Η ανάδυση της τεχνητής νοημοσύνης

Του Νίκου Τσούλια

      Ο άνθρωπος έχει μια μεγάλη αυταπάτη, ότι αποτελεί το σκοπό της Φύσης, ότι ο κόσμος είναι φτιαγμένος γι’ αυτόν. Ο άνθρωπος έχει και μια συλλογική φαντασίωση, ότι είναι το ανώτερο και οριστικό ανώτερο δημιούργημα της Φύσης, ότι θα παραμείνει εσαεί το ανώτερο δημιούργημα! Εδώ, ακριβώς σ’ αυτό το σημείο έχει διαμορφώσει μια νεομυθολογία μέσα στην οποία έχει εγκλωβιστεί γλωσσικά και γι’ αυτό όχι μόνο δεν πρόκειται να την αμφισβητήσει αλλά και ούτε να την αντιληφθεί. Ας γίνουμε συγκεκριμένοι.

      Ο άνθρωπος θέλει να ξεχνά ότι είναι δημιούργημα μιας μακράς εξελικτικής πορείας, της εξέλιξης που ξεκινάει από τη «Μεγάλη Έκρηξη» και μέσω των διάφορων σταδίων της (κοσμική, χημική, βιολογική) φτάνει στην ανάδυση του ανθρώπου και του πολιτισμού του. Αλλά όσο φυσική είναι η εξέλιξη και η δημιουργία του ανθρώπου άλλο τόσο φυσική θα είναι και η υπέρβασή του. Η εξέλιξη προφανώς δεν μπορεί να σταματήσει στο σημερινό της στάδιο, αλλά θα συνεχίζει έχοντας ως «κινούν αίτιο» την αυτό-οργάνωση της ύλης σε όλο και πιο πολύπλοκα συστήματα.

      Και βέβαια ποτέ κανένα επίπεδο οργάνωσης της ύλης δεν ρωτήθηκε αν θα ξεπεραστεί. Απλώς συνέβαινε, και μάλιστα με διεργασίες που γίνονται εντός των δομών που θα αντικατασταθούν. Έτσι, για παράδειγμα, ένα μέρος των ελεύθερων κυττάρων που ζούσαν στη Γη πριν από 3,6 δισεκατομμύρια χρόνια μετεξελίχτηκαν μέσω της «Φυσικής Επιλογής» και σε πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα σε πολυκύτταρους οργανισμούς αρχικά μέσα στη θάλασσα και στη συνέχεια στην ξηρά κλπ κλπ.

      Η ανάδυση της συνείδησης στον άνθρωπο είναι και η απαρχή της πολιτισμικής εξέλιξης – ομού με την πολύ πιο αργή στους ρυθμούς βιολογική εξέλιξη -, η οποία πλέον έχει πάρει τα ηνία σε ό,τι αφορά την αιχμή των εξελίξεων πάνω στον μικρό και όμορφο πλανήτη μας. Αλλά από τη στιγμή που οι νέες τεχνολογίες «συγκεντρώνουν» όλο και περισσότερη γνώση και πληροφορία επί των ποικίλων δομών τους αρχίζει να αναδύεται ένας ολόκληρος κόσμος, εκείνος της τεχνητής νοημοσύνης.

      Το πρώτο σκίρτημα αυτής της επαναστατικής αλλαγής των πραγμάτων πάνω στη Γη άρχισε στις αρχές του 20^ου αιώνα. «Πατέρας» στην ανάπτυξη της θεωρίας των υπολογιστών και της τεχνητής νοημοσύνης είναι ο Άλαν Τιούρινγκ. Σήμερα κάθε γνώστης της πληροφορικής ξέρει ότι το ευαγγέλιο και η απαρχή του πεδίου της artificial intelligence είναι η Μηχανή Τιούρινγκ (Turing Machine) και η Δοκιμή Τιούρινγκ (Turing Test) και το όλο εγχείρημα έχει συνδεθεί και με μια ιστορική επιτυχία, το σπάσιμο του μυστικού κώδικα των ναζί.

