Πολιτική για το “φαίνεσθαι” ή για το “είναι”;

Του Νίκου Τσούλια

Είναι ίσως το πιο κοινό στοιχείο των εκπαιδευτικών πολιτικών που κατά καιρούς εξαγγέλλονται είτε με τη μορφή μεταρρυθμίσεων είτε με τη μορφή των διαχειριστικών αναθεωρητικών πρακτικών. Πρόκειται για τη συνήθη μορφή της εκπαιδευτικής πολιτικής, δηλαδή για ένα θεωρητικό νεφέλωμα που απεικονίζει εν πολλοίς μια προσχηματική πολιτική, που σχεδιάζεται ερήμην της εκπαιδευτικής πραγματικότητας, που δεν αγκιστρώνεται στη σχολική πράξη και παραμένει ένα πόνημα επί χάρτου. Πρόκειται για μια συμβολικού τύπου εκπαιδευτική πολιτική, όπου η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, απευθύνεται με έναν ρητορικό τρόπο στην κοινωνία και δε διαμορφώνει και κυρίως δεν ασκεί εν τοις πράγμασι κάποια εφαρμοστέα πολιτική.

Η ιστορία του ελληνικής εκπαίδευσης βρίθει τέτοιων εκπαιδευτικών τεχνικών και αντιλήψεων. Αν μάλιστα συνδυαστεί με το παλιότερο χαρακτηριστικό στοιχείο της οδύσσειας του εκπαιδευτικού μας συστήματος: μεταρρύθμιση – αντιμεταρρύθμιση, θα μπορούσαμε να έχουμε δύο ισχυρά ερμηνευτικά σχήματα για την ολιγωρία της θεσμικής μας εκπαίδευσης να παρακολουθήσει τις εξελίξεις και να έχει έναν σύγχρονο βηματισμό. Αψευδείς μάρτυρες είναι οι κατ’ επανάληψη νομοθετικές πρωτοβουλίες για την εισαγωγή αξιολόγησης και στις τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης, μέσα από τις οποίες οι εκάστοτε υπουργοί απευθύνονταν στην κοινωνία ότι επιτέλους επιλύουν ένα πρόβλημα και έκαναν κάποιες σχετικές ρυθμίσεις, οι οποίες όμως παρέμεναν κυριολεκτικά στα χαρτιά. Τέτοια ζητήματα μπορούν να αναφερθούν: η παιδαγωγική εκπαίδευση των εκπαιδευτικών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, η επίλυση των προβλήματος των υποδομών, η αποτελεσματική εισαγωγή της διαπολιτισμικής αγωγής, της ειδικής αγωγής, των νέων τεχνολογιών κλπ κλπ.

Από την άλλη πλευρά διαπιστώνεται μια συνεχόμενη ενασχόληση με το σύστημα πρόσβασης προφανώς, γιατί η παρέμβαση εδώ είναι σχετικά εύκολη και εξασφαλίζει δημοσιότητα και σίγουρη «ιστορικότητα». Πρόκειται για μια χωρίς νόημα πολιτική, αφού πρώτον δεν αφορά το περιεχόμενο του σχολείου και δεύτερον αναθεωρεί φαινομενικά έναν τύπο πρόσβασης που παραμένει ο ίδιος εδώ και μισό αιώνα: εξετάσεις επί ενός συνόλου μαθημάτων της τρίτης τάξης λυκείου με μια μικρή ή όχι κατά περιόδους συμμετοχή του απολυτηρίου! Ως προς τι λοιπόν όλη αυτή η διαρκής επιμονή;

Και φτάνουμε στα σημερινά. Το Υπουργεί εξαγγέλλει το «Ψηφιακό Σχολείο»· μια αντίληψη απολύτως απαραίτητη. Τι έγινε στην πορεία εκτός από την ψηφιοποίηση των σχολικών βιβλίων που προϋπήρχε μάλιστα της εξαγγελίας; Αναπτύχθηκε κάποιο σχέδιο στο πώς θα μετασχηματιστεί ο σημερινός μονομερής προσανατολισμός της γνώσης και της μάθησης με τη λογική του ενός σχολικού βιβλίου; Διαμορφώθηκε το σύνολο των παρεμβάσεων που θα εισάγουν το ελληνικό Σχολείο στη νέα εποχή, στην ψηφιακή εποχή της εκπαίδευσης; Αντίθετα, βρεθήκαμε ένα βήμα πίσω με την έλλειψη έντυπων σχολικών βιβλίων. Βρεθήκαμε να καταφεύγουμε στην φωτοτύπηση εκτεταμένων σελίδων για μαθητές επί μαθητών. Θεωρήσαμε ότι κάποια στιγμή θα έλθουν τα βιβλία και φτάνουμε στα διαγωνίσματα του τετραμήνου ή του τριμήνου και νιώθουμε μετέωροι.

Πολύ ορθά θεσμοθετείται η λογική της έρευνας στο σχολείο. Έχει αξιολογήσει ή έστω αξιολογεί το Υπουργείο την τρέχουσα εφαρμογή, τόσο επί της ουσίας όσο και επί των στοιχειωδών υποδομών που απαιτεί η έρευνα; Για παράδειγμα έχει γίνει μελέτη για το ζήτημα της επάρκειας των σχολικών αιθουσών με την επέκταση του «πρότζεκτ» και στη Β΄ Λυκείου; Ήδη αρκετά σχολεία χρησιμοποιούν χώρους – μη αίθουσες (γραφεία των εκπαιδευτικών, γυμναστήρια κλπ) για τη φετινή εφαρμογή.

Επίσης, το Υπουργείο έχει εξαγγείλει την αλλαγή του συστήματος πρόσβασης που θα αφορά την φετινή πρώτη λυκείου. Μήπως πρέπει να κατανοηθεί ότι οι μαθητές /μαθήτριες ήδη έπρεπε να γνωρίζουν τη δομή του συστήματος αυτού; Μήπως επιπλέον δεν έχει αποσαφηνισθεί ο ρόλος του απολυτηρίου του Λυκείου και το σύστημα πρόσβασης αναπτύσσεται αυτόνομα; 

Εκτιμώ πως τα πράγματα στην εκπαίδευση θα αλλάξουν όταν το Υπουργείο Παιδείας θα αναζητήσει ως πεδίο παρέμβασής του τη ουσία της εκπαίδευσης, όταν θα διαμορφώσει ένα σχέδιο επί του πεδίου της εφαρμοσμένης πολιτικής, όταν θα ασκήσει πολιτική για το σχολείο και όχι για την τηλεόραση, όταν θα ανιχνεύσει το είναι της Παιδείας και όχι το φαίνεσθαι της εξαγγελίας.