H προβληματική τής ερμηνείας των τάσεων για την εισαγωγή στην Tριτοβάθμια Eκπαίδευση

Aπό τον Λαυρέντιο Γ. Δελλασούδα

Πρόεδρο του Τμήματος Φιλοσοφίας,

Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας

kapodistriako, 15.9.2003

Kάθε χρόνο λίγο πριν την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των πανελληνίων εξετάσεων αρχίζει μια συζήτηση, η οποία κορυφώνεται αμέσως μετά τη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων. Η συζήτηση αυτή επικεντρώνεται πάντοτε γύρω από το θέμα της ανόδου ή της καθόδου των βάσεων, δηλαδή του ελάχιστου αριθμού των μορίων, τα οποία πρέπει να έχει ένας μαθητής για να εισαχθεί στο τμήμα τής προτίμησής του.

Παράλληλα ανακύπτει μια νέα συζήτηση, η οποία στρέφεται γύρω από τις προτιμήσεις των μαθητών για τις σχολές και τα ιδρύματα, ενώ η σχετική συμπερασματολογία και ερμηνευτική έχει ως κύριο γνώμονα τις βάσεις.
Έτσι, λοιπόν, και φέτος τίθεται το ερώτημα για το πώς διαμορφώνονται οι προτιμήσεις των μαθητών για τα τμήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και στο πλαίσιο αυτό καλούμεθα να εκφράσουμε τις απόψεις μας. Όμως, πριν δοθεί οποιαδήποτε απάντηση στο ερώτημα είναι αναγκαίο να δούμε τις συνιστώσες τού ερωτήματος και τις προϋποθέσεις τής απάντησης προκειμένου να εξετάσουμε εάν με τα υπάρχοντα στοιχεία μπορούμε να δώσουμε αντικειμενικές απαντήσεις στο ερώτημα αυτό.

Κατ’ αρχάς, το ερώτημα αναλύεται σε δύο επί μέρους ερωτήματα. Το ένα αναφέρεται στα τμήματα που προτίμησαν οι μαθητές και το άλλο στο γιατί τα προτίμησαν, δηλαδή στο ποιοι ήταν οι λόγοι που τους οδήγησαν στις επιλογές τους. Στη συνέχεια, για να δοθεί απάντηση και στις δύο περιπτώσεις, θα πρέπει να εξεταστεί το όλο ζήτημα όχι μόνο συγχρονικά αλλά και διαχρονικά. Η διερεύνηση αυτή προϋποθέτει την εκτίμηση ορισμένων στοιχείων, τα οποία εάν δεν ληφθούν υπόψη δεν θα έχουμε αντικειμενική και ολοκληρωμένη εικόνα.
Στο πρώτο ερώτημα (ποια είναι τα τμήματα που προτιμούν οι μαθητές) είναι απαραίτητα τα εξής τουλάχιστον στοιχεία:

• i) -Η τακτική σειρά στην οποία κατέταξαν με τις δηλώσεις τους τα τμήματα της προτίμησής τους όλοι οι μαθητές που κατέθεσαν μηχανογραφικό δελτίο κατά την τελευταία 5ετία (η περίοδος είναι ενδεικτική δεδομένου ότι προσδιορίζεται κατά περίπτωση σε συνάρτηση με διάφορους παράγοντες, όπως π.χ. η αλλαγή εξεταστικού συστήματος).
• ii) -O αριθμός των εισαγόμενων στο κάθε τμήμα, και
• iii) -Η κατά φύλο κατανομή των προτιμήσεών τους.

