστατικού στοιχείου για τον μεταφραστή, εκτός του ονόματός του.

Δ. Ν. Μαρωνίτης: Από τον Ομηρο στον Σοφοκλή

Ο Δ. Ν. Μαρωνίτης, μεταφραστής και μελετητής της «Ιλιάδας» και της «Οδύσσειας»

 

Το καινούργιο βιβλίο του Δημήτρη Μαρωνίτη για το έπος και το δράμα αποτελεί ταυτόχρονα μια ιδιότυπη και γοητευτική αυτοβιογραφία. Η μνήμη, η λήθη, ο φόνος, η ικεσία, το πάθος, η εξιλέωση, το τέλος .

 

Βιστωνίτης Α., ΤΟ ΒΗΜΑ, 13/07/2014

Τρία συν ένα

Odysseus and Nausicaa in the Odyssey

 

Δ. Μαρωνίτης, ΤΟ ΒΗΜΑ, 09/02/2014

 

 

Τέσσερα συναπτά Μονοτονικά για το ομηρικό υβρεολόγιο πάει πολύ, αλλά είναι αργά πια να κάνω πίσω. Αν μάλιστα τηρηθεί η υπόσχεση να προκύψουν κάποιας μορφής συμπεράσματα από αυτή την (απρόβλεπτη μάλλον) υβρεολογική επίδοση των ομηρικών επών. Η οποία, κατά τη γνώμη μου, αποτελεί ιδιότροπο μερίδιο του αρχαϊκού ρεαλισμού, που εξελίσσεται κατεβαίνοντας από την εμπόλεμη Ιλιάδα στη μεταπολεμική Οδύσσεια. Ο όρος «ρεαλισμός» μπορεί να ακούγεται στη συγκεκριμένη περίπτωση αναχρονιστικός, αρμόζει όμως πρωθύστερα και στα δύο ομηρικά έπη, με διαφορετικό τρόπο στο καθένα.

Μήπως ξεδώσουμε

Nicolas-André Monsiau, Ο Οδυσσέας διατάζει τις δούλες να απομακρύνουν τα νεκρά σώματα των μνηστήρων, 1791

Μαρωνίτης Δ., ΤΟ ΒΗΜΑ, 12/01/2014

Πολλά κι ασύστατα λέγονται και γράφονται για την πολεμόχαρη και ανέραστη δήθεν Ιλιάδα, όπου κάποιες αγαπητικές σκηνές αυθαίρετα αγνοούνται. Παρεξήγηση που επικυρώνεται κατ’ εξοχήν στη σχολική διδασκαλία, όπου το θέμα του εξώγαμου προπάντων έρωτα προσγράφεται κατά κανόνα στα απαγορευμένα. Αφήνοντας στην άκρη τις ερωτοδουλειές των θεών, με πρωτεύοντα και στο θέμα αυτό τον Δία, θυμίζω δύο ερωτόληπτα επεισόδια, που αναπτύσσονται σε μικρές, συναρπαστικές νουβέλες.

Από το δείγμα στο παράδειγμα

Achilles Lamenting the Death of Patroclus(1855) by the Russian realist Nikolai Ge

 

του Δ. Μαρωνίτη, ΤΟ ΒΗΜΑ, 26.1.2014

 

Επιμένω στην ανορθόδοξη προσήλωση της περασμένης Κυριακής, μιλώντας για το ομηρικό υβρεολόγιο, άνισα και αλλότροπα μοιρασμένο στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια. Σε όσους σκανδαλίζονται με τη λοξή αυτή επιλογή, υπενθυμίζω ότι τα δύο διάσημα ομηρικά έπη δεν είναι, ευτυχώς, εγχειρίδια καλών τρόπων και γλωσσικής ευπρέπειας. Με άλλα λόγια: δέχονται, υποδέχονται και εκμεταλλεύονται ακόμη και τις πιο παράτολμες τροπές και εκτροπές της επικής αφήγησης, όπου και όταν τις κρίνουν απαραίτητες για τον γενικότερο ποιητικό σχεδιασμό τους. Μία από αυτές είναι και το κατά συνθήκην υβρεολόγιο, που κρίνεται στην προκειμένη περίπτωση πολλαπλώς ωφέλιμο.

Το καπάρο

Μαρωνίτης Δ., ΤΟ ΒΗΜΑ, 19.1.2014

Δεν είμαι βέβαιος αν η λέξη «καπάρο» είναι στις μέρες μας κοινόχρηστη. Εγώ πάντως τη θυμάμαι από τα πρώιμα παιδικά μου χρόνια: την έλεγε το καπνεργατικό μας σόι κάθε Παρασκευή, μέρα που έπεφτε στο χέρι το γλίσχρο βδομαδιάτικο, με τα γνωστά κενά του τον βαρύ χειμώνα. Οπότε το καπάρο συμπλήρωνε προσώρας το χρέος της προηγούμενης βδομάδας, ως προκαταβολή για τις επείγουσες ανάγκες της επόμενης.

