Η ιστορία μας και το μέλλον μας έχουν πολλή φωτιά…

Του Νίκου Τσούλια

      Πέρα από την αλληγορία της φοβερής ιστορίας του Προμηθέα για τη μετάδοση της φωτιάς από τους θεούς στους ανθρώπους, η ίδια η φωτιά αποτέλεσε και αποτελεί ένα από τα πιο βασικά εργαλεία για τη δημιουργία της συνολικής πορεία μας πάνω στη Γη.

      Θαυμάζουμε και θεωρούμε τα σύγχρονα επιτεύγματα του ανθρώπου σε όλους τους τομείς του πνεύματος, της τεχνολογίας, του πολιτισμού ως απόλυτα μοναδικά, που αλλάζουν τη ροή της σύγχρονης διαδρομής του ανθρώπου με έναν τόσο καταλυτικό τρόπο όσο σε καμιά άλλη φάση της ιστορίας μας. Κι όμως δεν είναι καθόλου έτσι τα πράγματα. Βλέπουμε αυτό που είναι μπροστά μας, αλλά δεν συνειδητοποιούμε αυτό που μας έχει φέρει σ’ αυτό το σημείο και που διαμορφώνει τη μελλοντική μας πορεία με τον πιο αποφασιστικό τρόπο όσο κανένα άλλο στοιχείο, γιατί απλώς το θεωρούμε δεδομένο, ως μια κατάκτηση που έπαιξε κάποτε το ρόλο του. Αλλά κάνουμε μέγα λάθος.

      Ναι, μιλάω για τη φωτιά. Η φωτιά επηρέασε τη ζωή μας, διαμόρφωσε την ίδια τη βιολογική, την κοινωνική και την πολιτισμική εξέλιξη και ανέλιξη του ανθρώπου όσο κανένα άλλο υλικό στοιχείο! Όλη η ιστορία μας είναι καμωμένη με φωτιά!

      Και πριν πάμε στην ουσία του άρθρου μας ας δούμε τι είναι η φωτιά αυτή καθ’ εαυτή. Λίγοι πολύ λίγοι ξέρουν ότι η φωτιά δεν ανήκει σε καμιά από τις τρεις συνηθισμένες μορφές της ύλης: τη στερεή, την υγρή και την αέρια. Η φωτιά είναι το απομεινάρι της πιο μακρινής καταγωγής της ύλης. Είναι μορφή πλάσματος – αυτή η κατάσταση της ύλης που είναι κρατούσα στο Σύμπαν. Αυτή βλέπουμε στο φωτεινό ουρανό. Όλα τα αστέρια και φυσικά ο Ήλιος μας (το άστρο της ημέρας) είναι μορφές φωτιάς.

      Η φωτιά ενυπάρχει όμως παντού πάνω στον πλανήτη μας, μέσα στη ζωή μας, σε κάθε υλικό κατασκεύασμα! Η απαρχή της στο μακρινό πρόγονό μας έδωσε την πρώτη δυνατότητα μετασχηματισμού της ύλης. Τα μέταλλα μεταμορφώνονται με τη δράση της φωτιάς και γίνονται αποτελεσματικά όπλα για τη διασφάλιση της τροφής σε έναν ον που είναι τότε κυριολεκτικά στο έλεος της φύσης. (Ακόμα και σε απλό ένα σιδεράδικο θα μπορούσαμε να δούμε το θαύμα της φωτιάς). Γίνονται και στοιχεία τέχνης και πολιτισμού και έτσι αναδύεται όλο και πιο έντονα η δημιουργικότητα κατασκευής διαρκώς και πιο χρήσιμων εργαλείων και κατασκευών. Έχει ήδη αρχίσει η σπειροειδής αλληλεπίδραση μεταξύ της διαρκώς αναδυόμενης δημιουργικότητας της σκέψης του ανθρώπου αφενός και της κατασκευής όλο και πιο νέων εργαλείων και τεχνολογικών ευρημάτων αφετέρου.

      Αλλά ανεξάρτητα από τη διαδρομή που μας οδήγησε στο παρόν – αν είναι ποτέ δυνατόν να επινοήσουμε μια τέτοια αυθαίρετη θεώρηση -, σήμερα ποιος μπορεί να φανταστεί τον κόσμο μας χωρίς τη δράση της φωτιάς; Από το πιο συνηθισμένο καθημερινό εργαλείο μας, το μαχαίρι, μέχρι τους ουρανοξύστες στη Νέα Υόρκη, στο Σικάγο, στο Ντουμπάι… όλα αυτά είναι καμωμένα κυριολεκτικά από τη φωτιά! Κάθε μορφή μετάλλου, γυαλιού και όποιου άλλου υλικού είναι απόρροια της δράσης της φωτιάς.

      Αλλά υπάρχει και κάτι άλλο, που και αυτό δεν το συνειδητοποιούμε ή ίσως δεν πηγαίνει καν ο νους μας. Είναι η σύγχρονη μηχανή, το ξεκίνημα του βιομηχανικού πολιτισμού. Από τις πρώτες ατμοκίνητες μηχανές μέχρι την πιο μαζική παραγωγή που γνώρισε ο πολιτισμός μας, την παραγωγή των αυτοκινήτων, ομού και την εκτόξευση πυραύλων – όλα αυτά τα φοβερά βήματα είναι απόρροια κάποιας καύσης, της παρουσίας της φωτιάς! Θαυμάζουμε το αυτοκίνητό μας, αλλά δεν αντιλαμβανόμαστε ότι είναι ζυμωμένο και πλασμένο ως μεταλλική μορφή με τη φωτιά ούτε ότι λειτουργεί με τη μηχανή εσωτερικής καύσης δηλαδή με τη φωτιά.

      Μπορεί να μην ξέρουμε ή να μη συνειδητοποιούμε κάθε στιγμή τη καθολική παρουσία της φωτιάς σε κάθε υλικό δημιούργημά μας. Μπορεί να μην έχουμε πάντα κατά νου ότι φωτιά υπάρχει μόνο από τη στιγμή που υπάρχει οξυγόνο – είναι η ανάσα της, η πηγή της ύπαρξής της. Μπορεί να φοβόμαστε τη φωτιά όταν είναι εκτός δικού μας ελέγχου, γιατί μεταμορφώνει και εξαϋλώνει καθετί στο διάβα της – αν και δεν ευθύνεται αυτή αφού απλά κάνει μόνο αυτό που μπορεί να κάνει από τη φύση της.

      Αλλά όλοι μας γοητευόμαστε με το παιχνίδισμα των διαρκώς μεταμορφούμενων γλωσσών της στο τζάκι ή στο κάψιμο των ξερόκλαδων στο χωράφι μας. Όλοι μας νιώθουμε τη θαλπωρή της να μας χαϊδεύει το πρόσωπο και να φωτίζει τη σκέψη μας με ονειροπολήσεις και μυθοπλασίες – τα παραμύθια δίπλα στο τζάκι λέγονταν σε παλιότερους καιρούς -, αλλά πρέπει κάθε φορά που κοιτάμε τον ουρανό να σκεφτόμαστε ότι φωτιές, μεγάλες φωτιές, τα άστρα βλέπουμε σε ένα πολύ ψυχρό Σύμπαν, βλέπουμε φωτιές που δημιουργούν τη νέα ύλη, που οδηγούν την πορεία του Σύμπαντος, που δημιούργησαν και τον πλανήτη μας αλλά και εμάς τους ίδιους!

Προμηθέας