Η κυριαρχία του χρήματος

Του Νίκου Τσούλια

      «Το χρήμα κυβερνάει τον κόσμο», ήταν μια κοινή διαπίστωση των ανθρώπων στα καφενεία στους παλιότερους καιρούς. Και ήταν από τα λίγα σημεία κοινής συμφωνίας γύρω από τα πολιτικά ζητήματα, τα οποία γενικώς ήταν εστία έντονων διαφωνιών και ζωηρών αντεγκλήσεων. Τα χρόνια πέρασαν και περνούν και ο κόσμος αλλάζει αλλά η παλιά διαπίστωση παραμένει πάντα ισχυρή και μάλιστα στις ημέρες μας αποκτά όλο και πιο ισχυρό περιεχόμενο!

      Και η εξήγηση είναι σχετικά απλή. Τότε στις δεκαετίες του 1960 και του 1970 η πολιτική είχε μια σχετική αυτονομία από το μεγάλο κεφάλαιο και στην Ευρώπη άνθιζε το κράτος δικαίου και το κοινωνικό κράτος, ενώ τώρα η πολιτική είναι σχεδόν πλήρως υποταγμένη στις επιταγές του κεφαλαίου και το κράτος έχει χάσει προ πολλού τον κοινωνικό του χαρακτήρα και ισχυροποιεί μόνο την εξουσιαστική του πλευρά. Τώρα οι οικονομίες των χωρών δεν αποφασίζονται από τις κυβερνήσεις και οι υπουργοί Οικονομικών έχουν όλο και πιο συμβολική εξουσία. Τώρα τα εθνικά κοινοβούλια αντιπροσωπεύουν όλο και λιγότερο τους λαούς και απλώς είναι θεσμοί επικύρωσης των αποφάσεων που παίρνονται «αλλού». Και η μεγάλη διαφορά μεταξύ των παλιών προαναφερθέντων δεκαετιών και της σημερινής εποχής είναι ότι τότε η ιστορία «βάδιζε» προς την κοινωνική πρόοδο και την ταχεία εξάλειψη της φτώχειας, ενώ τώρα βαδίζει ολοταχώς προς την κοινωνική εξαθλίωση με την ευρεία επέκταση των ζωνών φτώχειας και με την μαζικοποίηση των στρατιών των ανέργων, των αστέγων και των ποικίλων ομάδων των περιθωριοποιημένων πολιτών.

      Το χρήμα σήμερα έχει πλήρως παγκοσμιοποιηθεί, δεν έχει κανένα εθνικό χρώμα ˙ αν βέβαια είχε ποτέ. Συσσωρεύεται σε όλο και πιο λίγα χέρια, ενώ παράλληλα αυξάνεται η ισχύς του σε όλο και περισσότερους τομείς της ζωής των ανθρώπων. Έχει δημιουργήσει, εκτός των άλλων, εδώ και αιώνες βέβαια κάποια κέντρα – θεσμούς που παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διεθνή οικονομία.

      Το Σίτι (Citi) του Λονδίνου – η έδρα του τραπεζικού κεφαλαίου – είναι μια τέτοια χαρακτηριστική περίπτωση. Δεν είναι απλώς «κράτος εν κράτει», όπως συνηθίζεται να λέγεται σε ανάλογες περιπτώσεις. Είναι το πραγματικό κράτος, η ουσιαστική εξουσία στη Μ. Βρετανία και βέβαια πολύ πέραν αυτής, αφού ελέγχει μια από τις κεντρικές ροές των κεφαλαίων. Εδώ και αιώνες έχει μέσα στο Εθνικό Κοινοβούλιο αντιπρόσωπο, το μόνο μη εκλεγμένο άτομο μέσα στην αίθουσα που δεν είναι απλά και μόνο για να ενημερώνει τους βουλευτές αλλά και για να ασκεί με τη συμβολική παρουσία του την εξουσία που απορρέει από τη δύναμη των κεφαλαίων του. Κάθε κυβέρνηση της Μ. Βρετανίας επιζητεί με επιμέλεια τη στήριξη του Σίτι, φυσικά με την προϋπόθεση της εξυπηρέτησης των ισχυρών συμφερόντων του κεφαλαίου.