Ερμηνεία του θρησκευτικού χαρακτήρα της επικής ποίησης σε σχέση με τις ιστορικές και ιδεολογικές συνθήκες που τη διαμόρφωσαν

 Ιστορικές και ιδεολογικές διαφορές ανάμεσα στη λυρική και επική ποίηση

του Κυριάκη Κωνσταντίνου

Σάββατο, 7 Ιανουαρίου 2012

Περίληψη

Το έπος, ποίηση τρίτου προσώπου και άρα «αντικειμενική», αφηγείται μια μυθική ιστορία που εξυμνεί τα κλέη των ανδρών της «εποχής των ηρώων».  Αναφέρεται σε έναν κόσμο παλαιικό και συνεκτικό, όπου η θεϊκή επενέργεια είναι αυτή που προσδίδει νόημα και αξία στις ανθρώπινες πράξεις.  Η λυρική ποίηση, ποίηση πρώτου προσώπου και άρα «υποκειμενική», αφορμάται από συγκεκριμένες εικόνες και καταστάσεις εξυψώνοντας ένα γεγονός του παρόντος πάνω από τον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο προσδίδοντάς του διάρκεια.  Αναφέρεται σε έναν κόσμο σύγχρονο και «θρυμματισμένο», όπου η θεότητα είναι αυτή που, πίσω από το νόμο της αιώνιας εναλλαγής, προσδίδει ενότητα και φωτίζει τη ζωή σαν σύνολο.  Και τα δύο είδη ποίησης εντάσσονται στη γενικότερη ιστορική διαδικασία που οδήγησε από την πατριαρχία στην οργάνωση της πόλης. 

Φαντασιακός νόστος

 

Του Δ. Μαρωνίτη

 

ΤΟ ΒΗΜΑ 15/09/2013

 

Ο κύκλος γυρίζει πάλι, καθώς η Ιλιάδα επιστρέφει στο προσκήνιο, έτοιμη τώρα για δεύτερη δοκιμή, με τους ιδρυτικούς της όρους περασμένους από τρίμηνο φίλτρο: Πειραιώς 260, χώρος Δ, από 12 ως 20 Σεπτεμβρίου. Οπου η κοινοκτημοσύνη της μετάφρασης, η γενναιοδωρία της σκηνοθεσίας, ο συντονισμός όψης, μουσικής και κίνησης, και η αυταπάρνηση της ερμηνείας παραμένουν ανυποχώρητοι συντελεστές της παράστασης. Διαθέσιμοι στην προθυμία του κοινού, με κύριο στόχο την ενίσχυση της αμοιβαίας φιλότητας, της οποίας το καλό θέατρο είναι η ασφαλέστερη κιβωτός.

Ομηρική φιλότης

Ο ζωγράφος του Αντιμένη, 
Υπό την προστασία του Ερμή και της Αθηνάς, ο Αίας μεταφέρει το σώμα του νεκρού Αχιλλέα πίσω στο στρατόπεδο των Ελλήνων. Υψηλοκάμηνος αμφορέας του ζωγράφου του Αντιμένη, του 520-510 π.Χ.

 

Μαρωνίτης Δημήτρης Ν., ΤΟ ΒΗΜΑ 26.5.2013

Δεν πρόκειται για μεταγενέστερη λέξη. Απαντά ήδη στα ομηρικά έπη, τόσο στην Ιλιάδα (έξι φορές) όσο και στην Οδύσσεια (τέσσερις φορές), συνοψίζοντας όλες περίπου τις εκδοχές και τις εφαρμογές που υπόκεινται στο ρήμα φιλέω, στο επίθετο φίλος και στο επίρρημαφίλως – επίσης ομηρικά, με πυκνή μάλιστα τα δύο πρώτα συχνότητα. Γύρω από αυτόν τον πυρήνα περιστρέφονται δεκατέσσερα, αν μετρώ καλά, σύνθετα (ρηματικά ουσιαστικά, επίθετα αλλά και κύρια ονόματα), με θετική ή αρνητική σημασία. Παραδείγματα ευπρόσδεκτα: φιλοφροσύνη, φιλόξενος, φιλομειδής, φιλοπαίγμων. Παραδείγματα απωθητικά: φιλοκτέανος (άπληστος, πλεονέκτης), φιλοκέρτομος (χλευαστικός), φιλοψευδής. Και τρία  ευρηματικά κύρια ονόματα: Φιλοίτιος, Φιλητορίδης, Φιλοκτήτης.

Η Ιλιάδα μέσα από τη ματιά του Στάθη Λιβαθινού

Κυριακή, 19 Μαΐου 2013

«Η Ιλιάδα είναι η χώρα μας σήμερα»

Οι 24 ραψωδίες σε πέντε ώρες με σκηνοθέτη τον Στάθη Λιβαθινό

Της Γιώτας Συκκά

Ο συναρπαστικός κόσμος της Ιλιάδας τριβέλιζε το μυαλό του αμέσως μετά το τέλος της Πειραματικής Σκηνής. Οσο περισσότερο ρωτούν τον Στάθη Λιβαθινό γι’ αυτή την τολμηρή επιλογή σε τέτοιους δύσκολους καιρούς, τόσο σιγουρεύεται ότι η πραγματική αιτία κρύβεται στην παιδική του ηλικία. Δείχνοντας τις ουλές -μάρτυρες της ζωηράδας εκείνων των χρόνων- λέει πως πάντα του άρεσε να επιμένει σε ό,τι τον δυσκόλευε. Ετσι και η Ιλιάδα, το ποιητικό έργο που γράφτηκε γύρω στο 750 π.Χ., ήταν ένα από τα σχέδια που ανέβαλε συνεχώς μέχρι που ήρθε η κατάλληλη στιγμή. Βρήκε τους συνεργάτες ηθοποιούς που τον συντροφεύουν στα δύσκολα (Δημήτρης Ημελλος, Βασίλης Ανδρέου, Νίκος Καρδώνης, Μαρία Σαββίδου), δίπλα τους συσπειρώθηκε μια νεότερη γενιά και ξεκίνησαν πρόβες πριν από εννέα μήνες. Ο Στρατής Πασχάλης δεν θα μπορούσε να λείπει απ’ αυτό το φιλόδοξο εγχείρημα ούτε και η Ελσα Ανδριανού.