Ελιά, το ιερό δέντρο

Του Νίκου Τσούλια

      Για εμάς τους Έλληνες η ελιά είναι το πολυτιμότερο δέντρο για πολλούς και σημαντικούς λόγους. Είναι το «δέντρο – σύμβολο» τομής της ιστορίας μας, της μυθολογίας μας, της οικολογίας μας, της οικονομίας μας, της φύσης μας, του πολιτισμού μας.

      Και είναι η απαρχή της άρρηκτης σχέσης μας το στοίχημα που κερδίζει η Αθηνά και παίρνει με τη ελιά ως θείο δώρο την ονομασία της Αθήνας, για να γίνει η πόλη αυτή στη συνέχεια η πόλη γέννησης της Δημοκρατίας και ενός ιδιαίτερα ξεχωριστού πολιτισμού, η πόλη έμβλημα της οποίας ο Παρθενώνας και η Ακρόπολη θα γίνουν σύμβολα και συστατικά στοιχεία της παγκόσμιας κληρονομιάς του ανθρώπου.

      Η ελιά θα γίνει το «δέντρο – έμβλημα» του Αττικού τοπίου (και των νότιων περιοχών της Ελλάδας), του τοπίου με την ολιγάρκεια στο νερό και στο έδαφος και την αφθονία του ηλιακού φωτός. Θα γίνει χαρακτηριστικό φυτό ολόκληρου του Μεσογειακού οικοσυστήματος και θα συντηρήσει πολιτισμούς και πολιτισμούς γύρω απ’ αυτή την τόσο φιλόξενη θαλάσσια λεκάνη και θα θρέφει στον αιώνα τον άπαντα τους ανθρώπους της αλλά και πολλούς άλλους πέραν τούτων.

     Το δέντρο της ελιάς θα γίνει το μοναδικό «οικόσιτου χαρακτήρα» φυτό, που θα γεμίζει λόφους και πλαγιές, ξηρά κλίματα και φωτεινούς τόπους για να διαμορφώσει τελικά μια θαυμάσια ενότητα του μεσογειακού τοπίου και του μεσογειακού πολιτισμού. Τα λιοστάσια στα χωριά της πατρίδας μας των παλιότερων δεκαετιών αποτελούσαν τη «βαριά κληρονομιά» που μεταβιβαζόταν με απέραντη αγάπη από τους γονείς στα παιδιά ως δείγμα αλληλεγγύης των γενεών και ως δείγμα σεβασμού στην περιουσία που τότε ήταν τόσο σημαντική στο σκληρό αγώνα της ζωής.

      Το λάδι της ελιάς θα αποτελέσει δια μέσω των αιώνων βασική τροφή, συστατικό στοιχείο κάθε ολοκληρωμένης τροφής, θα είναι το πιο θρεπτικό και το πιο υγιεινό λάδι που θα βγει ποτέ από οποιοδήποτε φυτό ή ζώο. Για τις μετά το πόλεμο δεκαετίες η εικόνα των παιδιών με φέτα κομμένη απ’ άκρη σε άκρη από το καρβέλι, καψαλισμένη και βουτηγμένη στο φρέσκο λάδι του λιοτριβιού ή με φέτα αλειμμένη με λάδι και πασπαλισμένη με μπόλικη ζάχαρη θα γίνει χαρακτηριστική εικόνα για κάθε γωνιά της Ελλάδας.

     Είναι βέβαια η εποχή της φτώχειας και της ολιγάρκειας και πουθενά δεν φαινόταν στον ορίζοντα ότι αυτός ο λαός θα επιδοθεί πολύ σύντομα – όταν του επιτρέψουν οι συνθήκες – σε πρακτικές καταναλωτισμού, νεοπλουτισμού και αλόγιστης σπατάλης. Το λάδι της ελιάς τιμημένο τόσο πολύ από τους ανθρώπους και από την ίδια τη ζωή θα γίνει ακόμα ιερό λάδι και θα είναι αυτό που θα υιοθετήσει η χριστιανική εκκλησία για τα μυστήριά της και για όλες τις λειτουργίες της.

      Ο καρπός της θα γνωρίσει χίλιες μύριες «εκφράσεις» εύκολης τροφής μέσα από τις πολλές ποικιλίες του φυτού και με τους ακόμα πολλαπλάσιους τρόπους παρασκευής του και συντήρησής του και θα γίνει η χαρακτηριστική τροφή των φτωχών και σύμβολο – από κοινού με το ψωμί – της ολιγάρκειας και της εγκράτειας. «Όποιος μεγάλωσε με ψωμί και ελιά» ξέρει πολύ καλά τη σκληρή πραγματικότητα, μπορεί να ανταπεξέλθει σε χίλιες μύριες δυσκολίες της ζωής και ποτέ δεν χάνει το κουράγιο του!

