Γενικές συνελεύσεις: δύναμη συλλογικότητας

Claude Monet

 

 

Του Νίκου Τσούλια

      Γεννήθηκαν μαζί με το ξεκίνημα των συλλογικών δράσεων των εργαζομένων. Είναι το πεδίο της αμεσότερης έκφρασης των εργαζομένων. Μπορεί να μην είναι ο πιο αποφασιστικός θεσμός – σε σχέση με εκείνο των Συνεδρίων -, αλλά έχει μεγαλύτερη επιρροή στις συνειδήσεις των εργαζομένων και στην αποτελεσματικότητα των κοινωνικών αγώνων από κάθε άλλο θεσμό· έτσι κι αλλιώς τα συνέδρια είναι υπόθεση της κορυφής των συνδικαλιστικών οργάνων και όχι της οργανωμένης βάσης των.

      Οι γενικές συνελεύσεις δεν εκφράζουν απλά και μόνο τη γενική βούληση και τις αποφάσεις μιας συγκεκριμένης κοινότητας πολιτών, εμπεριέχουν τη δυναμική αυτών των πολιτών για να χειραφετηθούν και για να αυτοπροσδιορίσουν το μέλλον τους. Όταν δε οι συνελεύσεις κατακτούν μαζικό χαρακτήρα, αποκτούν κινηματικά χαρακτηριστικά και εκφράζουν πιο αυθεντικά τη βάση με την έννοια ότι η βάση δεν μπορεί να χειραγωγηθεί από ενδεχόμενες σκοπιμότητες μιας ηγεσίας.

      Βέβαια οι γενικές συνελεύσεις έχουν κι αυτές τις αδυναμίες τους και τα τρωτά τους. Έτσι, σε συνθήκες γενικού επαναστατικού κλίματος και σε συγκυρίες απεργιών διάρκειας, πλεονάζει ο βολονταρισμός, η αυτοαναφορική βούληση και ο οίστρος των πιο μαχητικών εκφράσεων, ακόμα και αν όλα αυτά «σκοντάφτουν» στην εκτός της αίθουσας πραγματικότητα και στις αντικειμενικές συνθήκες. Σε ένα τέτοιο κλίμα δύσκολα κανείς μπορεί να εκφράσει τη θέλησή του αν αντιβαίνει στο γενικό επαναστατικό κλίμα και έτι περαιτέρω μπορεί και να θεωρηθεί και ύποπτος… Αλλά αν οι συνελεύσεις δεν διασφαλίζουν την ελευθερία του λόγου και την αυθεντική έκφραση όλων των συμμετέχοντων, αν προχωρούν ακόμα και σε μια μορφή τρομοκρατίας προς όσους δεν συμφωνούν εξ ορισμού με την κρατούσα τάση, μπορούν να οδηγήσουν σε βιώσιμη προοπτική τις όποιες αποφάσεις τους; Θεωρώ ότι αν για τους όποιους λόγους εξοστρακίζεται η ελευθερία λόγου και ο ορθολογισμός από τις συνελεύσεις, τότε έχει ήδη υπονομευθεί και ο δημοκρατικός χαρακτήρας των και η όποια τυπική νομιμοποίηση είναι αναλώσιμη αφού δεν αποκτά ριζώματα στις συνειδήσεις των εργαζομένων. Σε περιπτώσεις που ο χώρος της γενικής συνέλευσης καθίσταται ο «κόσμος όλος» και αφαιρείται το κοινωνικό συγκείμενο, τότε δεν φουντώνει απλά και μόνο η συντεχνιακή αντίληψη και πρακτική αλλά έχει ήδη στομώσει η δυναμική της συνέλευσης πριν ακόμα δοκιμαστεί στον εκτός της αίθουσας χώρο.

      Ένα επιπλέον αρνητικό στοιχείο είναι η μονομέρεια του λόγου των παραταξιακών ρευμάτων και συχνά και η απόλυτη επικυριαρχία τους σε σχέση με αυτούς που δεν είναι ενταγμένοι σε κάποιο απ’ αυτά ή δεν έχουν κάποια οργανική ένταξη. Ας δούμε και τις δύο όψεις. Η μονομέρεια του λόγου των παραταξιακών ρευμάτων εδράζεται κυρίως στις πολιτικές πλατφόρμες τους και τροφοδοτείται από τις εκλογικές σκοπιμότητες για αύξηση της επιρροής των. Κάθε παράταξη θεωρεί μείζον ζήτημα την επικράτηση των δικών της θέσεων και σε κάθε περίπτωση δεν σχετικοποιεί το λόγο της. Αλλά η μονομέρεια αυτή υπονομεύει ευθύς εξ αρχής τη δυνατότητα σύνθεσης, αφού έτσι κι αλλιώς κάθε μορφή συνδικαλιστικής και συλλογικής έκφρασης διατρέχεται από επιμέρους πολιτικές και ιδεολογικές θεωρήσεις. Οπότε τίθεται το αυτονόητο ερώτημα: μπορεί να υπάρξει συνδικαλισμός χωρίς κουλτούρα σύνθεσης ή μήπως αναγκαστικά θα πρέπει να καταλήγουμε σε συνθέσεις τίτλων χωρίς ουσιαστική συμφωνία, που είναι τελικά «παίγνιο μηδενικού αθροίσματος»;

