Η πολιτική αναγκαιότητα της κεντροαριστεράς

• Μαργαρίτης Γεώργιος (1814 – 1884), Άποψη της Ακρόπολης, π. 1845

Του Νίκου Τσούλια

      Αν μελετήσουμε έστω και πρόχειρα την ιστορία του νεοελληνικού κράτους, θα διαπιστώσουμε ότι οι καλύτερες περίοδοι κοινωνικής και οικονομικής προόδου, ότι οι καλύτερες «στιγμές» πολιτικής δημοκρατίας είναι οι εποχές διακυβέρνησης της χώρας από κεντρώα ή κεντροαριστερά κυβερνητικά σχήματα. Και αυτή η εκτίμηση λαμβάνει υπόψη της φυσικά και όλα τα αρνητικά σημεία των κυβερνήσεων αυτών των σχημάτων, από το ιδιώνυμο του Ε. Βενιζέλου μέχρι τις ευθύνες τους στη σημερινή βαθιά κρίση της Ελλάδας.

      Και μια παρένθεση. Εδώ φυσικά πρέπει να σημειωθεί το γεγονός ότι η σημερινή κρίση χρεώνεται μονομερώς στην κεντροαριστερά και αθωώνεται η δεξιά παράταξη. Αλλά δεν είναι καθόλου έτσι τα πράγματα και θα αποτιμηθούν εν καιρώ και σε περιόδους ψύχραιμου απολογισμού της ιστορίας οι ορθότερες γραφές. Κλείνει η παρένθεση.

Συνεχίζουμε στο αρχικό σχέδιό μας. Μάλιστα στο χώρο της εκπαίδευσης έχει διαμορφωθεί και μια έκφραση – που την εισήγαγε πολύ εύστοχα ο Α. Δημαράς -, η οποία αποδίδει με το σχήμα «μεταρρύθμιση – αντιμεταρρύθμιση» τις εκπαιδευτικές πολιτικές των κυβερνήσεων κεντροαριστεράς και δεξιάς αντίστοιχα. Το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις του Κέντρου εξέφρασαν και υλοποίησαν μια δυναμική γενικής προόδου, εκδημοκρατισμού και εκσυγχρονισμού της χώρας μας οφείλεται σε συγκεκριμένους λόγους.

Πρώτον, η Κεντροαριστερά εξέφραζε τις πιο δημιουργικές κοινωνικές δυνάμεις, τις πιο διαφωτιστικές πνευματικές τάσεις του λαού μας. Δεύτερον, συνδύαζε την οικονομική ανάπτυξη της χώρας με τη δημιουργία μορφών κοινωνικού κράτους προάγοντας πολιτικά την αξία της αλληλεγγύης. Τρίτον, απελευθέρωνε ευρέα κοινωνικά στρώματα από το περιθώριο – στο οποίο τους ωθούσε η δεξιά παράταξη με μηχανισμούς βίας και ιδεολογικού ελέγχου – μέσα από μια σχετικά χρηστή διοίκηση θέτοντας στοιχεία ισονομίας σε ένα κράτος έντονα πελατειακό. Τέταρτον, συνδέθηκε με τις τάσεις της ελληνικής κοινωνίας για να αναπτυχθούν στοιχειώδεις μορφές εθνικής ανεξαρτησίας.

Σήμερα το πολιτικό σκηνικό έχει την Κεντροαριστερά μετά από πάρα πολλά χρόνια έξω από το κέντρο των κυρίαρχων κυβερνητικών εξελίξεων, έστω και αν συμμετέχει συγκυριακά στο σημερινό κυβερνητικό σχήμα. Και υπάρχει προφανώς λόγος και αιτία γι’ αυτή την κατάσταση. Αλλά θεωρώ ότι είναι αναγκαίος ο μετασχηματισμός του πολιτικού χώρου αυτού και η ανασύστασή του, μετασχηματισμός που θα λαμβάνει υπόψη του και με αυτοκριτική διάθεση ευθύνη για τη σημερινή κρίση και θα προχωρεί στη δημιουργία νέου σχήματος, με νέα πρόταση εθνικής στρατηγικής για τις συνθήκες της σημερινής ιστορικότητας εκφράζοντας τις πιο δημιουργικές και τις μεταρρυθμιστικές δυνάμεις της χώρας μας.