Επί τη βάσει των στοιχείων αυτών κατατάσσουμε ιδρύματα, σχολές, τμήματα κ.λπ. για να μάθουμε τις προτιμήσεις των μαθητών. Θα μπορούσαμε να δούμε, π.χ., τη διακύμανση του ποσοστού των μαθητών, που δηλώνει ως πρώτη προτίμηση Α.Ε.Ι., Τ.Ε.Ι., στρατιωτικές σχολές κ.λπ., συγκρίνοντας όχι μόνο τα ιδρύματα μεταξύ τους με βάση τα ποσοστά προτίμησής τους, αλλά και αυτοτελώς κάθε ίδρυμα με βάση την από χρονιά σε χρονιά μεταβολή τoύ ποσοστoύ που συγκεντρώνει. Μια άλλη προσέγγιση των προτιμήσεων στηρίζεται στις επιδόσεις των υποψηφίων (εύρος βαθμολογιών, μέσος όρος κ.λπ.), οπότε στην περίπτωση αυτή συγκρίνονται όχι απλώς τα τμήματα που προτιμούν οι υποψήφιοι αλλά και οι κατηγορίες (υψηλόβαθμοι, μεσόβαθμοι, χαμηλόβαθμοι) μαθητών που τα δήλωσαν. Πάντως σε κάθε περίπτωση δεν είναι επιτρεπτό να προσδιορίζονται τάσεις με βάση τον πληθυσμό των εισαγόμενων και τις επιδόσεις τους και όχι τον συνολικό πληθυσμό των μαθητών που δηλώνουν συμμετοχή στις πανελλήνιες εξετάσεις.

Επομένως, η απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα δεν θα είναι αξιόπιστη, αφού θα στηριχτεί στα μόνα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας αυτή τη στιγμή, δηλαδή σ’ αυτά που δημοσιεύτηκαν στον τύπο μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των εξετάσεων και τα οποία αναφέρονται στη διακύμανση των βάσεων. Σύμφωνα λοιπόν με τα δημοσιεύματα αυτά, το χαρακτηριστικό της φετινής χρονιάς ήταν η άνοδος των βάσεων στο 90% των τμημάτων και η χαρακτηρισθείσα ως «έκρηξη» των βάσεων στα εννέα παιδαγωγικά τμήματα κατά 1.782 έως 2.353 μόρια. Όμως το γεγονός αυτό δεν είναι το μόνο αξιοσημείωτο, αφού στο 70% των δέκα τμημάτων με τη μεγαλύτερη άνοδο των βάσεων (το 30% εξ αυτών είναι Παιδαγωγικά τμήματα) είχαμε αύξηση των βάσεων από 2.500-5.500 μόρια περίπου (π.χ. Μηχανικών Σχολής Ναυτικών Δοκίμων 2.539 μόρια, Μουσικών Σπουδών Ιονίου 3.170). Επίσης, δεν θα πρέπει να μείνει ασχολίαστος ο μέσος όρος βαθμολογίας 3,5 μονάδων, ο οποίος αποτέλεσε επίδοση εισαγωγής.

Tέλος ως προς τους λόγους των προτιμήσεων των μαθητών μόνο ερευνητικές υποθέσεις προς επαλήθευση μπορούμε να διατυπώσουμε, όπως: ότι οι νέοι επιλέγουν τα τμήματα σύμφωνα με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας (π.χ. περίπτωση Παιδαγωγικών τμημάτων) ή το ύψος των αμοιβών ή τον συνδυασμό οικονομικών απολαβών και αίγλης ή κύρους (π.χ. Σχολή Ιατρικής, Τμήμα Μηχανικών Ε.Μ.Π.) κ.λπ. Διότι για να έχουμε ασφαλείς απαντήσεις για τα αίτια των προτιμήσεών τους, θα πρέπει αφενός μεν να ρωτήσουμε τους ίδιους τους μαθητές και αφετέρου να συνεκτιμήσουμε παράγοντες που διαμορφώνουν τις «προτιμήσεις» αυτές, όπως π.χ. κοινωνικο-επαγγελματικό επίπεδο, εσφαλμένη ή ελλιπής πληροφόρηση κ.ά.

Mε τα δεδομένα λοιπόν αυτά μόνο ελεύθερες και υποκειμενικές εκτιμήσεις μπορούμε να κάνουμε, διότι η απάντηση αφενός μεν βρίσκεται στο στόμα των μη ερωτώμενων, δηλαδή των μαθητών, αφετέρου δε εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.