      Ας δούμε μια σχετική αναφορά. «Το 1936, ο Τιούρινγκ δημοσιεύει την περίφημη εργασία του “On Computable Numbers, with an Application to the Entscheidungs problem”, στην οποία παρουσιάζει την ιδέα μιας μηχανής (που αργότερα θα ονομαστεί “Καθολική Μηχανή Τιούρινγκ” και τελικά “Μηχανή Τιούρινγκ”) που θα μπορούσε να υπολογίσει οτιδήποτε μπορεί να υπολογιστεί. Κι εδώ ακριβώς εδράζεται η κεντρική ιδέα της σύγχρονης πληροφορικής. Προβαίνοντας στην αυστηρή μαθηματική διατύπωση της έννοιας του αλγορίθμου, που ήταν τότε στα σπάργανα, έδειξε ότι είναι δυνατόν να υπολογιστούν πρακτικά τα πάντα, μέσω αντίστοιχων προγραμμάτων και λογισμικών διατάξεων… Ο Τιούρινγκ θα μιλήσει για πρώτη φορά για την τεχνητή νοημοσύνη, στην εργασία του 1950 “Computing machinery and intelligence”, προτείνοντας μια πειραματική διάταξη (Δοκιμή Τιούρινγκ) για τον καθορισμό προτύπων για τις μηχανές που διαθέτουν νοημοσύνη: έναν τρόπο δηλαδή να διαπιστωθεί πειραματικά αν ένα σύστημα διαθέτει αυθεντικές γνωστικές ικανότητες και μπορεί να “σκεφτεί”. Στις επόμενες δεκαετίες, η Δοκιμή Τιούρινγκ θα φέρει την επιστημονική συζήτηση στην επικράτεια της τεχνητής νοημοσύνης, επηρεάζοντας καθοριστικά το ερευνητικό πεδίο…»[i].

      Σήμερα βρισκόμαστε σε μια εκτίμηση που φαίνεται να μας αναστατώνει. Ένας επιστήμονας και ερευνητής, ο Ρέι Κουρτσβάιλ ισχυρίζεται ότι «ρομπότ θα είναι εξυπνότερα από τον άνθρωπο το 2029 και ότι θα είναι σε θέση να μαθαίνουν, να κάνουν αστεία και να… φλερτάρουν». Αλλά η γνώμη του Κουρτσβάιλ έχει μια κάποια αξία. Ας δούμε γιατί. «Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ο Κουρτσβάιλ είχε αναφέρει ότι μέχρι τα μέσα του 1990 σε κάθε σπίτι θα υπάρχει ένας υπολογιστής. Το 1990 προέβλεψε ότι ένας υπολογιστής θα καταφέρει μέχρι το 1998 να κερδίσει στο σκάκι έναν πρωταθλητή. Το 1997 o Deep Blue κέρδισε τον Γκάρι Κασπάροφ. Αργότερα ο Κουρτσβάιλ ανέφερε ότι στα τέλη του 2010 οι υπολογιστές θα έχουν αποκτήσει διάφορα σχήματα, μεγέθη και χρήσεις, προβλέποντας στην ουσία την έλευση των e-books και των tablet. Εχει κάνει όμως και ακόμη πιο… προωθημένες προβλέψεις όπως αυτή που λέει ότι μέχρι το 2030 θα είμαστε σε θέση να κάνουμε “backup”, δηλαδή να αποθηκεύσουμε σε ψηφιακή μορφή, ολόκληρο το περιεχόμενο του εγκεφάλου μας μαζί με τις αναμνήσεις! Κομβικό σημείο στις προβλέψεις του Κουρτσβάιλ  είναι η λεγόμενη Singularity, το σημείο δηλαδή εκείνο στο οποίο άνθρωπος και μηχανή θα συγκλίνουν»[ii].

      Αλλά θα δούμε στο επόμενο άρθρο ότι το σημερινό σκηνικό είχε ουσιαστικά προαναγγελθεί από παλιότερες εποχές. Θα δούμε επίσης ότι εκτός από τα «καθρεφτάκια», οι νέες τεχνολογίες φέρνουν και μεγάλες σκιές στην κοινωνία, στην ηθική, στην πολιτική.

[i] http://www.newsbeast.gr/portraita/arthro/647374/o-korufaios-epistimonas-alan-tiouring/

[ii] Θ. Λαϊνάς, ΤΟ ΒΗΜΑ, 24/02/2014