Εικόνες και σκίτσα από παλιά σχολικά βιβλία

Του Νίκου Τσούλια

     Στα παιχνίδια της ζωής μας, στα ψυχολογικά παιχνίδια που κάνουμε με το χρόνο υπάρχει μια σταθερή εικόνα με δύο όψεις. Πρώτη όψη, αναζητούμε διαρκώς το «καινούργιο» ιδιαίτερα όταν είμαστε νέοι, άρα ωθούμε το χρόνο να φεύγει όσο πιο γρήγορα γίνεται αφού μόνο μέσα από την αλλαγή των πραγμάτων βιώνουμε το χρόνο και συλλαμβάνουμε εννοιολογικά το όποιο περιεχόμενό του.

     Δεύτερη όψη, επίσης αναζητούμε διαρκώς το «παλιό» ιδιαίτερα όταν είμαστε ηλικιωμένοι, άρα προσπαθούμε να συμπιέζουμε τη ροή του χρόνου, να μειώνουμε την επίδρασή του πάνω μας και να λανθάνουμε της φθοράς (και της συσσώρευσης της ηλικίας). Και απ’ αυτές τις δύο εικόνες της ψυχολογίας μας και της προσωπικότητάς μας αναδύονται αντίστοιχα οι δύο φοβερές ιερές λειτουργίες της σκέψης μας, τα όνειρα και η μνήμη, που συνυπάρχουν μεν σ’ όλη τη ζωή μας αλλά αρχικά πλεονάζουν τα όνειρα και στη συνέχεια και προς το τέλος μας πλεονάζει η μνήμη.

     Παιχνίδι με το χρόνο, παιχνίδι με τη μνήμη, παιχνίδι με τη μνήμη που γίνεται νοσταλγία γιατί αυτή η μνήμη ερωτοτροπεί με το όνειρο. Και έτσι ξανανιώνουμε και νιώθουμε την ομορφιά της ζωής γιατί ανακατεύουμε το χρόνο, πάμε και μπροστά του και πίσω του και δεν τον αφήνουμε να μάς ξεγελάει ότι δήθεν κινούμαστε πάνω στις «ράγες» του και ό,τι περνάει δεν ξαναπερνάει. Η μνήμη και τα όνειρα είναι επινοήσεις της σκέψης μας και της ψυχολογίας μας, όπως επινόηση είναι και ο χρόνος – γιατί εμείς βιώνουμε το δικό μας προσωπικό ψυχολογικό χρόνο και όχι τον αντικειμενικό χρόνο που μετράει και υπολογίζει η φυσική και η επιστήμη.

     Μακρύς ο πρόλογος, γιατί το κυρίως θέμα μας είναι οι εικόνες των σχολικών βιβλίων αλλά εικόνες και παραστάσεις απόλυτα βιωματικές. Οι εικόνες είναι εκείνες που ανασύρουν πιο εύκολα το παλιό, που φωτίζουν τη μνήμη, που κεντρίζουν τη νοσταλγία, που μάς οδηγούν σε μονοπάτια ψυχικής αγαλλίασης και πνευματικής ενατένισης. Οι εικόνες των σχολικών βιβλίων παντού και πάντα είναι συνδεδεμένες σχεδόν σ’ όλους τους μαθητές / σ’ όλες τις μαθήτριες με τις ίδιες και απαράλλαχτες προσλαμβάνουσες γενικές παραστάσεις, με τους ίδιους νοητικούς συνειρμούς, με τα ίδια συναισθηματικά σκιρτήματα. Οι εικόνες δεν χρειάζονται διάβασμα και αποστήθιση, μειώνουν και απαλύνουν το βάρος των λέξεων του κειμένου της δοκιμασίας, αγκιστρώνουν τη μνήμη μας ακόμα για το παρακείμενο μέρος της μελέτης.

     Οι εικόνες είναι ξέφωτα σε πυκνό ρουμάνι λέξεων και εννοιών, καλούν σε ξεκούραση και σε χάζεμα – σε καλό χάζεμα – το μάτι και τη σκέψη, προκαλούν απίθανες φαντασιώσεις, αφού θα «μπούμε» και εμείς μέσα στις εικόνες και θα περιπλανηθούμε σε ένα άλλο κείμενο όχι αυτό του βιβλίου, σε ένα κείμενο όπου αυτό του βιβλίου θα είναι απλώς το υπόστρωμα και η «αφορμή» πάνω στα οποία θα φτιάξουμε εμείς τη δική μας μυθοπλασία, θα καλλιεργήσουμε τη δική μας φαντασία μας και θα γεννήσουμε τους δικούς μας κόσμους, τους απόλυτα προσωπικούς μας κόσμους και ως εκ τούτου και μόνο πολύ όμορφους κόσμους. Το όλο παιχνίδι με τις εικόνες των σχολικών βιβλίων δεν είναι χάζεμα και απώλεια χρόνου, όπως το ήθελαν οι παλιοί μας δάσκαλοι και οι παλιές μας δασκάλες, είναι κέρδισμα χρόνου είναι κέρδισμα γνώσης γιατί προσφέρουν μαθησιακή ετοιμότητα και ψυχολογική / νοητική δεκτικότητα για την πρόσληψη του καινούργιου. Η πολυσύνθετη και πολυεπίπεδη περιδιάβαση των εικόνων των σχολικών βιβλίων είναι η δεύτερη παράλληλη ανάγνωση, είναι μια πολύ σημαντική όψης της νοητικής και κυρίως της συναισθηματικής κατανόησης και κατάκτησης του όλου περιεχομένου ενός βιβλίου.

     Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η όλη διδακτική μεθοδολογία αναδεικνύει ως ισχυρό τρόπο μάθησης τη δημιουργία «εικόνων και παραστάσεων» στη σκέψη των μαθητών / μαθητριών. (Αλλά αυτό δεν κάνει και η λογοτεχνική γραφή που μέσω αυτών των παραστάσεων τέρπει τόσο γενναιόδωρα την ψυχή και το πνεύμα μας;). Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η παιδαγωγική διαχρονικά έδινε και δίνει και θα δίνει σπουδαίο βάρος στην καλύτερη δυνατή παράθεση των συνοδευτικών ενός κειμένου εικόνων και σκίτσων. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι τα πιο πετυχημένα βιβλία στην ιστορία του εκπαιδευτικού μας συστήματος ήταν εκείνα που είχαν και την καλύτερη αισθητική παρουσίαση. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι τα καλύτερα επιστημονικά και πανεπιστημιακά βιβλία είναι εκείνα που έχουν καλές αναπαραστάσεις προκειμένου να υπηρετηθεί καλύτερα και πρωτίστως η ερευνητική ματιά. Αλλά πόσα και πόσα κλασικά λογοτεχνικά βιβλία δεν τα λατρέψαμε από την ομορφιά των εικόνων τους, από τις άρτιες εικονογραφήσεις τους, από τις ανεπανάληπτες γκραβούρες τους.

     Τα σκίτσα και οι εικόνες γενικότερα που παρουσιάζονται δεν έχουν τις σχετικές παραπομπές τους, δεν έχουν δηλαδή τις αναφορές τους στο ποια σχολικά εγχειρίδια ανήκουν. Έτσι κι αλλιώς η άσκηση της μνήμης είναι ένα παιχνίδι και σάς αφήνουμε να το κάνετε ελεύθερα. Και η μνήμη είναι όμορφη όταν ένα απλό ερέθισμα τής ανοίξει ένα μικρό παράθυρο φωτός, όταν δημιουργήσει μια έστω και λεπτή φωτεινή δέσμη στο σκοτεινό τοπίο της λήθης, ένα ξέφωτο νοσταλγίας που μόνο η μνήμη θα το ανασυστήσει καταπώς η ίδια θέλει. Η μνήμη δεν θέλει έτοιμη τροφή. Θέλει υπομονή και δοκιμασία, θέλει επινοήσεις και αυτοσχεδιασμούς για να μπορεί να χαρίσει στη συνέχεια απλόχερα τη συναισθηματική απόλαυση και την ψυχική ευφορία.

     Άλλωστε, μνήμη δεν είναι αναπαραγωγή του παλιού, είναι η αναδημιουργία και η επανερμηνεία του παλιού με τη μίξη του τωρινού, είναι η ανασύσταση του προσωπικού μας κόσμου· αλλιώς δεν είναι μνήμη και δεν υπάρχει κανένα παιχνίδι με το χρόνο, δεν υπάρχει καμιά νοσταλγία!

Διαβάστε επίσης

Εξώφυλλα σχολικών βιβλίων

Εξώφυλλα προπολεμικών σχολικών βιβλίων

Αναγνωστικό Α΄ Δημοτικού 1971

Διαβάζοντας Φυσική Ιστορία Ε΄ Δημοτικού 1969

Διαβάζοντας ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ 1947

Βιβλία αδικημένα

Διαβάζοντας Ιστορία Β΄, Ε΄ Γυμνασίου 1975

Εξώφυλλα παλιών σχολικών βιβλίων 2

Εξώφυλλα παλιών σχολικών βιβλίων 1

Διαβάζοντας: ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΣΤ 1943

Διαβάζοντας: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α΄ 1939

Διαβάζοντας: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ 1970

Διαβάζοντας: IΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΣΤ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ 1974

Σκίτσα σχολικών βιβλίων 1

 

 

 

 

 

 

Advertisement