Τα παιδικά παιχνίδια κάποτε…

 

 

 

Του Νίκου Τσούλια

 

      Ήταν το πιο …παιδικό μέρος της «τριλογίας» των ηλικίας των μικρών κάποτε˙ τα άλλα δύο μέρη ήταν το σχολείο και οι δουλειές. Το παιχνίδι ήταν η βασική «διαφορά» και σύγκρουση γονέων και παιδιών, γιατί τα παιδιά ήταν ενταγμένα στις δουλειές του σπιτιού και κυρίως στις τόσες και τόσες αγροτικές εργασίες και ο ελεύθερος, ο δικός τους χρόνος λιγοστός. Αλλά πάντα τα παιδιά έκλεβαν χρόνο. Υπήρχε και μια άλλη νοοτροπία των γονέων, το παιχνίδι το θεωρούσαν στην καλύτερη περίπτωση χαμένη ώρα και στη χειρότερη – όταν επρόκειτο για μπάλα – για …έδαφος αλητείας!

      Αναφέρομαι σε εκείνους τους καιρούς που το μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού ήταν αγροτικής κοινωνικής αναφοράς και οι άνθρωποι ζούσαν το μεγάλο μέρος της καθημερινής τους δραστηριότητάς του εκτός σπιτιού. Τα παιδιά ζούσαν για το παιχνίδι και δεν μαζεύονταν εύκολα στα σπίτια τους. Δεν υπήρχε καθόλου ούτε καν στη σκέψη τους η εικόνα του διαβάσματος σε κάποιο δωμάτιο. Το διάβασμα ήταν βραδινής εκδήλωσης, αφού την ημέρα ήσαν στα χωράφια και στα ζώα και μόνο όταν έβρεχε για τα καλά, θα διάβαζαν με το φως της ημέρας και πάντα στο τραπέζι της κουζίνας ή του «σαλονιού» ή στα γόνατα κοντά στο τζάκι ανάλογα με του καιρού τα γυρίσματα…

      Τα περισσότερα παιδιά στις εποχές της δεκαετίας του 1960 και του 1970 έπαιζαν στα κλεφτά, ξέφευγαν κρυφά από τους γονείς τους ή έκαναν τις δουλειές τους όσο πιο γρήγορα μπορούσαν για να γευθούν έστω στιγμιαία τη μοναδική χαρά του παιχνιδιού. Το παιχνίδι τότε ήταν ο αγαπημένος δημόσιος χώρος των παιδιών. Εδώ γινόταν η ελεύθερης μορφής κοινωνικοποίησή τους και μάθαιναν για τους αγαπημένους τους ήρωες είτε ήταν ποδοσφαιριστές είτε ήρωες των κόμικς των λιγοστών παιδικών βιβλίων που κυκλοφορούσαν, εδώ μάθαιναν το παράλληλο εκτός του σχολείου λεξιλόγιο και έκαναν τις πιο δυνατές φιλίες, αφού στο σχολείο η διαμόρφωση της παρέας είχε και «μαθησιακή αναφορά». Εδώ εξασκούνταν τα παιδιά στην εκμάθηση κανόνων – γύρω από τους οποίους γίνονταν και έντονες διαμάχες – και στην καλλιέργεια της συνεργασίας και της άμιλλας.

      Το ποδόσφαιρο ήταν μακράν τον αγαπημένο παιχνίδι των αγοριών. Κάθε αγόρι πέραν της αγαπημένης του ομάδας ταύτιζε τον εαυτό του με κάποιο είδωλο παίκτη, αυτοσχεδίαζε και ονειρευόταν κάθε βράδυ για το πώς θα γίνει ο πρωταγωνιστής του παιχνιδιού της επόμενης ημέρας και κυρίως της Κυριακής μετά τον εκκλησιασμό, που θα ερχόταν και κανένας μεγάλος για να παρακολουθήσει τον αγώνα. Τις ημέρες που δεν υπήρχε σχολική λειτουργία και ειδικά το καλοκαίρι, αν ήθελες να βρεις παιδιά, θα τα συναντούσες στα αυτοσχέδια γήπεδα. Μανάδες και πατεράδες προς τα εκεί θα έσιαζαν για να βρουν όποιο αγόρι είχε εξαφανιστεί…

      Βέβαια τα βράδια που δεν υπήρχε το φως της ημέρας, στις μικρές πλατείες των χωριών γινόταν χαμός από το «κρυφτό» και από το «κυνηγητό». Εκεί οργανώνονταν συμμαχίες και στρατηγικές και γίνονταν οι πιο ευφάνταστες επινοήσεις για να βρεθείς στην πλευρά του νικητή. Γιατί αν ήσουνα ξανά και ξανά στην πλευρά του ηττημένου, έχανες σε δυναμική και γινόσουνα αδύνατος κρίκος και δύσκολα σε έκαναν παρέα και διακινδύνευες να πάρεις μια γεύση περιθωριοποίησης. Το παιχνίδι προσέφερε και μια άλλη δυνατότητα. Οι «αδύνατοι μαθητές» του σχολείου μπορούσαν εδώ να έχουν την τιμητική τους, να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του κοινού ενδιαφέροντος. Και έτσι το παιχνίδι εξισορροπούσε την αυστηρή κατάταξη του σχολείου διαμορφώνοντας τη δική του κλίμακα αξιολόγησης, που μπορεί να μην ενδιέφερε τους μεγάλους αλλά ήταν πολύ σημαντική για τον παιδόκοσμο.

      Τα άλλα παιχνίδια, της υλικής μορφής, είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: ήταν αυτοσχέδια και λίγες φορές θα έβλεπες αγορασμένο, και κυρίως κούκλα για τα κορίτσια και αυτοκινητάκι για τα αγόρια. Κάθε υλικό που υπήρχε στο περιβάλλον των παιδιών μπορούσε να μεταμορφωθεί και να γίνει παιχνίδι. Το παιδί ήταν ο εφευρέτης και ο κατασκευαστής των παιχνιδιών του. Τα χέρια του είχαν επιδεξιότητα μαθημένα από τις τόσες και τόσες δουλειές που έκαναν.

      Τα παιδικά παιχνίδια πάντα έχουν μια πολύ ζηλευτή θέση στη θύμησή μας και στην πάντα ζωηρή νοσταλγία μας. Γιατί εδώ κάθε άνθρωπος βιώνει τα πιο έντονα συναισθήματα της χαράς και της δημιουργίας και καλλιεργεί και συνειδητοποιεί ένα σημαντικό μέρος των ικανοτήτων του, εδώ φτιάχνει ένα μέρος του ειδώλου του και πλάθει κάποιο όνειρό του. Τα παιχνίδια των παιδιών είναι ο πρώτος κόσμος του ανθρώπου, που καλλιεργεί τη σκέψη του και το συναίσθημά του μόνο με τα δικά τους «υλικά». Είναι ένας ολόκληρος κόσμος που αν δεν τον ζήσεις ολοκληρωτικά, δεν μπορείς να αυτοπραγματωθείς, θα νιώθεις ότι κάτι σου λείπει…