Οι τελευταίες μας επιθυμίες

Starry Night Over the Rhone, 1888, Vincent van Gogh

και το φως της αγάπης…

 

Του Νίκου Τσούλια

 

      Πρέπει να κατατίθενται οι τελευταίες επιθυμίες του ανθρώπου και αν ναι, πότε και πώς πρέπει να γίνεται; Σε τι μπορεί να συνίστανται και πού αποσκοπούν αυτές; Σε ποιον να τις εμπιστευόμαστε και ποιο μπορεί να είναι το βαθύτερο νόημά τους;

      Κατά τη γνώμη μου, πρόκειται για ένα σημαντικό ζήτημα ανεξάρτητα από το γεγονός ότι στην εποχή μας αλλά κα διαχρονικά δεν πολύ έχει πέραση μια τέτοια συζήτηση. Θεωρώ ότι η κατάθεση των τελευταίων επιθυμιών υπηρετεί πρωτίστως μια ψυχική ανάγκη του ανθρώπου που φεύγει, ότι αφήνει ένα πνευματικό νήμα πίσω του και σε ύστερο χρόνο όταν καταλαγιάζει ο πόνος της απώλειας, υπηρετεί και μια συναισθηματική ανακούφιση στη θύμησή του εκ μέρους των δικών του ανθρώπων.

      Οι τελευταίες επιθυμίες δεν είναι ακριβώς επιθυμίες αλλά μάλλον η «πνευματική παρακαταθήκη» ή το «απόσταγμα της ζωής» ή το «κοσμοθεωρητικό μανιφέστο» που απλώς τα θέτει υπόψη στους αγαπημένους του ανθρώπους για να το λαμβάνουν υπόψη τους αν το κρίνουν απαραίτητο. Σε μια τέτοια περίπτωση, η εν λόγω ψυχική κατάθεση αποτελεί και ένα δείγμα της όποιας σοφίας κατέκτησε ο άνθρωπος και ως εκ τούτου αποτελεί και ένα κόσμημα της σκέψης και του συναισθήματος.

      Υπάρχει και μια άλλη ανάγνωση του ζητήματος. Η όλη τελετουργία μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι ένας «αποχαιρετισμός», στον οποίο καταγράφεται το «συμπέρασμα της ζωής» του συγκεκριμένου κάθε φορά ανθρώπου και να αποτελεί το πιο βασικό στοιχείο της μνήμης του. Μια τέτοια διαδικασία αποτελεί και ένα σύμφωνο αποδοχής της απλής πραγματικότητας ότι ο θάνατος είναι τόσο φυσικός – όταν βέβαια μας βρίσκει σε προχωρημένη ηλικία – όσο και η ίδια η ζωή και ότι δεν μπορεί να αποτελεί μια άβυσσο που διασπάει την ενότητα των ανθρώπων και ιδιαίτερα των ανθρώπων που συνδέονται με το νήμα της αγάπης.

      Έχω και μια άλλη παράλληλη θεώρηση. Ίσως οι τελευταίες επιθυμίες να μην αποτελούν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο της ζωής μας και μάλιστα το τελευταίο – και μάλλον πιο σκοτεινό – μέρος της. Ως τελευταίες επιθυμίες μπορούν να νοηθούν – όταν δεν καταγράφονται με κάποιο συγκεκριμένο τρόπο – όλες εκείνες οι «πρώτιστες αξίες» και οι «μεγάλες επιλογές» της ζωής που μας ενέπνευσαν και μας καθοδήγησαν στο δύσκολο και όμορφο συνάμα …οδοιπορικό μας. Με άλλα λόγια, είναι ο πυρήνας του τρόπου ζωής μας και της βαθιάς κοσμοθεωρίας μας. Γιατί, κάθε άνθρωπος αφήνει τις πατημασιές του στην επιφάνεια της Γης, τις οποίες πάντα μπορούν να τις βλέπουν οι δικοί του – και όχι μόνο – άνθρωποι.

      Η δυσκολία του ζητήματός μας έγκειται αλλού. Τι γίνεται με ό,τι αφορά τα μεγάλα μυστικά ή με τα κορυφαία ανεκπλήρωτα όνειρα του ανθρώπου; Και πιο ακανθώδης είναι η περίπτωση των μυστικών, που τόσο συχνά κουβαλάει η ψυχή μας είτε ως βάρος αμαρτίας είτε ως λανθασμένη βασική επιλογή ζωής. Μπορεί, για παράδειγμα, να εξομολογηθεί ένας άνθρωπος ότι αν και παντρεύτηκε το συγκεκριμένο σύντροφο της ζωής του, αγαπούσε κάποιον άλλο ή κάποια άλλη; Κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να το κάνει και να αφορά τα παιδιά του, αφού θα αμαύρωνε παντοτινά την εικόνα του σε εκείνους που θα ήθελε να τον θυμούνται με τα πιο φωτεινά χρώματα. Σ’ αυτή την περίπτωση και υπό την εκδοχή ότι ο άνθρωπος δεν θέλει να το πάρει το μυστικό μαζί του, ίσως είναι προτιμότερο να κατατεθεί προφορικά σε ένα φιλικό πρόσωπο και να παραμείνει ως ερμηνεία και ως πιθανότητα του να έχει συμβεί και όχι ως ένα απόλυτα δεδομένος γεγονός. Έτσι, θεωρεί ότι και μόνο που το εμπιστεύτηκε σε ένα πρόσωπο έχει καταλαγιάσει.

      Οι τελευταίες επιθυμίες αποτελούν και πεδίο απελευθέρωσης του ανθρώπου από έναν φόβο που αν δεν αμφισβητηθεί, κατατρώει την ίδια τη ζωή του αφού απλώνεται επ’ αυτής σαν μαύρη σκιά για χρόνια και χρόνια πολλά. Είναι μια κίνηση βαθιά συμβολική, του αποχαιρετισμού σε ένα ταξίδι που τελειώνει και που αφορά όλους τους ανθρώπους, όπου γης και όπου χρόνου. Η πραγματική ενότητα του ανθρώπινου είδους είναι η κοινή μοίρα όλων των μελών του, το κοινό ταξίδι τους.

      Αν ρίξουμε μια ματιά ένα καλοκαιρινό βράδυ στο γεμάτο αστέρια ουρανό, αν στοχαστούμε στην απεραντοσύνη του Σύμπαντος, αν συνειδητοποιήσουμε ότι όλος αυτός ο Κόσμος της Γης είναι μόλις μια μικρή κουκίδα στο αχανές του χωροχρόνου, θα γίνουμε γνωστικοί και ταπεινοί για το νόημα της ζωής, θα καταλάβουμε ότι έχει μεγάλη αξία να αφήνουμε κάτι πίσω μας που μπορεί να αποτελεί φωτεινό σημάδι – όπως αυτά του ουρανού – για τη συνέχεια της ζωής και αυτό το σημάδι δεν μπορεί παρά να είναι σημάδι της αγάπης και μόνο. Μόνο ένα τέτοιο φως της αγάπης είναι αιώνιο και ταξιδεύει εσαεί…