Από το «είναι» στο «έχειν» και από εκεί στο «φαίνεσθαι»!

 

Koekkoek_Barend_Cornelis_A_Summer_Landscape_With_Travellers_On_A_Path

Του Νίκου Τσούλια

Σε τι καιρούς ζούμε;

 

      Βαδίζαμε εντελώς αμέριμνοι σε λεωφόρους πλατιές με τον ορίζοντα να προβάλλει όλο και πιο φωτεινός. Γευόμαστε όλο και πιο πολλά αγαθά με όλο και λιγότερο μόχθο και δουλειά. Κάναμε διαρκώς σχέδια για το μέλλον˙ το κατακτούσαμε πριν ακόμα καλά – καλά μας επισκεφτεί…

      Οι παρέες μας γέμιζαν διαρκώς με περισσότερους συνταξιούχους. Συναγωνιζόμαστε ποιος θα πρωτοβγεί νωρίτερα και καμαρώναμε για το παχυλό «εφάπαξ». Αγοράζαμε το χρήμα πανεύκολα. Η αγορά ήταν γενναιόδωρη και οι Τράπεζες μας ενθάρρυναν και μας πίεζαν να δανειστούμε. «Τι έγινε και όλα άλλαξαν και σκορπάνε το χρήμα»; Δεν προλαβαίναμε να ρωτήσουμε. Γιατί να στοχαζόμαστε μήπως το δέλεαρ έκρυβε κάποια παγίδα; Γιατί να αναρωτιόμαστε στο πώς γινόταν και αύξανε ο πλούτος μας, ενώ δουλεύαμε όλο και λιγότερο;

      Άλλωστε όλη η κοινωνία μας άλλαζε. Το χρήμα γινόταν η πρώτη και μοναδική, η υπέρτατη αξία μας. Μετασχηματίστηκε όλος ο νεοελληνικός πολιτισμός. Το όλο φαινόμενο το είχε ήδη προσεγγίσει ο Γκυ Ντεμπόρ πριν από πολλά χρόνια. Είχε μιλήσει για την εξέλιξη του σύγχρονου καπιταλισμού και την απόλυτη επιβολή της ιδεολογίας του. «Η σημερινή κοινωνία έχει τόσο απόλυτα κυριαρχηθεί από την οικονομία ώστε από τον έκδηλο υποβιβασμό του «είναι» σε «έχειν», τώρα έχουμε οδηγηθεί σε μια γενικευμένη διολίσθηση από το «έχειν» στο ‘φαίνεσθαι’» (Γ.Ι. Μπαμπασάκης, Guy Debord, Ποίηση και επανάσταση). Είχαμε γίνει μια κοινωνία του θεάματος… Ο καπιταλισμός δεν ζητούσε απλά και μόνο τη συσσώρευση του χρήματος στα δικά του χέρια αφού πρώτα το άπλωσε για να το αγγίξουν έστω κατ’ ολίγο η μεσαία τάξη και πέραν αυτής και να μαγευτούν πουλώντας το «είναι» τους. Ζητούσε την εξαχρείωση της συνείδησης των ανθρώπων, να λατρέψουν το στοιχείο της ηγεμονίας του, το χρήμα, οι πλατιές μάζες, σύμπασες οι κοινωνικές δυνάμεις.

      Τι έγινε και όλα μαύρισαν γύρω μας; Γιατί άλλαξε το σκηνικό της ζωής μας; Ποιος ανέτρεψε την ανέφελη πορεία μας προς την αέναη πρόοδο; Έφταιγαν οι «άλλοι» και ήταν πολλοί οι «άλλοι» – ευτυχώς που πάντα υπάρχουν οι «άλλοι».

