“Διαβάζοντας” την Οδύσσεια μαζί με τον Χορκχάιμερ και τον Αντόρνο

Του Νίκου Τσούλια

     Τι είναι αυτό που δημιουργεί την ανεξάντλητη μαγεία της Οδύσσειας; Είναι η διαρκής τάση μας για την επιστροφή στην Εστία; Τι είναι αυτό που σε ωθεί κάθε τόσο να παίρνεις στα χέρια σου την Οδύσσεια και χάνεσαι στην περιπέτεια και στην αναζήτηση και άλλοτε νιώθεις ότι είναι πρώτη φορά που τη διαβάζεις και άλλοτε διαβάζεις το ομηρικό κείμενο και παράλληλα ψάχνεις ίχνη από τα δικά σου παλιότερα διαβάσματα; Είναι η γοητεία της νοσταλγίας που αναζητεί πάντα τον θησαυρό που έχουμε μέσα μας;

ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ

Του κ. Κ.Θ. Δημαρά

30.7.1954

Στην εφημερίδα: ΤΟ ΒΗΜΑ

και στη στήλη: Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

Ο μεγάλος ιστορικός είναι εκείνος που μπορεί να ξαναπλάσει σε όλη την πολύπλοκη ποικιλία της την περασμένη στιγμή. Τούτο το κατορθώνει μόνο με τη βοήθεια της συνδυαστικής φαντασίας, με διαφόρους τρόπους, σύμφωνα με την ιδιοσυγκρασία του: ή σε ένα ψηφιδωτό όπου πυκνές οι λεπτομέρειες μας δίνουν την αίσθηση της παρουσίας, είτε σε μεγάλες γραμμές που προσφέρουν την εποπτεία, χωρίς φαντασία δεν θα μπορούσε να γίνει ο μάγος που ξαναζωντάνεψε τα περασμένα.

Χρειάζεται, λοιπόν, η φαντασία στον ιστορικό – και όσο ποιο δυνατή είναι, τόσο πιο σημαντικά αποτελέσματα μπορεί να δώσει. Αλλά χρειάζεται και το χέρι που θα κρατήσει το χαλινάρι της – και όσο πιο δυνατό είναι, τόσο ασφαλέστερα αποτελέσματα μπορεί να δώσει. Γιατί κάθε δημιουργία του ανθρώπου είναι καμωμένη από δύναμη υποταγμένη σε θέληση.

…

Αφιερωμένο στις φίλες και στους φίλους φιλολόγους