Κι όμως ο Ερντογάν και η Τουρκία θα χάσουν

Του Νίκου Τσούλια

     Είδαμε τους κατοίκους της Β. Μακεδονίας να επιχειρούν να στήσουν το σύγχρονο κράτος τους σε ξένο πολιτιστικό και ιστορικό υπόβαθρο, για να αποκτήσουν αλλότριες ρίζες και πλασματικό κύρος. Και φυσικά η όλη προσπάθεια δεν θα μπορούσε ποτέ να ευδοκιμήσει…

     Βλέπουμε το αυταρχικό κράτος του Ερντογάν να αποπειράται να καρπωθεί ξένα μνημεία με έντονο συμβολικό φορτίο, που βρίσκονται στην Τουρκία, για να αποκτήσει πρόσθετη ισχύ στον ισλαμικό κόσμο. Στρατηγικός στόχος είναι η ανάδειξη της Τουρκίας σε ισχυρή περιφερειακή δύναμη και η ανασύσταση μιας κάποιας μορφής της πάλαι ποτέ οθωμανικής αυτοκρατορίας.

     Με τη συλλογική φαντασίωση υπό το σύνθημα «Γαλάζια πατρίδα» επιχειρείται η αμφισβήτηση των παλιότερων διεθνών συμφωνιών αλλά και του σημερινού διεθνούς δικαίου. Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας από μουσείο και σύμβολο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς σε τζαμί μπορεί να ικανοποιεί τα φονταμενταλιστικά όνειρα των μωαμεθανών αλλά σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται να υποκαταστήσει την ουσία και το περιεχόμενο της Αγιάς Σοφιάς.

     Υπάρχει ένα μείζον ερώτημα, για να συνδεθούμε με την απαρχή του άρθρου μας. Η Τουρκία υιοθετεί έναν διαφορετικό δρόμο από εκείνον του Κεμάλ, που σχεδίασε την πολιτική του για μια Τουρκία με ευρωπαϊκή προοπτική και κοσμικό καθεστώς;

     Αν ρίξουμε μια ματιά στην κεμαλική εποχή, θα δούμε βέβαια κάτι πρωτόγνωρο. Ένα κράτος να αλλάζει βίαια και με νομοθετικό τρόπο την πολιτιστική του συνέχεια για να γίνει κάτι άλλο, κάτι διαφορετικό από αυτό που ήταν πριν. Υιοθετήθηκε ακόμα και ξένο αλφάβητο, δυτικότροπο. Επιβλήθηκε επιπλέον με νόμο η αισθητική του ντυσίματος κλπ κλπ! Δεν νομίζω ότι υπάρχει άλλη ανάλογη περίπτωση έθνους – κράτους να ανατρέπει σχεδόν συνολικά και την παράδοσή του και να αλλάζει τον ρου της ιστορίας του προς μια άλλη κατεύθυνση με διοικητικό τρόπο.

     Ο άνωθεν επιβαλλόμενος εκδυτικισμός είχε / έχει τελικά προοπτική; Είναι απόρροια μιας αυτόνομης τουρκικής επιλογής ή διαμορφώνεται από το γεγονός ότι δεν φαίνεται η ολοκλήρωση του εκδυτικισμού και της εκκοσμίκευσης της Τουρκίας με την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Και πέραν των οικονομικών συμφερόντων που έχουν οι χώρες της Ε.Ε. να μην θέλουν την Τουρκία, υπάρχει και το βασικό στοιχείο ότι η χώρα αυτή δεν έχει εδραιώσει τον κοινοβουλευτισμό και την αντιπροσωπευτική δημοκρατία ούτε και καμιά έννοια κράτους δικαίου, οπότε το όλο εγχείρημα είναι καθαρά μια θεωρητική υπόθεση σε σχέση με την ευρωπαϊκή ταυτότητα.

     Προφανώς η Τουρκία είναι διχασμένη στο πιο ισχυρό πολιτικό και ιδεολογικό ζήτημα: εκείνο του πολιτισμού, μεταξύ ευρωπαϊκής και  μουσουλμανικής εικόνας. Είναι βαθιά διαιρεμένη στις σκέψεις και στις συνειδήσεις των πολιτών της. Πέραν αυτών των σημείων, τίθεται το επακόλουθο ερώτημα. Μπορεί να αποκοπεί το νήμα του κεμαλισμού που μόλις μέχρι χθες ήταν κυρίαρχο και να αντικατασταθεί η ύφανση της ιστορίας με φονταμενταλιστικά και θεοκρατικά στοιχεία;

     Υπάρχει και άλλο κρίσιμο ζήτημα. Όταν όλος ο κόσμος κινείται σε πολιτικές πολλαπλών και έντονων διεθνοποιήσεων και γενικευμένης παγκοσμιοποίησης, συμφέρει μια χώρα να υιοθετεί επιλογές ενός φαντασιακού παρελθόντος; Μια τέτοια κίνηση οδηγεί σε ισχυροποίηση ή σε μαρασμό;

     Η προσπάθεια της Τουρκίας ως αναθεωρητικής χώρας να ηγηθεί του μουσουλμανικού κόσμου δεν πρόκειται να ευδοκιμήσει για πολλούς λόγους – ακόμα και για το γεγονός ότι είναι μέλος του ΝΑΤΟ, της «επιθετικής δομής» της Δύσης εναντίον του ισλαμισμού!

     Η κίνηση για αλλοίωση της «εικόνας» της Αγιάς Σοφιάς είναι κίνηση εσωστρέφειας, οπισθοχώρησης και αποδοχής ότι η Τουρκία δεν θα γίνει ποτέ δυτικό, ευρωπαϊκό κράτος, που ήταν (;) το εθνικό της όνειρο. Και αυτό δεν είναι δική της επιλογή αλλά της επιβάλλεται. Και στις στροφές της ιστορίας όταν δεν τις ελέγχεις, εύκολα βρίσκεσαι εκτός τροχιάς, εκτός ομαλής πορείας.