      Αλλά η γοητεία των γενικών συνελεύσεων είναι ακριβώς το αντίθετο σκηνικό από τα προηγούμενα, είναι η έκφραση μετριοπάθειας σε όλα τα επίπεδα, μακριά από αφόρητους βερμπαλισμούς, από εύκολα συνθήματα και από μανιχαϊστικά διλήμματα. Είναι η έκφραση μετριοπάθειας η μεγάλη συλλογική δύναμη, γιατί κανένας δεν είναι κάτοχος και ιδιοκτήτης της αλήθειας – αντίθετα αυτή είναι μια κοινωνική κατασκευή και ως εκ τούτου είναι σχετική -, γιατί μόνο μέσω της μετριοπάθειας μπορείς να ακούσεις πράγματι την άποψη των άλλων ρίχνοντας τα παραταξιακά τείχη των απέραντων προκαταλήψεων και να κατακτήσεις την ουσία του διαλόγου. Η μεγάλη δύναμη της μετριοπάθειας επίσης έγκειται και στο γεγονός ότι μόνο στο δικό της στερέωμα μπορεί να ευδοκιμήσει η ανταλλαγή και η διακίνηση ιδεών και απόψεων και μπορεί να κατακτηθεί εκείνη η ταπεινότητα που απελευθερώνοντας από τα χοντροκομμένα εγωιστικά δεσμά γίνεται απόλαυση ακούγοντας ουσιαστικά την άποψη του άλλου. Γιατί γενική συνέλευση δεν είναι το άθροισμα των προσωπικών ή παραταξιακών απόψεων και το όποιο αριθμητικό τους αποτέλεσμα, αλλά είναι η ανάδυση της συλλογικής έκφρασης που προάγει τον κάθε άνθρωπο στην κατάκτηση μιας μορφής πραγματικής κοινωνικής έκφρασης.

      Θα ήθελα να εκφράσω και κάποιες πιο προσωπικές προσεγγίσεις. Συμμετέχω σε γενικές συνελεύσεις από τα φοιτητικά θρανία, στη συνέχεια στον επιστημονικό χώρο, στα κομματικά πεδία και πιο πολύ στους κόλπους της εκπαιδευτικής κοινότητας. Σαφώς και εγώ χαρακτηριζόμουνα από παραταξιακά στοιχεία και μάλιστα με έντονους χρωματισμούς στις δεκαετίες του 1970 και του 1980. Ωστόσο, από ένα σημείο και μετά κατέκτησα με απόλυτο τρόπο στοιχεία μετριοπάθειας και έκτοτε ένιωθα μεγαλύτερη χαρά από τη συμμετοχή μου στις συνελεύσεις. Στοιχεία που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο γι’ αυτό το «δρόμο μου προς τη Δαμασκό» ήταν α) η ωρίμανση που έρχεται σχεδόν από μόνη της σε όλους τομείς της ζωής, β) το όλο και πιο έντονο γράψιμο και διάβασμα που αποκάλυπτε πάντα την πολυπλοκότητα τόσο όλων των φαινομένων της ζωής όσο και των κοινωνικών εκφράσεων και των εκπαιδευτικών και των επιστημονικών ζητημάτων και γ) το γεγονός ότι υπήρξα για πολλά χρόνια πρόεδρος της ΟΛΜΕ, θεσμός που εξ ορισμού με υποχρέωνε να έχω σχετικότητα στην προσωπική άποψη και νοοτροπία σύνθεσης, ακριβώς γιατί κάτι τέτοιο ήταν μια αδήριτη ανάγκη.

      Σε κάθε περίπτωση, μπορώ να ισχυριστώ ότι η συμμετοχή μου στις γενικές συνελεύσεις ήταν ένας μεγάλος πλούτος για την ίδια τη ζωή μου, ότι πάντα οι γενικές συνελεύσεις μου ασκούσαν μια ιδιαίτερη γοητεία και θεωρούσα μια μεγάλη πρόκληση να αναπτύσσω τον κόσμο των επιχειρημάτων μου, ότι πάντα τα δρώμενά τους αποτελούν συστατικά στοιχεία του ειδώλου μου.

 

Claude Monet Painting : The Iris Garden at Giverny