Αθέατες επιπτώσεις της πανδημίας στα σχολεία

Mrs Cassatt Reading to her Grandchildren, 1880

 

Του Νίκου Τσούλια

 

     Η σημερινή κρίση της πανδημίας θέτει τα συνηθισμένα ζητήματα της ζωής και του σχολείου σε άλλη διάσταση. Άλλωστε, τόσο η οικονομική και η υγειονομική κρίση όσο και οι πολλαπλές εξελίξεις με την παγκοσμιοποίηση, με τις νέες τεχνολογίες και με τον ψηφιόκοσμο μετασχηματίζουν βαθιά και καθοριστικά τον κόσμο και φυσικά και την κοινωνία μας.

     Ζούμε εποχές μεγάλων αλλαγών, οι οποίες χαρακτηρίζονται στο γενικό πολιτικό τους πλαίσιο από γεωστρατηγικές ανακατατάξεις, από την ιδεολογία του νεοφιλελευθερισμού, από την επέκταση της εμπορευματοποίησης, από την όξυνση των ανισοτήτων, από την αστάθεια στο διεθνή χώρο.

     Συζητάμε και ανησυχούμε για τους μαθητές μας στα σχολεία μέσα στο ζοφερό κλίμα της πανδημίας. Μιλάμε για μάσκες, για αποστάσεις, για πλύσιμο χεριών… έχοντας κατά νου τη φυσική, τη σωματική υγεία των παιδιών και των νέων. Να μην τα συναντήσει ο ιός. Να μην απειληθεί η ζωή τους. Και κάνουμε άριστα…

     Αλλά ο κορωνοϊός επιδρά ήδη στη ζωή των παιδιών και των νέων. Όταν εμείς ξαφνιαζόμαστε για ένα φαινόμενο που το θεωρούσαμε ως συμβάν παλιών, πολύ παλιών και οριστικά περασμένων εποχών, για τα παιδιά που δεν έχουν αναπτύξει ακόμα την κριτική σκέψη τους και επαρκή ερμηνευτική ικανότητα για την κατανόηση της πραγματικότητας, το όλο σκηνικό καθίσταται πεδίο ισχυρού ανορθολογισμού και ανατροπής πολλών βεβαιοτήτων από αυτές που έχουν ήδη κατακτήσει και που είναι αναγκαίες για την περαιτέρω καλλιέργεια του πνεύματός των.

     Ο ψυχικός τους κόσμος δέχεται ρήγματα. Έχουν ήδη γνωρίσει την οικονομική κρίση και τις φοβερές και σοβαρές επιπτώσεις στην οικογένειά τους – που ακύρωσε πολλά συνηθισμένα στηρικτικά μέτρα των γονέων τους προς αυτά, που συννέφιασε το μεγαλύτερο μέρος των ονείρων τους και του φαντασιακού μέλλοντός των. Και τώρα έρχεται πιο μαύρη σκιά, να απειλήσει ευθέως την ύπαρξη των ανθρώπων, να τους κλείσει στα σπίτια τους, να χάσουν τη δουλειά τους. Εικόνες δυστοπίας…

     Αλλά τα μέτρα προστασίας γίνονται τείχη απομόνωσης. Να μην αγγίζουν – αν είναι δυνατόν… – τους συμμαθητές τους. Να μην κάνουν φιλίες με πολλούς. Να μη βγαίνουν έξω. Να μην παίζουν μεταξύ τους σε φυσικό χώρο και να «δικαιώνονται» τα ηλεκτρονικά και τα ψηφιακά παιχνίδια. Και ακόμα, οι έφηβοι να μην ερωτεύονται, να μην αγκαλιάζονται, να μη φιλιούνται. Αλλά όλο αυτό το κλίμα της εσωστρέφειας δεν συντείνει στην επιβάρυνση της ψυχικής υγείας τους, δεν τροφοδοτεί τις πηγές της κατάθλιψης;

     Γιατί τελικά, παιδιά, έφηβοι και νέοι, υφίστανται μια μετάλλαξη της «κανονικής» αισθητικής προσέγγισης της πραγματικότητας. Ας μην ξεχνάμε ότι ζουν εκτός σχολείου, εκτός του φυσικού του τους χώρου από τον περασμένο Μάρτιο και χωρίς να γνωρίζουμε την απόληξη αυτών των έκτακτων συνθηκών. Ναι είναι πιο εφιαλτική μια τέτοια παιδική και εφηβική ηλικία από εκείνες των παλιότερων καιρών της φτώχειας και της στέρησης.

     Ποιος μπορεί να συμβουλεύσει παιδιά, έφηβους και νέους για τον τρόπο λειτουργίας στην καθημερινή ζωή τους, για το πώς θα θεμελιώσουν την απαραίτητη θεσμική εκπαίδευση και την παιδεία για τις σπουδές τους, για την επαγγελματική τους αφετηρία, για την εδραίωση της προσωπικότητάς του όταν όχι μόνο δεν έχει σχετική εμπειρία και γνώση αλλά δύσκολα θα βρει σχετικές αναφορές ακόμα και στη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία;

     Οι αναλύσεις που γεμίζουν τον ψηφιόκοσμο και τα κάθε λογής έντυπα μένουν στις γνωστές, βασικές πλευρές της πανδημίας: στις επιπτώσεις στην υγεία και στην ίδια τη ζωή, στην οικονομία, στην κοινωνία με γενικό και αόριστο εν πολλοίς λόγο. Τα κόμματα εξαντλούν το λόγο τους στη γενική θεώρηση. Οι διανοούμενοί μας έχουν ήδη στερέψει. Όλοι προσέφυγαν ήδη στην εξουσία για τη συμμετοχή τους στη νομή της. Οι τελευταίοι «έπεσαν με τα μούτρα» για να γευθούν τα μεγαλεία της εξουσίας και τις οικονομικές απολαβές της «πρώτης φοράς κυβερνητικής αριστεράς».

     Ναι, δεν έχουμε μόνο οικονομική κρίση. Έχουμε και πνευματική κρίση, κρίση αξιών, κρίση προσανατολισμού. Τελικά, τι είναι πρόοδος; Πώς μπορεί να απαντηθεί σε συνθήκες σκληρού νεοφιλελευθερισμού, ηττημένου καταναλωτισμού, τεχνολογικού ευδαιμονισμού και όλο πιο έντονων ανισοτήτων;

 

Woman Reading a Novel, 1888 – Vincent van Gogh