      Το δέντρο της ελιάς δεν αποκτά από μόνο του κάποια ιδιαίτερη με τα στερεότυπά μας ομορφιά, δεν έχει κάποιο είδος εμφανούς συμμετρίαςπαρά μόνο όσα αποκαλύπτει η γεωμετρία των φράκταλς. Τα άνθη της είναι διακριτικά και ταπεινά και δεν κλέβουν τη ματιά μας από την εικόνα του δέντρου.

     Ίσως γιατί θέλουν να αναζητήσουμε την ομορφιά στο πλέξιμο των κλαδιών, στους αιωνόβιους κορμούς και στα τρυφερά βλαστάρια που πάντα πρόθυμα και θαλερά παίζουν με την έντονη φωτεινότητα του μεσογειακού ήλιου. Ίσως γιατί κρύβουν την όλη τη στοργή τους και την αγάπη τους, τη γοητεία και την έγνοια τους στο θρέψιμο των καρπών, γιατί εκεί θα γίνει το σημείο της αιώνιας «συνάντησής τους» με τους ανθρώπους. Και είναι αυτή η αδιατάρακτη και μοναδική για τον άνθρωπο σχέση που θα δώσει την τόσο ξεχωριστή ομορφιά για την εικόνα της ελιάς.

      Ο άνθρωπος θα τιμήσει με τον πιο εμβληματικό τρόπο την ταπεινότητα και την πολλαπλή προσφορά της ελιάς. Θα κάνει το κλαρί της – μαζί με το περιστέρι – εικόνα σύμβολο της ειρήνης και της φιλίας λαών και ανθρώπων συνεχίζοντας έτσι την ιεροσύνη του βραβείου του κότινου, της ευγενούς άμιλλας και της συνεργασίας των πανελλήνων της αρχαιότητας.

      Οι παλιότεροι άνθρωποι των αγροτικών περιοχών της χώρας πρόσεχαν τις ελιές σαν «τα μάτια τους», γιατί ζούσαν τις οικογένειές τους απ’ αυτές. Τις αγαπούσαν πολύ και τις μεγάλωναν σαν να ήταν παιδιά τους! Και οι πιο παλιοί ακόμα έλεγαν στον ίσκιο τους – σαν ξαπόσταιναν τις χαρές και τις λύπες της ζωής τους – τα όνειρά τους και τα παράπονά τους. Και οι στοχαστικοί απ’ αυτούς μπορούσαν και άκουγαν από τις γέρικες ελιές τις αφηγήσεις των παλιότερών τους! Σήμερα δε νομίζω ότι μπορεί κάποιος να ψυχανεμίζεται με τους μυστικόηχους μιας γέρικης ελιάς.

     Η ποίηση και ο Όμηρος θα υμνήσουν με ξεχωριστό τρόπο το ιερό δέντρο. Ο κομμένος κορμός μιας ελιάς βοήθησε την Πηνελόπη και τον Οδυσσέα να «ξαναγνωριστούν» και να σμίξουν στο κρεβάτι της εστίας τους και του έρωτά τους συνεργώντας συμβολικά στο αίσιον τέλος μιας πολύπαθης περιπέτειας και στην εκπλήρωση του πιο γνωστού νόστου στην ιστορία του ανθρώπου…

Η Ελιά – Ιερουσαλήμ

Σύρος

http://www.artparade.gr/index.asp?page=product&pid=300

http://wiki.oergrowers.gr/index.php/Organic_Chemistry_-_S.Georgiladaki

Τα γηραιότερα δέντρα του κόσμου (7) Αυτή η ελιά που βρίσκεται στην Κρήτη είναι μία από τις επτά αρχαιότερες ελιές της Μεσογείου

Αυτή η ελιά που βρίσκεται στην Κρήτη είναι μία από τις επτά αρχαιότερες ελιές της Μεσογείου που η ηλικία τους υπολογίζεται στα 2-3.000 χρόνια. Το συγκεκριμένο δέντρο εκτιμάται ότι ίσως είναι και το γηραιότερο εξ αυτών, ενώ αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι βγάζει ακόμη καρπούς
Δείτε Περισσότερα: http://www.otherside.gr/2012/01/giraiotera-dentra-kosmou/#ixzz35UcYvtp2

http://www.art-golik.com/paintings/landscape/olive-b.jpg

http://5onipserrwn.blogspot.gr/2012/11/blog-post_9.html

Πίνακες και φωτογραφίες για το ιερό μας δέντρο

Θεόφιλος – Λιομάζωμα

Λιομάζωμα

Η Ελιά – Ιερουσαλήμ

Περιστέρι και κλαδί Ελιάς

Κλαδιά Ελιάς σε βάζο

Λάδι σε μπουκάλι

Κότινος – Ελιά

Ραβδιστής

Λιομαζώχτρες

Στεφάνι από Ελιά – Κότινος

Λάδι και Ελιές

Κότινος

Αθήνα 2004