Τι μας συνέχει στη ζωή και στην ύπαρξη; (α)

Fall Landscape Abstract Painting Digital Art Graphy

Του Νίκου Τσούλια

 

Is the universe around us an inevitable consequence of some master equation, some theory of everything? Or was there an element of chance in how it formed, and if so how big were those chances? Most people would like a theory in which we were not ridiculously unlikely.

Jon Butterworth, How did I get here?, The Guardian, 8.2.2014

      Ο κόσμος των αισθήσεών μας ως κυρίαρχο πεδίο της σχέσης μας με την πραγματικότητα τείνει να γίνεται μάλλον και μοναδικός τόπος λειτουργίας του εαυτού μας. Αλλά η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη και απαιτεί για την προσέγγισή της τη συνεισφορά της αφαιρετικής και της φιλοσοφικής / στοχαστικής σκέψης, της τέχνης και της επιστήμης. Άλλωστε όλη η ιστορία του ανθρώπου είναι η συστηματική προσπάθειά του για να ερμηνεύει διαρκώς την όλη πραγματικότητα και να δημιουργεί και να αναδημιουργεί τον πολιτισμό του.

      Αντιλαμβανόμαστε τις μορφές και τα σχήματα. Κινούμαστε στον αστερισμό του «φαίνεσθαι» των πραγμάτων. Όμως αφήνουμε απέξω από την εικόνα της πρόσληψης του κόσμου, ό,τι συνέχει την ύπαρξή μας και τη ζωή μας με την ουσία της ύλης και του πνεύματος, ό,τι συνιστά το συνεκτικό ιστό που ενώνει μορφές και σχήματα, έμβια και μη όντα. Ας εξετάσουμε μερικές πλευρές.

      Η δομή του σώματός μας αποτελείται από έναν άπειρο αριθμό σωματιδίων που γεννήθηκαν στη «Μεγάλη Έκρηξη». Τα χημικά στοιχεία με τα οποία δομείται η ύπαρξή μας είναι τα χημικά στοιχεία που έχουν δημιουργηθεί εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια κατά τη διάρκεια της φυσικής / κοσμικής και χημικής εξέλιξης του Σύμπαντος. Έτσι, για παράδειγμα, το υδρογόνο που συμμετέχει σε πλείστες όσες ενώσεις στο σώμα μας έχει δημιουργηθεί πριν περίπου 13 δισεκατομμύρια χρόνια. Κουβαλάμε τη γένεση του Σύμπαντος στο σώμα μας και σπάνια αυτό το συνειδητοποιούμε. Ο άνθρακας που είναι το βασικό δομικό στοιχείο μας – αφού είναι η βάση όλων των οργανικών ενώσεών μας – έχει δημιουργηθεί αρκετά αργότερα από το υδρογόνο, αλλά είναι και αυτό ηλικίας δισεκατομμυρίων χρόνων. Τα χημικά στοιχεία λοιπόν που ενυπάρχουν σ’ όλο το Σύμπαν – όχι όμως με την αναλογία και με την έκταση της ποικιλομορφίας που συναντιούνται στον πλανήτη μας – έχουν την ίδια απαρχή με τα αντίστοιχα δικά μας.

      Μπορούμε συμπερασματικά να ισχυριστούμε ότι «είμαστε και εμείς εκεί», στο Big Bang, στις απαρχές της ύλης και του χρόνου αλλά και στη μετέπειτα εξέλιξη του Σύμπαντος. Τα χημικά στοιχεία αυτά δεν είναι δικά μας, από κάπου τα έχουμε «δανειστεί» και κάπου τα κληρονομούμε και εμείς και έτσι ταξιδεύουν τα χημικά στοιχεία στον αιώνα τον άπαντα και εμείς και όλα τα όντα είμαστε οι φορείς που τα χρησιμοποιούμε όσο ζούμε και υπάρχουμε. Μπορούμε ακόμα να ισχυριστούμε ότι τα χημικά στοιχεία είναι αθάνατα. Χρησιμοποιούνται και επαναχρησιμοποιούνται και συμμετέχουν στο δόμηση των όντων – για την περίπτωση του πλανήτη μας – διαρκώς και αενάως αφού ανακυκλώνονται διαχρονικά. Και έτσι, όταν τελειώνει ο βίος μας, όλα τα χημικά στοιχεία μετασχηματιζόμενα μέσα από τις ποικίλες ενώσεις τους συνεχίζουν το αιώνιο ταξίδι τους και μια «απόγευση» δική μας «μπορεί» και αυτή να …ταξιδεύει μαζί τους.

      Υπάρχει τελικά αθανασία της ύλης, υπάρχει αθανασία στα άτομα – στις δομικές μονάδες της ύλης, άβιας και έμβιας. Με δεδομένο μάλιστα ότι η ύλη της Γης δεν ανανεώνεται ουσιαστικά – αποτελεί ένα κλειστό σύστημα όσον αφορά την ύλη αλλά ανοιχτό σύστημα όσον αφορά την ενέργεια, αφού το ηλιακό φως είναι ο σταθερός ζωοδότης μας – δεν θα μπορούσε να υπάρξει αναπαραγωγή και εξέλιξη της ζωής, χωρίς τη διαρκή ανακύκλωση των στοιχείων που εμπεριέχονται στα διάφορα όντα. Ο θάνατος δηλαδή όλων των έμβιων όντων είναι απαραίτητη προϋπόθεση της ίδιας της ζωής και μπορούμε να ισχυριστούμε ότι δεν θα υπήρχε καν ξεκίνημα της ζωής και κανένας μας δεν θα είχε υπάρξει χωρίς αυτή την προϋπόθεση. Αλλά συνεχόμαστε με τα άλλα όντα και με το νήμα των ίδιων χημικών ενώσεων. Έτσι, για να αναφερθούμε σε μερικές ενδεικτικές περιπτώσεις, το νερό είναι ο βιοκαταλύτης για όλα τα έμβια όντα στη Γη, η γλυκόζη είναι το ενεργειακό μας μόριο, το διοξείδιο του άνθρακα που εμείς εκπνέουμε θα το «συλλάβουν» τα φυτά για να ξανακάνουν γλυκόζη και μαζί της ενέργεια με την οποία εμείς θα ζήσουμε κλπ. Μας συνέχει λοιπόν όλα τα όντα η ενότητα της ύλης, η ενότητα των δομικών στοιχείων της.

      Μας συνέχει ακόμα και η ενότητα του χρόνου, αφού οι γενέθλιες μονάδες μας ήταν τότε εκεί στη Μεγάλη Έκρηξη και είναι πάντα στο ταξίδι του πλανήτη μας για όσο διάστημα βαστήξει αυτό το ταξίδι.

      Υπάρχουν και όψεις πιο προκλητικές στην κοινή αίσθηση που έχουμε ως προς το ποια είναι η συνηθισμένη άποψή μας και κυρίως ως προς το βίωμα που μας δημιουργεί το «παράθυρο» των αισθήσεών μας. Μας συνέχουν με την ύλη οι νόμοι της φυσικής, μερικές μαθηματικές εξισώσεις, οι νόμοι της βιολογίας. Έτσι, για να κάνουμε μια σχετική αναφορά, ο παγκόσμιος νόμος της βαρύτητας και οι άλλοι νόμοι του Νεύτωνα και οι άλλες πλην της βαρύτητας δυνάμεις της φύσης μάς συνενώνουν με τον κόσμο της ύλης και μάς «δεσμεύουν», χωρίς εμείς να το συνειδητοποιούμε κάθε φορά.

Θα συνεχίσουμε με το δεύτερο μέρος.

MODERN Art by Artist Nataera