Η αιώνια μαγεία του χορού

Του Νίκου Τσούλια

      Ίσως να είναι μαζί με το ομαδικό κυνήγι μια από τις πρώτες συλλογικές εκδηλώσεις του μακρινού προγόνου μας. Σίγουρα όμως αποτελεί την πρώτη απόπειρα της ανθρωποποίησής μας, αφού μέσω αυτού ο πρόγονός μας αποτυπώνει τη θέλησή του να μοιραστεί με όλους τους ομοίους του το συναισθηματικό του κόσμο και να τον καλλιεργήσει μέσω της πρωτόλειας κοινωνικότητάς του.

      Και δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι σ’ όλη τη διαδρομή της ιστορίας της ανθρωπότητας ο χορός παραμένει μια από τις κορυφαίες κοινωνικές του εκφράσεις αλλά είναι χαρακτηριστικό δείγμα της ψυχικής του ανάτασης και της μορφοποίησης της χαράς του. Το πώς άρχισε αυτή η κορυφαία εκδήλωση δεν είναι απόλυτα γνωστό. Ίσως όμως να συνδέεται με μια μεταφυσικού τύπου σύνδεση του πρωτόγονου ανθρώπου με τα στοιχεία της φύσης, τα οποία ακόμα δεν είχε εκλογικεύσει και ως έναν βαθμό προσπαθούσε να εξευμενίσει τη σκληρότητα της φύσης.

      Όλοι οι λαοί σ’ αυτή την προϊστορική φάση – που είναι συνδεδεμένοι με το φυσικό περιβάλλον και εξαρτώνται απόλυτα απ’ αυτό αφού δεν έχουν ακόμα δημιουργήσει το δικό τους υπερβατικό κοινωνικό περιβάλλον – έχουν καθημερινή σχέση με το χορό. Είναι συστατικό στοιχείο της ομαδικής τους ζωής και παράλληλα αποτελεί και έναυσμα για να τονώσουν το φρόνημά τους στις πολύ δύσκολες συνθήκες της διαβίωσής τους.

      Αλλά και σήμερα ο χορός μπορεί να έχει μετασχηματιστεί και να μην έχει πλέον σχέση με τα στοιχεία της φύσης και με ανορθολογισμούς και προκαταλήψεις αλλά δεν παύει να διατηρεί ένα σκηνικό φαντασίωσης και υπέρβασης της καθημερινότητας και των δυσκολιών της. Ο χορός είναι εκδήλωση χαράς και ομορφιάς, νιότης και μαγείας και αντίβαρο στις τόσες και τόσες λύπες που κουβαλάει η ζωή. Είναι «περπάτημα» στους δρόμους του έρωτα και μια μορφή αυτοπραγμάτωσης και συναισθηματικής πλήρωσης.

      Εδώ ψυχή και σώμα συνταιριάζουν και ταυτίζονται με θαυμαστό τρόπο ξαναβρίσκοντας τη χαμένη ενότητά τους που τόσο αυθαίρετα την έχει διασπάσει με το δυισμό η στυγνή μορφή του ορθολογισμού. Η ανθρώπινη ύπαρξη κατακτά το σύμπαν της και ακτινοβολεί γιατί μετασχηματίζεται στης μουσικής το θεϊκό κάλεσμα. Όταν χορεύεις συνυπάρχει η αίσθηση της ατομικότητάς του με εκείνη της ομαδικότητας σε ένα επίπεδο έκστασης και ψυχικής ολοκλήρωσης.

      Και αρκεί να δούμε τα αποστάγματα της ανθρώπινης εμπειρίας – περί της απόλυτης συνεύρεσης με τους άλλους ανθρώπους – όπως αυτά αποτυπώνονται στην ευστοχία των ρητών και των αποφθεγμάτων. Πότε μιλάμε για την απόλυτο ταίριασμά μας και για την ισχυρή σχέση μας με τον άλλο; «Έχουμε φάει ψωμί και αλάτι μαζί», «είμαστε μαζί στον πόλεμο», «έχουμε γλεντήσει μαζί», είναι οι καιροί των πρώτιστων δυσκολιών και των απόλυτων ευχαριστήσεων του ανθρώπου…

     Κάθε λαός έχει και έναν γαλαξία ποικίλων μορφών χορού, που άλλοτε βαστάνε χρόνια και αιώνες και άλλοτε είναι μπολιασμένοι με ξένες επιρροές ή και είναι καθ’ ολοκληρία ξένοι και υιοθετημένοι. Ο χορός αποτελεί ένα από τα πιο ουσιώδη στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού και της διαχρονικής παράδοσης, που γεφυρώνει καιρούς και εποχές και δεν αφήνει το χρόνο να ισοπεδώνει τα πάντα και να ακυρώνει τη μνήμη και τη νοσταλγία του ανθρώπου.

      Είναι μια μορφή ερωτοτροπίας που επιδιώκει με το δικό της μοναδικό τρόπο να μαγέψει και να δελεάσει, να ελκύσει και να κατακτήσει. Το λίκνισμα του κορμιού της κοπέλας είναι μια από τις πιο ιερές εκφράσεις, που οδηγεί άγνωστο πώς σε ξέφωτα θαυμασμού και μαγείας. Και δεν είναι απλά και μόνο ένα κάλεσμα στους τόπους της συγκίνησης αλλά και ένα ξεχωριστό κάλεσμα σε μια ερωτική φαντασίωση άλλοτε συγκεκριμένη και άλλοτε ως ιδέα αλλά τόσο ισχυρή ιδέα που διαπερνά την υλικότητα της πραγματικότητας με τη δύναμή της. Το μοναχικό ζεϊμπέκικο ενός άντρα είναι φανέρωμα ενός ολόκληρου κόσμου, που δεν μπορεί να εκφραστεί με κανέναν άλλο τρόπο. Ναι, μπορεί να γεννηθεί έρωτας πάνω στην ομορφιά του χορού. Κάτι ήξεραν οι «παλιοί» που έλεγαν και το εννοούσαν για μια κοπέλα που χόρευε μαγευτικά ότι θα καλοπαντρευτεί.

      Όταν βρίσκεσαι στην τελετουργία του χορού άλλοτε γίνεσαι ένα με την παρέα και γεύεσαι μια ιερή ψυχική ενότητα και άλλοτε βυθίζεσαι στον ενδότερο πυρήνα των συναισθημάτων σου, άλλοτε βρίσκεσαι σε κατάσταση έκστασης και ψυχικής ανάτασης και άλλοτε ανοίγεις πληγές ανεκπλήρωτου έρωτα ή και μεγάλων δεινών της προσωπικής ζωής. Ο χορός είναι πάντα μια μεγάλη όμορφη πρόκληση. Ίσως γιατί κουβαλάει πολύ παρελθόν μαζί του, ίσως γιατί είναι παντοτινό στοιχείο του μέλλοντός μας.