      Υπήρχαν σημάδια των καιρών αλλά κάναμε ότι δεν τα βλέπαμε. Ποιος τολμούσε να χαλάσει το εύκολο όνειρο, την ελληνική εκδοχή του αμερικάνικου ονείρου, τη συλλογική μας φαντασίωση; Το βλέπαμε ακόμα και στους πιο αθώους θεσμούς. Το σχολείο δεν μπορούσε να διαπαιδαγωγήσει. Δεν είχε όχι απλά και μόνο άλλες αξίες από εκείνες της κοινωνίας αλλά τις αντίθετες! Πώς μπορούσε να πείσει τα νέους και τους εφήβους ότι η ζωή θέλει διαρκή αγώνα, ότι υπέρτατη αξία είναι η αρετή και όχι το χρήμα όταν αυτοί έβλεπαν τους γύρω τους να ανατρέπουν το αξιακό φορτίο του σχολείου για να επιτύχουν εύκολα στη ζωή τους; Ζούσαμε την κοινωνία του θεάματος. Και δεν το είχαμε καταλάβει! Ναι, το σχολείο φαινόταν να αντιδιαπαιδαγωγεί σε ό,τι η κοινωνία θεωρούσε ως υπέρτατο σκοπό! Το σχολείο μετασχηματίστηκε και αυτό. Έγινε θεσμός μόνο μεταβίβασης της γνώσης και εγκατέλειψε τη βασική ιδιότητά του ως θεσμού αγωγής, προαγωγής ουμανιστικών αξιών και καλλιέργειας κουλτούρας αμφισβήτησης και δημιουργικότητας.

      Αγωνιστήκαμε σχεδόν όλοι με οργή και θυμό από τα κάστρα των αντιμνημονιακών στρατοπέδων εναντίον των «άλλων», των εχθρών μας: του διεθνούς καπιταλισμού – ναι αυτού που είχαμε ήδη υποταχθεί με απόλυτα αλλοτριωμένη τη συνείδησή μας, με ανύπαρκτη την ορθοκρισία μας -, εναντίον του τότε μόλις δύο μηνών κυβερνητικού κόμματος και το διαλύσαμε, εναντίον της Γερμανίας και θυμηθήκαμε και το ναζισμό της και το δάνειο που μας χρωστάει, εναντίον των προνομιούχων ομάδων με τους επάλληλους κύκλους τους να απλώνονται όλο και πιο πολύ στην ελληνική κοινωνία, εναντίον των κομμάτων που υπερασπίστηκαν τα μνημόνια και τελικά χωρίς να το καταλάβουμε βρεθήκαμε σχεδόν όλοι από το κάστρο του υπέρτατου απελευθερωτικού αντιμνημονιακού στρατοπέδου στο απέναντί του, σε εκείνο των προδοτών και των Γερμανοτσολιάδων. Ναι, κάναμε και ένα δημοψήφισμα και ψηφίσαμε μαζικά με προτροπή του τότε πρωθυπουργού και μέγα δημαγωγού και λαϊκού δημεγέρτη ένα μεγάλο «ΟΧΙ», αλλά ο ίδιος ο πρωθυπουργός το μετέτρεψε σε «ΝΑΙ» και μάλιστα θυμώνει και εξεγείρεται συνειδησιακά που …κάποιοι θεωρούν ότι άλλαξε την λαϊκή ετυμηγορία! Η τέλεια υποκρισία για τέλειους υπηκόους…

      Τα σκοτάδια βαθαίνουν. Για ποια οικονομική κρίση μιλάμε; Κρίση της σκέψης έχουμε. Δεν μπορούμε να σκεφτούμε ορθολογικά. Στομώσαμε τα όνειρα των νέων. Μισούμε το παρόν. Μισούμε πιο πολύ το μέλλον. Δεν θέλουμε να μιλάμε για το παρελθόν. Δεν βλέπουμε ορίζοντα. Το βλέμμα μας δεν μπορεί να κοιτάξει μακριά.

      Ναι, δεν το υπαινίσσομαι. Αν δεν νιώσουμε και δεν αναγνωρίσουμε την ενοχή μας, ότι αλλοτριωθήκαμε στις επιταγές του «φαίνεσθαι» εγκαταλείποντας ακόμα και το πιο ήπιο «έχειν», αν δεν επαναεπινοήσουμε το «είναι» μας, δεν μπορούνε να επανασχεδιάσουμε τη ζωή μας, δεν μπορούμε να δημιουργούμε εμείς τους «δικούς μας καιρούς» αλλά κάποιοι …άλλοι, που θα τους βρίζουμε και την ίδια στιγμή θα τους παρακαλάμε!

Koekkoek_Barend_Cornelis_THE_APPROACHING_STORM