Ο πιο τρελός πόθος

Lautrec, 1892

Του Νίκου Τσούλια

      Άμα ποθείς κάτι πάρα πολύ, νύχτα ημέρα, άμα ανασαίνεις για ένα όνειρο, λένε ότι «το Σύμπαν συνωμοτεί και η ευχή σου πραγματοποιείται»… Αλλά έχει κανένας συζητήσει τι γίνεται σ’ αυτή την περίπτωση, το πώς μπορείς να σηκώσεις ένα τέτοιο βάρος – αν αντέχεις στην ορμή και στο στροβιλισμό ενός τρελού ονείρου;

      Όσο η πιο τολμηρή επιθυμία παραμένει επιθυμία και το τρελό όνειρο ένα όνειρο, ισορροπείς εύκολα. Ξέρεις ότι αυτό συμβαίνει σ’ όλους τους ανθρώπους, ότι εδώ είναι η μεγάλη, η μεγαλύτερη σύγκρουση του ανθρώπου με το χρόνο, με την ίδια την πορεία και τη φύση της ζωής. Έχεις συνειδητοποιήσει ουσιαστικά ότι αυτός ο μέγας πόθος γεννιέται και πεθαίνει ως πόθος και νιώθεις μια σχετική ασφάλεια, γιατί τα παιχνίδια με το χρόνο δεν είναι καθόλου ανθρώπινη υπόθεση.

      Υπάρχουν ερωτήματα που σου ζητούν να απαντήσεις με ένα «ναι» ή ένα «όχι», μεγάλο «ναι» ή μεγάλο «όχι». Κι όμως δεν είναι σωστή απάντηση ούτε το «ναι» ούτε το «όχι». Ό,τι και να επιλέξεις θα είναι ταυτόχρονα «σωστό» και «λάθος». Δεν ξεχωρίζουν με καμιά σκέψη και πολύ περισσότερο με καμιά απόφαση. Ποιος επινόησε αυτό το δυισμό των απαντήσεων που κυριαρχεί στη ζωή μας; Πόσοι και πόσοι άνθρωποι δεν έχουν χάσει την ουσία και την ίδια τη γεύση της ζωής τους, γιατί αναγκάστηκαν να πουν ένα «ναι» ή ένα «όχι»; Και το πιο τρομερό είναι ότι θεωρούν ότι αυτοί έκαναν λάθος και ενοχοποιούν τον εαυτό τους, ενώ στην πραγματικότητα δεν είχαν δυνατότητα επιλογής;

      Μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι σ’ αυτή την περίπτωση είναι άλυτο το πρόβλημα από τη φιλοσοφία και από τον ορθολογισμό και επομένως δεν μπορεί να επιλυθεί από τον άνθρωπο μεμονωμένα. Ναι, αλλά ένας άνθρωπος – που θα βρεθεί σε μεγάλο δίλημμα, που δεν μπορεί να αποφασίσει γιατί και οι δύο επιλογές του «ναι» ή του «όχι» εμπεριέχουν με απόλυτο τρόπο το λάθος και που δεν μπορεί ακόμα περισσότερο να πάρει απόφαση επί του προκειμένου – θα παγιδευτεί σε ένα αντιμαχόμενο πεδίο της ελεύθερης βούλησης και του ονείρου, της πραγματικότητας και της δυνατότητας, των κοινωνικών ρόλων και του ίδιου του χρόνου ακόμα.

     Και το πιο φοβερό είναι ότι θα ξέρει ότι η απόφαση πρέπει να παρθεί, ότι θα κάνει λάθος ό,τι και αν επιλέξει και ότι τίποτα δεν θα μπορεί μετά να αλλάξει και να διορθωθεί. Με άλλα λόγια, έχει ετεροπροσδιοριστεί η ζωή του από ανεξέλεγκτες δυνάμεις και αυτός είναι έρμαιό τους… Αυτό δεν είναι μείζον πρόβλημα της ζωής παρόμοιο με το υπαρξιακό πρόβλημα; Τότε ο άνθρωπος δεν είναι ένα απόλυτα τραγικό πρόσωπο, αφού βρίσκεται στο έλεος άγνωστων και ισχυρών δυνάμεων;

      Και η αγαπημένη του; «Παράξενο συναίσθημα ο έρωτας. Έτσι το ονομάζουμε καθώς φαίνεται. Δεν είναι συναίσθημα όμως, είναι καταιγισμός. Προσποιείται θάνατο και θάνατο ελκύει στο μυαλό, στο σώμα. Σφραγίδα στην ύπαρξη του καθενός… Έχει και το σφοδρό και το αμάραντο, είναι τυραννικός. Γλυκιά τυραννία, φως, χαρά και ελευθερία είναι η συνάντηση με τον έρωτα.

      Ωστόσο μέσα σ’ έναν κόσμο πλημμυρισμένο από στερεότυπα και οργή για καθετί διαφορετικό είμαι χαρούμενη που βρίσκω το θάρρος να αποδεχτώ όσα νιώθω και δηλώνω χαρούμενη γιατί οι άνθρωποι φοβούνται να εκφράσουν ό,τι νιώθουν. “Να καίγεσαι από επιθυμία και να μένεις σιωπηλός”, λόγια του Λόρκα που ήλθαν και με βρήκαν. Ο άνθρωπος λοιπόν που θα βρει το θάρρος να εκφράσει και να υποστηρίξει ένα αίσθημα που υπερβαίνει κοινωνικούς δεσμούς, για μένα, κερδίζει τη ζωή…

      Αυτά που δε λες, αυτά που δεν ζεις, αυτά που δεν παραδέχεσαι ούτε στον εαυτό σου είναι τα ίδια που θα σε εκδικηθούν, θα σε πνίξουν. Συναισθήματα κρυμμένα. Χάνεις την ευκαιρία να ζήσεις τη ζωή, όπως της αξίζει: με την εφηβική της αφέλεια… Πόσο ανακουφιστικά είναι τα δάκρυα τελικά, κατάθεση ψυχής στο ίδιο σου το είναι. Και ύστερα λυτρωμένη όπως είσαι, βυθίζεσαι σε ύπνο. Οδεύεις να συναντήσεις την ψυχή σου. Θέλεις να μάθεις τι είναι εκείνο που έδιωξε τα δάκρυα.

      “Αγαπώ τους ανθρώπους που φορούν την ψυχή τους στο πρόσωπό τους”, έτσι έλεγε ο Μόρισον, έτσι λέω και εγώ. Ο καθένας μας έχει έναν άνθρωπο. Όχι, όχι όπως στις ιστορίες. Είναι όμως το πρόσωπο εκείνο με το οποίο συνδέεται μαγικά, τα λόγια του ηχούν με τόση ένταση μέσα του, τόση που κανονικά θα έπρεπε να τ’ ακούν όλοι.. Ίσως πάλι να ζητήσεις λογική εξήγηση. Όμως ο έρωτας δεν έχει σχέση με ερωτήσεις. Να αντέξεις είναι το ζητούμενο, όχι να καταλάβεις».

Klimt, The kiss, 1909