      Στο Σίτι καταλήγει το χρήμα της παρανομίας και της διαφθοράς από όλο τον Κόσμο και αφού περάσει κάποιους ενδιαμέσους σταθμούς (Γιβραλτάρ, Κύπρο κλπ), εδώ αποκρύβει την πηγή του και νομιμοποιείται! Χρήματα εμπορίου όπλων και ναρκωτικών, δωροδοκίας πολιτικών και κρατικών αξιωματούχων και φοροδιαφυγής μεγάλης έκτασης μαζεύονται εδώ χωρίς κανέναν φόβο ελέγχου. Οι εποπτικές αρχές της Εφορίας δεν έχουν ούτε καν τη νομοτεχνική δυνατότητα να ελέγξουν το μαύρο χρήμα και αν καμιά φορά βγει στη δημοσιότητα – από κάποια δημοσιογραφική έρευνα ή και το πιο πιθανό από κάποιο τυχαίο συμβάν – κανένα σκάνδαλο, το χρήμα οδεύει προς τους φορολογικούς παράδεισους και «ξεκουράζεται» προσωρινά μέχρι να επανέλθει ως επενδυτικό χρήμα!

     Οι φορολογικοί παράδεισοι άλλωστε έχουν δημιουργηθεί από το μεγάλο κεφάλαιο για να ενισχύσει τα οχυρά της περιφρούρησής του από τυχαία περιστατικά ελέγχου, αν και η φοροδιαφυγή και η φοροαπαλλαγή του είναι θεσμικά κατοχυρωμένες και κανένας όχι εποπτεύουσα οικονομική αρχή κάποιας χώρας αλλά ούτε και οι κυβερνήσεις δεν ακουμπάνε καθόλου τη ροή του! Οι κυβερνήσεις της Μ. Βρετανίας μάλιστα προσφέρουν απλόχερα το μανδύα και της τυπικής νομιμοποίησής του πέραν εκείνης της ουσιαστικής που είναι «σταθερή και διαχρονική αξία»! Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι στο κυβερνητικό πρόγραμμα κατά τη λιτότητας – που ουσιαστικά είναι στάχτη στα μάτια των αφελών πολιτών – η κυβέρνηση έθεσε επικεφαλής τον Φίλιπ Γκριν, μεγαλομέτοχο του Topshop, ο οποίος είναι πρωταθλητής της φοροδιαφυγής με ποσό 1,5 δις. ευρώ. Και όχι μόνο αυτό αλλά τον χρίζουν και με τον τίτλο του «σερ» για να αποκτήσει περισσότερο θεσμικό και ιστορικό κύρος!

     Το Σίτι είναι ο πραγματικός κυβερνήτης της Μ. Βρετανίας και όχι μόνο. Καμιά κυβέρνηση δεν μπορεί να ανέλθει στην εξουσία χωρίς τη συγκατάθεσή του και καμιά δεν παίρνει τις ουσιαστικές οικονομικές αποφάσεις της χώρας χωρίς την προηγούμενη δική του συμφωνία! Η εφημερίδα Guardian – έχει και μια σχετικά αυτόνομη δημοσιογραφική φωνή – σημείωσε με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο τη δύναμη του εν λόγω συστήματος (Σίτι): «Η βιομηχανία του συστήματος δεν είναι στρέβλωση του συστήματος, είναι το ίδιο το σύστημα»!

      Είναι τελικά παντοδύναμο και απρόσβλητο το κεφάλαιο; Μπορεί να αμφισβητηθεί η εξουσία του; Υπάρχουν οι αντικειμενικές δυνατότητες για μια κυβερνητική εξουσία που θα λαμβάνει υπόψη και τις κοινωνικές ανάγκες και προτεραιότητες; Ερωτήματα πολλά και κρίσιμα, που δύσκολα προσεγγίζονται με απόλυτο τρόπο, ερωτήματα ατέλειωτα που θέτει η ζωή μας, ερωτήματα για να επανερχόμαστε ξανά και ξανά…

Υ.Γ.

Πολλά από τα στοιχεία που αναφέρονται στο άρθρο τα άντλησα από σχετική εκπομπή του καναλιού της «Βουλής».

Διαβάστε και ένα σχετικό παλιότερο άρθρο με πολύ χαρακτηριστικό τίτλο!

Britain is ruled by the banks, for the banks

Aditya Chakrabortty, The Guardian, Monday 12 December 2011