Η UNESCO θέτει φιλόδοξα διεθνή πρότυπα για την ανοιχτή επιστήμη

Εστίαση υιοθέτησης ανοιχτής επιστημονικής σύστασης

© UNESCO

2021/128

4 Απριλίου 2022

Το πρώτο διεθνές πλαίσιο για την ανοιχτή επιστήμη υιοθετήθηκε από 193 χώρες που συμμετείχαν στη Γενική Διάσκεψη της UNESCO. Κάνοντας την επιστήμη πιο διαφανή και πιο προσιτή, η Σύσταση της UNESCO για την Ανοιχτή Επιστήμη θα κάνει την επιστήμη πιο δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς.

Μέσω της ανοιχτής επιστήμης, οι επιστήμονες και οι μηχανικοί χρησιμοποιούν ανοιχτές άδειες για να μοιράζονται ευρύτερα τις δημοσιεύσεις και τα δεδομένα, το λογισμικό και ακόμη και το υλικό τους. Η ανοιχτή επιστήμη θα πρέπει, επομένως, να ενισχύσει τη διεθνή επιστημονική συνεργασία.

Η πανδημία COVID-19 έχει φέρει στο επίκεντρο πώς οι ανοιχτές επιστημονικές πρακτικές, όπως η ανοιχτή πρόσβαση σε επιστημονικές δημοσιεύσεις, η κοινή χρήση επιστημονικών δεδομένων και η συνεργασία πέρα ​​από την επιστημονική κοινότητα, μπορούν να επιταχύνουν την έρευνα και να ενισχύσουν τους δεσμούς μεταξύ της επιστημονικής πολιτικής και της κοινωνίας. Η Σύσταση της UNESCO για την Ανοιχτή Επιστήμη θα οδηγήσει στην ευρύτερη υιοθέτηση ανοιχτών πρακτικών, θα ενθαρρύνει τη μεγαλύτερη αποδοχή της ανοιχτής επιστήμης και θα διασφαλίσει ότι τα ερευνητικά ευρήματα είναι ωφέλιμα για όλους.

Audrey Azoulay, Γενική Διευθύντρια της UNESCO

Περίπου το 70% των επιστημονικών δημοσιεύσεων είναι κλειδωμένες πίσω από paywalls. Τα τελευταία δύο χρόνια, ωστόσο, το ποσοστό αυτό μειώθηκε σε περίπου 30% για δημοσιεύσεις ειδικά για τον COVID-19. Αυτό δείχνει ότι η επιστήμη μπορεί να είναι πιο ανοιχτή.

Για πρώτη φορά, ένας καθολικός ορισμός

Μέχρι σήμερα, δεν υπήρχε καθολικός ορισμός της ανοιχτής επιστήμης και τα πρότυπα υπήρχαν μόνο σε περιφερειακό, εθνικό ή θεσμικό επίπεδο. Κατά την υιοθέτηση της Σύστασης, 193 χώρες συμφώνησαν να συμμορφωθούν με τα κοινά πρότυπα για την ανοιχτή επιστήμη. Συσπειρώνοντας πίσω από ένα σύνολο κοινών αξιών και κατευθυντήριων αρχών, έχουν υιοθετήσει έναν κοινό οδικό χάρτη.

Με την εντολή της για τις επιστήμες, η UNESCO οδηγεί σε παγκόσμιο επίπεδο τη στροφή προς την ανοιχτή επιστήμη και διασφαλίζει ότι συμβάλλει πραγματικά στη γεφύρωση των χασμάτων γνώσης και τεχνολογίας μεταξύ και εντός των χωρών.

Η ανοιχτή επιστήμη μπορεί να είναι ένα ισχυρό εργαλείο για τη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ και εντός των χωρών και για περαιτέρω το δικαίωμα του ανθρώπου να απολαμβάνει και να επωφελείται για την επιστημονική πρόοδο, όπως ορίζεται στο άρθρο 27 της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Με αυτήν τη σύσταση, τα κράτη μέλη έχουν υιοθετήσει την κουλτούρα και την πρακτική της ανοιχτής επιστήμης και συμφώνησαν να υποβάλλουν έκθεση κάθε τέσσερα χρόνια για την πρόοδό τους.

Η σύσταση καλεί τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν περιφερειακούς και διεθνείς μηχανισμούς χρηματοδότησης για την ανοιχτή επιστήμη και να διασφαλίσουν ότι όλη η δημόσια χρηματοδοτούμενη έρευνα σέβεται τις αρχές και τις βασικές αξίες της ανοιχτής επιστήμης.

Η σύσταση καλεί τα κράτη μέλη να επενδύσουν σε υποδομές για την ανοιχτή επιστήμη και να αναπτύξουν ένα πλαίσιο που θα περιγράφει τις απαραίτητες δεξιότητες και ικανότητες για όσους επιθυμούν να συμμετάσχουν στην ανοιχτή επιστήμη. Αυτά τα ενδιαφερόμενα μέρη περιλαμβάνουν ερευνητές από διαφορετικούς κλάδους και σε διαφορετικά στάδια της σταδιοδρομίας τους.

Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να δώσουν προτεραιότητα σε επτά τομείς κατά την εφαρμογή της σύστασης:

1. προώθηση μιας κοινής κατανόησης της ανοιχτής επιστήμης και των συναφών πλεονεκτημάτων και προκλήσεων, καθώς και των διαφορετικών οδών προς την ανοιχτή επιστήμη·

2. ανάπτυξη ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος πολιτικής για την ανοιχτή επιστήμη·

3. επενδύσεις σε υποδομές και υπηρεσίες που συμβάλλουν στην ανοιχτή επιστήμη·

4. επενδύσεις στην κατάρτιση, την εκπαίδευση, τον ψηφιακό γραμματισμό και την ανάπτυξη ικανοτήτων, για να μπορέσουν οι ερευνητές και άλλοι ενδιαφερόμενοι να συμμετάσχουν στην ανοιχτή επιστήμη·

5. την προώθηση μιας κουλτούρας ανοιχτής επιστήμης και την ευθυγράμμιση των κινήτρων για την ανοιχτή επιστήμη·

6. προώθηση καινοτόμων προσεγγίσεων για την ανοιχτή επιστήμη σε διάφορα στάδια της επιστημονικής διαδικασίας· και

7. προώθηση της διεθνούς και πολυμερούς συνεργασίας στο πλαίσιο της ανοιχτής επιστήμης με στόχο τη μείωση των ψηφιακών, τεχνολογικών και γνωστικών χασμάτων.