Σε μια περίοδο που η χώρα θα είναι υπό τη «βαριά σκιά» των δανείων και των όρων τους και με δεδομένο ότι δεν θα υπάρχουν στο εγγύς και «αναγνώσιμο» μέλλον ισχυρά κόμματα με πλειοψηφική κοινωνική αναφορά, η Κεντροαριστερά είναι χρήσιμη όσο ποτέ άλλοτε για τη μετριοπάθειά της και για τη δυνατότητα πολιτικών συνθέσεων και συνεργατικών σχημάτων διακυβέρνησης.

Σε ένα διεθνές σκηνικό έντονων και εκτεταμένων οικονομικών, πολιτικών, κοινωνικών και πολιτισμικών διεργασιών απαιτείται μια «νέα προοδευτική πολιτική εκδοχή» που δεν θα στέκεται ούτε παθητικά (ή και αποδεκτικά) στις επιταγές του κεφαλαίου – και θα αντιπαρατίθεται πολιτικά στη συντηρητική παράταξη -, αλλά και δεν θα παγιδευτεί ιδεολογικά στα εύκολα πεδία του λαϊκισμού, της δημαγωγίας και του βερμπαλισμού. Και για να αναδειχτεί αυτή η πρόταση υπάρχουν – πάντα κατά τη γνώμη μου – συγκεκριμένοι όροι. Θα πρέπει να συνδεθεί με τα κοινωνικά κινήματα προάγοντας τη δυναμική τους και τον πολιτικό τους ρόλο, γιατί σε κάθε άλλη περίπτωση όχι μόνο θα απορροφηθεί από το σύστημα αλλά θα καταλήξει να εκφράζει το ίδιο το σύστημα. Δεύτερον, οφείλει να αναπτύξει πρόταση οικονομικής ανάπτυξης περιλαμβάνοντας μέσα σ’ αυτή αφενός μεν σχέδιο για την αντιμετώπιση της ανεργίας και ειδικά της ανεργίας των νέων και αφετέρου τη δημιουργία κοινωνικού κράτους για τα κοινωνικά στρώματα που έχουν πληγεί σχεδόν υπαρξιακά από τη βαρβαρότητα των κυβερνητικών μέτρων. Τρίτον, μια πρόταση δημοκρατικής προοπτικής οφείλει να αναδείξει το ρόλο της γνώσης και της παιδείας ως πρωταρχικό παράγοντα για να συμμετάσχει η χώρα μας στις έντονα απαιτητικές συνθήκες του μέλλοντος των νέων τεχνολογιών. Προς τούτο είναι αναγκαία και η προαγωγή μιας «μορφωτικής κουλτούρας» που θα χαρακτηρίζει και τα κοινωνικά κινήματα αλλά και την πολιτική πρόταση της Κεντροαριστεράς.

Αλλά πέραν τούτων, για να διαμορφωθεί ένα πολιτικό όραμα με δημοκρατικό και ουμανιστικό περιεχόμενο χρειάζονται βαθιές αναλύσεις και συγκροτημένο σχέδιο. Και εδώ ο ρόλος των διανοούμενων είναι σημαντικός. Στρατηγικός και βασικός στόχος της Κεντροαριστεράς πρέπει να είναι ο κοινωνικός μετασχηματισμός, η αμφισβήτηση των συμφερόντων των δυνάμεων της αγοράς και του κεφαλαίου, η αναδημιουργία ενός «νέου εργασιακού χάρτη» που θα αναιρεί τα κρίσιμα μεσαιωνικά σημερινά μέτρα. Αλλά για να έχει νόημα ένας τέτοιος στρατηγικός στόχος απαιτείται ουσιαστική παραγωγική ανάπτυξη του τόπου μας και ισχυροποίηση της πραγματικής οικονομίας της χώρας που θα βελτιώσει τη θέση της στο διεθνή καταμερισμό εργασίας.

Venice Palazzo Da Mula, Claude Monet