Δυστυχισμένοι άνθρωποι…

Old Beggar by Maciej Ciezki

Του Νίκου Τσούλια

      Είναι οι κολασμένοι της ζωής, αυτοί που δεν γεύονται το φως και την ομορφιά της και βιώνουν την πραγματικότητα μέσα από τη μοναδική κόλαση, την επίγεια κόλαση. Όχι, δεν αναφέρομαι στους ανθρώπους που συγκυριακά ή και για ένα μικρό μέρος της ζωής τους γνωρίζουν μεγάλες δυσκολίες και σκληρά εμπόδια στους στόχους και στις φιλοδοξίες τους.

      Αναφέρομαι σ’ εκείνους που γνώρισαν για ένα διάστημα την πραγματική γεύση της ζωής και στη συνέχεια βυθίστηκαν στα σκοτάδια του πόνου και της οδύνης, χωρίς να έχουν καμιά ελπίδα κάποιου ξέφωτου. Είναι άνθρωποι που δεν μπορούν να ονειρευτούν, γιατί η ζωή τους είναι τόσο σκοτεινή που δεν αφήνει καμιά μαρμαρυγή φωτός να περάσει, που δεν μπορούν ούτε και να νοσταλγήσουν γιατί το παρελθόν τους είναι αποικισμένο από μαύρα – κατάμαυρα γεγονότα.

      Δεν υπάρχει γι’ αυτούς ούτε μέλλον ούτε παρελθόν. Ο χρόνος τους είναι ισοπεδωμένος από τον πόνο. Δεν χρειάζεται επιχειρηματολογία για να τεκμηριωθεί το σκηνικό της οδύνης τους. Και να γιατί. Τι μπορεί να ειπωθεί για μια μητέρα που έχει χάσει το παιδί της είτε από αρρώστια είτε από ένα τυχαίο περιστατικό, για παράδειγμα, από τροχαίο δυστύχημα; Πώς μπορεί να καταλαγιάζει έστω παροδικά τον ψυχικό της πόνο και τι μπορεί να κάνει για να απαλύνει το μαρτύριό της; Τι αναλύσεις και τι περιγραφές μπορεί κάποιος να κάνει για έναν συνάνθρωπό μας που έχει γεννηθεί με μια βαριά μορφή αναπηρίας ή που προκλήθηκε στη διάρκεια της ζωής του ή για έναν που βρίσκεται κατάκοιτος στο κρεβάτι από πολύχρονη ασθένεια;

      Ποιος έχει τη δυνατότητα να κατανοήσει εν τοις πράγμασι τον κόσμο των εκατομμυρίων ανθρώπων που είναι μόνιμα θύματα του πολέμου, της φτώχειας και της πείνας; Ποιος διανοούμενος και στοχαστής ασχολήθηκε συστηματικά με την ανέχεια και τους κολασμένους της Γης; Ακόμα και η Τέχνη και η Ποίηση προσφεύγουν στους κατατρεγμένους ανθρώπους είτε για «πηγή έμπνευσης» είτε για να παρακινήσουν άλλες πτυχές της δημόσιας ζωής – πολιτική και κοινωνικούς θεσμούς – για να ασχοληθούν με μεγαλύτερη ευαισθησία για το όλο ζήτημα. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι, αν δεν έχεις το πρόβλημα εντός του προσωπικού σου μικρόκοσμου, όλες οι προσεγγίσεις – προφανώς και η τωρινή που κάνω – στέκονται στο περίβλημα του σκοτεινού σύμπαντος των κατατρεγμένων και των αδικημένων της ανθρωπότητας και δεν εισέρχονται ειλικρινά και πραγματικά στον πυρήνα του μεγαλύτερου προβλήματος του πολιτισμού μας.

      Θέλουμε να ξεχνάμε ή μάλλον να μη βλέπουμε όμως την πραγματική πραγματικότητα, γιατί τη φοβόμαστε και κλείνουμε τα μάτια μας εθελοτυφλώντας ότι κάνουμε το καθήκον μέσα από κάποιες εκφράσεις συμπόνιας ή συμπαράστασης ή κοινωνικής – θεσμικής και μη – αλληλεγγύης. Ποια είναι η εν λόγω πραγματικότητα; Ποιος άνθρωπος μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι αδύνατο ή και δύσκολο για να βρεθεί στο σκοτεινό μέρος του πλανήτη μας; Ποιος μπορεί να κοιμάται ήσυχος ότι «τα πουλιά της δυστυχίας δεν θα φτιάξουν φωλιά στο δικό του κεφάλι»;

      Το ερώτημα είναι απλό: Έχουμε την αγάπη και την κουλτούρα, τη θέληση και τον ορθολογισμό για να μειώσουμε τον πόνο και τη δυστυχία από τη ζωή του ανθρώπου; Μπορούμε να αγωνιζόμαστε κατά του πολέμου; Θέλουμε πράγματι να καταπολεμήσουμε τη φτώχεια και την αρρώστια; Εννοούμε στην πράξη την προαγωγή κοινωνιών αλληλεγγύης; Προκρίνουμε εκείνες τις πολιτικές προτάσεις και εκείνα τα πολιτικά και ιδεολογικά ρεύματα που έχουν προτεραιότητά τους την αλληλεγγύη ως βασική αξία της δράσης τους; Αγωνιζόμαστε μέσα από τα κοινωνικά κινήματα συμπαράστασης προς τους πρόσφυγες και του μετανάστες, τους άστεγους και ανθρώπους με αναπηρία;

      Όχι, δεν έχουμε κατακτήσει ούτε καν στοιχειωδώς μια στάση ζωής πραγματικής στήριξης. Απλώς θεωρητικολογούμε – όπως κάνω εγώ τώρα -, συμπονούμε γενικά και αόριστα και κατανοούμε αφηρημένα και συγκυριακά. Το πρόβλημα το συνειδητοποιούμε μόνο όταν μπούμε στον κόσμο της δυστυχίας. Κι όμως, υπάρχει λύση, για να αμβλυνθεί το πρόβλημα.

      Δύο σκέψεις, δύο προτάσεις έχω. α) Η διαμόρφωση μιας εμπράγματης στάσης ψυχικής (κυρίως) ή και υλικής – ανάλογα με την περίπτωση – στήριξης στους ανθρώπους του προσωπικού μας περιβάλλοντος. Η εγγύτητα δύο προσώπων, το συναισθηματικό πλησίασμά τους, ακόμα και η απλή αφήγηση του βασανισμένου δημιουργούν κλίμα ανακούφισης και απάλυνσης του πόνου ή του συγκεκριμένου προβλήματος. β) Η καλλιέργεια και η προαγωγή μιας ουμανιστικής πρότασης για την έννοια της προόδου στο πολιτικό πεδίο, η οποία θα αμφισβητεί το σημερινό μονομερές περιεχόμενό της το συνδεόμενο με τον καταναλωτισμό, με την τεχνολογική και μόνο ανέλιξη, με τη συσσώρευση πλούτου και την πρόκληση όλο και πιο μεγάλων ανισοτήτων και αδικιών στις κοινωνίες.

Poverty Portrait by Paulo Duque Frade