Η επανάσταση στη Βιολογία

Ουτοπία, τ. 42, 11- 12 / 2000

[Οι αποδελτιώσεις δεν αντικαθιστούν το διάβασμα των βιβλίων, αντίθετα
το κεντρίζουν. Προσφέρονται ως πρόταση μελέτης του σχετικού βιβλίου και για διευκόλυνση στη δική σας αποδελτίωση. Ο χρόνος γι’ αυτούς που διαβάζουν έχει … άλλη αξία.
Θεωρώ πως κάθε διάβασμα βιβλίου απαιτεί κορφολόγημα του κειμένου για καλύτερη μελέτη και για βιβλιογραφική χρήση]

Επιμέλεια: Νίκου Τσούλια

Αλαχιώτης, Σ., Περί βιολογικού αναγωγισμού

Αλαχιώτης, Σ. (2000), Περί βιολογικού αναγωγισμού, Ουτοπία, τ. 42, σ.

Ένας νέος «διαφωτισμός», η ηλεκτρονικός, από τη μια μεριά, και μια νέα «Γένεση», από την άλλη καθοδηγούν τη νέα επιστημονική επανάσταση του ανθρώπινου πνεύματος. 27

• Η αναπαραγωγική κλωνοποίηση «ανασταίνει τεθνεότες» οργανισμούς… ανατρέπονται τα όρια ζωής και θανάτου. 27

Ο άνθρωπος αλλάζει ουσιαστικά την ανθρώπινη φύση. 28

Η μηχανή του Διαφωτισμού ήταν μια επανάσταση, μέσω της οποίας καλλιεργήθηκε η άποψη ότι ο κόσμος είναι μια υλική οντότητα που τη διέπουν άκαμπτοι νόμοι. 28

Πρωταρχική αρχή της γνώσης πρέπει να είναι η συστηματική αμφισβήτηση, που ακόμα ανθεί στη σύγχρονη επιστήμη. 28

Η μεθοδολογική αυτή καινοτομία επέβαλε τον αναγωγισμό μέσω μιας αναλυτικής μαθηματικής σχηματοποίησης, που έμελλε να γίνει ένα από τα πλέον αποτελεσματικά ερευνητικά εργαλεία της σύγχρονης επιστήμης. 29

• Η σχέση μεταξύ βιολογικών και φυσικών επιστημών ή η σχέση μεταξύ ανόργανης και οργανικής ύλης αναβαθμίστηκε μέσα από το ισχυρό πνεύμα του αναγωγισμού. 29

Η προσπάθεια του Καρτέσιου για μια ενιαία εξήγηση του πραγματικού προϋποθέτει κατά κάποιο τρόπο την κατάργηση της απροσδιοριστίας. 30

Η έννοια της αλληλεπίδρασης παίζει και σήμερα σημαντικό ρόλο στη βιολογική σκέψη. 30

• Η υπεραπλούστευση ότι η μοίρα μας βρίσκεται στα γονίδια, έκαναν πολλούς να πιστέψουν ότι ο έσχατος λόγος βρίσκεται στο γονιδιακό χάρτη και ότι η ολοκλήρωση της χαρτογράφησης του ανθρώπινου γονιδιώματος θα ολοκληρώσει τη βιολογική μας αυτογνωσία. 30

Η άγνοια εν πολλοίς των παράγωγων ιδιοτήτων στις διάφορες βιολογικές ιεραρχίες καθιστά την πλήρη ερμηνεία του ντετερμινιστικού βιολογικού αναγωγισμού πιο δύσκολη. 31

Ο βιταλισμός, που στην εποχή μας βρίσκεται σε αμηχανία, θεωρεί ότι οι ζωντανοί οργανισμοί σχηματίζονται με την παρέμβαση μυστηριωδών δυνάμεων (εντελέχεια – εν εαυτώ το τέλος έχειν). 31

Τα χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας (το όλον), σύμφωνα με τον αναγωγισμό, προκύπτουν από τις ατομικές (μέρος) ιδιότητες των μελών της, που οφείλονται στα γονίδιά τους, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η διαλεκτική αλληλεπίδραση και το αποτέλεσμά της, που είναι οι παράγωγες ιδιότητες. 33

• Το γεγονός ότι οι οργανισμοί αποτελούνται από άτομα και μόρια δεν σημαίνει ότι μπορεί να εξηγηθεί και η συμπεριφορά τους με βάση τους νόμους που εξηγούν τη συμπεριφορά των ατόμων και των μορίων. 33

Το τέταρτο κύμα από το πάντρεμα υπολογιστών και γενετικής…, νέες απαντήσεις σε ερωτήματα όπως ο ορισμός της ζωής και του θανάτου. 33-34

Οι άνθρωποι είναι ανεπανάληπτες γενετικές οντότητες. 34

Τα διαγονιδιακά ζώα φέρουν ξένα γονίδια, ακόμα και από πολύ απόμακρους εξελικτικά οργανισμούς, γεγονός που οφείλεται στην παγκοσμιότητα του γενετικού κώδικα. 34

***

Δημητρίου, Σ., Η επίδραση της δραστηριότητας του ανθρώπου στη φυλογένεση του είδους του

Δημητρίου, Σ. (2000), Η επίδραση της δραστηριότητας του ανθρώπου στη φυλογένεση του είδους του, Ουτοπία, τ. 42, σ.

