Ιδεολογική ανανέωση τώρα

Circle Paintings – Abstract Art Original Landscape Painting Bold Colorful Design SHIMMER IN THE SKY b

Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ, Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 4 Απριλίου 2014

Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία χρειάζεται απελπισμένα ιδεολογική ανανέωση, υποστηρίζει η καθηγήτρια πολιτικής στο Μπάρναρντ Κόλετ του Πανεπιστημίου Κολούμπια Σέρι Μπέρμαν.

Παρά τη γενικευμένη αίσθηση πως ο καπιταλισμός διέρχεται μια κρίση για την οποία βασικοί υπεύθυνοι είναι η πλεονεξία, η ανευθυνότητα, ο νεοφιλελευθερισμός και οι ανεξέλεγκτες αγορές, πουθενά στην Ευρώπη δεν παρατηρείται άνοδος της επιρροής των αριστερών κομμάτων, ούτε εμπεδώνεται η αίσθηση πως δικαιώνεται η αριστερή κοσμοθεωρία.

Αυτό δεν είναι μόνο εκπληκτικό: είναι τραγικό. Οχι μόνο διότι αποκαλύπτει το γεγονός πως η αριστερά είναι ιδεολογικά εξαντλημένη και εν δυνάμει πολιτικά εξουδετερωμένη, αλλά και διότι έτσι μειώνεται καταλυτικά η δυνατότητα της Ευρώπης και του κόσμου να αντιμετωπίσουν την τρέχουσα κρίση με αποτελεσματικότητα και συντονισμό.

Μέσα σ’ αυτό το πνεύμα κινείται η μελέτη της «Το πρωτείο της πολιτικής. Η Σοσιαλδημοκρατία και η Ευρώπη του 20ού αιώνα» (μετάφραση: Ελένη Αστερίου), η οποία θα κυκλοφορήσει την ερχόμενη εβδομάδα (Πέμπτη), από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Πρόκειται για μία ιστορική περιήγηση στην ιστορία της σοσιαλδημοκρατίας, από την καταστατική πράξη ίδρυσής της μέχρι και τις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα.

Εν τη πράξει, η σοσιαλδημοκρατία της μεταπολεμικής περιόδου πάντρεψε δύο όψεις του «καπιταλιστικού κτήνους» (σ.σ. τα εισαγωγικά ανήκουν στη συγγραφέα): την ικανότητά του να γεννά πλούτο και την τάση του να προκαλεί κοινωνική αστάθεια. Επομένως, «Το πρωτείο της πολιτικής» αυτό το φαινόμενο αποπειράται να αναλύσει και να διερευνήσει το συγκερασμό αυτών των δύο αντινομικών πλευρών του. Η πρόταση της Σέρι Μπέρμαν είναι σαφής: ότι μία αριστερά αληθινά σοσιαλδημοκρατική πρέπει να είναι έτοιμη να προτείνει νέες μεθόδους προοδευτικής διαχείρισης του καπιταλισμού.

Σ’ αυτό το σημείο θα σταθούμε στον πρόλογο που έγραψε για την ελληνική έκδοση. «Το παραδοσιακό σοσιαλιστικό κόμμα, το ΠΑΣΟΚ», κρίνει, «προώθησε βέβαια σημαντικές μεταρρυθμίσεις και αναδιανεμητικές πολιτικές, όμως συνέβαλε και εκείνο στην πολιτική και οικονομική διαφθορά και αναποτελεσματικότητα που, μεταξύ άλλων, οδήγησαν την Ελλάδα στην κατάσταση που βρίσκεται σήμερα».

Η Αμερικανίδα πανεπιστημιακός, καλά ενημερωμένη, αντιμετωπίζει κριτικά και τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος, όπως δείχνουν τα πράγματα, έχει πάρει τροχιά εξουσίας: «Από την άλλη μεριά, τα νέα αριστερά κόμματα, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, ασκούν μεν εντονότατη κριτική στον καπιταλισμό, στην παραδοσιακή αριστερά και στον τρόπο λειτουργίας του ελληνικού πολιτικού συστήματος, αλλά δεν αντιλαμβάνονται καθόλου ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να αποκατασταθεί πραγματικά η εύρυθμη λειτουργία της δημοκρατίας ή του καπιταλισμού, στην Ελλάδα και γενικότερα στην Ευρώπη».

Το επιστημονικό της πρόταγμα περιλαμβάνει τη συμφιλίωση του καπιταλισμού με τη δημοκρατία και την κοινωνική σταθερότητα. Που σημαίνει την υπεράσπιση πολιτικών που θα βοηθήσουν τους ανθρώπους να προσαρμοστούν στην ευρύτερη οικονομική αλλαγή, όχι να εναντιωθούν σε αυτήν.

Είναι σαφές ότι στο δικό της μοντέλο απουσιάζει η ρήξη, γι’ αυτό μιλάει για επένδυση σε προγράμματα μετεκπαίδευσης και επιμόρφωσης που θα δίνουν στο εργατικό δυναμικό νέες δεξιότητες και θα το προετοιμάζουν να εργαστεί σε νέους παραγωγικούς κλάδους.

Τι θα σημάνει αυτό στις εργασιακές σχέσεις; Οτι θα πάψουμε να παλεύουμε για την προστασία των μην αποδοτικών επιχειρήσεων και κλάδων που φθίνουν, και ότι αντίθετα θα επεξεργαστούμε πολιτικές που βοηθούν την προσαρμογή των πολιτών στις μεταβολές της αγοράς εργασίας και που δίνουν κίνητρα για επενδύσεις σε νέους παραγωγικούς κλάδους και σε νέα επιχειρηματικά πεδία.

Αν, λοιπόν, θέλουμε να αναμορφώσουμε την κοινωνία, η Σέρι Μπέρμαν προτείνει να μη λειτουργεί το σημερινό κράτος πρόνοιας (σ.σ. και βέβαια δεν αναφέρεται στην Ελλάδα!) αποκλειστικά και μόνον ως δίχτυ προστασίας, αλλά να βοηθά την προσαρμογή της κοινωνίας στα νέα δεδομένα.

Αρκεί, όπως τονίζει με έμφαση, να μη δημιουργούνται ομάδες «ημετέρων» (σ.σ. τα εισαγωγικά είναι δικά της) και ευνοούμενων που θα έχουν κάθε συμφέρον να διατηρηθεί η υπάρχουσα κατάσταση εις βάρος του κοινωνικού συνόλου. Πολύ απλά, το κράτος θα αξιοποιεί τη δύναμή του για την προώθηση της ανάπτυξης και της ισότητας.