Το θεωρητικό μέρος συντάσσεται με το νοηματικό πλαίσιο της κουλτούρας και, επειδή η κοινωνία μας είναι ασύμμετρη, επηρεάζεται βαθιά από την κυρίαρχη ιδεολογία. 35

Πώς επιδρά η ιδεολογία στην επιστημονική θεωρία; Με τον βιολογικό ντετερμινισμό, κατά τον οποία δεν υπάρχει κανένα περιθώριο για τη θέληση και τη δημιουργικότητα του ανθρώπου. 36

• Οι πολιτικές πλευρές του βιολογισμού είναι: 1) Συγκαλύπτει την κοινωνική ευθύνη και την ανάγει στο βιολογικό πεπρωμένο. 2) Νομιμοποιεί καταπιεστικούς θεσμούς και, μαζί μ’ αυτούς, το ρατσισμό και την ευγονική – πέρα από τις παραβιάσεις που διεξάγει στη φύση με τις μεταλλαγμένες ποικιλίες. 36

Τα θεωρητικά μοντέλα που οικοδομούμε για την πραγματικότητα και που είναι επιτυχή, τα υποστασιοποιούμε στο επίπεδο της οντολογίας σαν να είναι η ίδια η πραγματικότητα. 37

Ο κόσμος λειτουργεί και κατανοείται οργανωμένος σε ιεραρχημένα επίπεδα οργάνωσης και λειτουργιών: ανόργανο / βιόσφαιρα / νοόσφαιρα. Το ανώτερο επίπεδο αντλεί πληροφορία από το κατώτερο και του επιστρέφει εντολή. Περικλείει όλους τους νόμους του κατώτερου επιπέδου, θεμελιώνεται σ’ αυτούς, αλλά προσδιορίζεται και από πρόσθετους, δικούς του νόμους. Η βιόσφαιρα υπόκειται στους νόμους της βαρύτητας, της ελαστικότητας, της γραμμικής αιτίας, της μηχανικής δράσης κ.α Προσδιορίζεται, όμως, από τους νέους νόμους της αφομοίωσης, της αναπαραγωγής, της πολλαπλής επανάδρασης, της αρνητικής εντροπίας κ.α Με τη σειρά της η νοόσφαιρα προσδιορίζεται, εκτός από τους βιολογικούς νόμους, και από πρόσθετους, τη συστημική, τη συμβολική μάθηση, τον καταμερισμό / διανομή, τη θετική επανάδραση, τη διαφορετικότητα των συμπεριφορών, τη μη αντιστρεπτή εξέλιξη. 37

• «Ο άνθρωπος δημιουργεί τον εαυτό του με τη δράση του στον κόσμο». 38
• Άρα φυλογένεση είναι η συνεχής βιολογικοποίηση της ανθρώπινης δραστηριότητας. 39

Πιο θεματική επέμβαση του ανθρώπου στη φυλογένεσή του είναι η κατάκτηση της γλώσσας. 40

Βιολογικοποίηση της γλώσσας σημαίνει ότι η γλωσσική ικανότητα περνά τον έλεγχο του γενετικού κώδικα είναι το έμφυτο του Τσόμσκι. 40

• Εάν το ανθρώπινο ον δεν αντλήσει από το θησαυρό του πολιτισμικού κώδικα, εάν δεν βαπτιστεί στην κουλτούρα, τα γονίδιά του δεν είναι ικανά να τον κάνουν άνθρωπο. Θα παραμείνει «άγριο» παιδί. 40

Από το γεγονός ότι η νοόσφαιρα αντενεργεί στη βιόσφαιρα και ότι ο άνθρωπος αναδομεί τον εαυτό του, απορρέουν σημαντικές συνέπειες. Εν πρώτοις, αφού ο άνθρωπος επεμβαίνει συνεχώς στη φυλογένεσή του, τότε το νεογέννητο περικλείει την ιστορία της ανθρωπότητας, όπως το έμβρυο περικλείει την ιστορία της ζωής. 41

Δεύτερο σημαντικό είναι η τροποποίηση ορισμένων βιολογικών νόμων, όταν πρόκειται για τον άνθρωπο. Για παράδειγμα, στο πεδίο της εξέλιξης των ανθρωπίδων, ο νόμος της απόκλισης μετατρέπεται σε νόμο της σύγκλισης – η ορθογναθία γίνεται καθολική τάση. 41

Ποιο είναι το πολιτικό μήνυμα του βιολογισμού; Είναι η παθητική στάση και η υποταγή του ανθρώπου στο βιολογικό πεπρωμένο. 42

***

Αλμυράντης Γ., Το γενετικό μήνυμα ως κείμενο

Αλμυράντης Γ. (2000), Το γενετικό μήνυμα ως κείμενο, Ουτοπία, τ. 42, σ.

Jacques Derrida: «Ένα κείμενο δεν είναι κείμενο παρά μόνο εάν κρύβει σε πρώτη όψη, στον πρώτο τυχόντα, το νόμο της σύνθεσής του και τους κανόνες του παιχνιδιού του». 45

• Πόθος για ενότητα που ενυπάρχει στην ανθρώπινη σκέψη και εκφράζεται στην τέχνη, στη φιλοσοφία αλλά συχνά και στα γραπτά των επιστημόνων. 45

Η ανάμνηση του αιτήματος για τον Homo universalis, που κυριάρχησε κατά τα πρώτα βήματα της νεότερης σκέψης…45

… μια πνοή ενοποίησης στην κατανόηση του κόσμου. 45

Ilya Prigogine (I.P.) Ο I.P. έχει αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος τις επιστημονικής του δραστηριότητας στην κατανόηση της χρονικής – μη αντιστρεπτότητας ως θεμελιώδους χαρακτηριστικού της φύσης, της οποίας εν τούτοις οι βασικοί δυναμικοί νόμοι (νευτώνεια φυσική και σχετικιστική φυσική) είναι αντιστρεπτοί. Σημείο εκκίνησης της πορείας του υπήρξε η θερμοδυναμική των ανοιχτών συστημάτων. 46

• Ο I.P. επιμένει σε όλο το έργο του στη διάκριση μεταξύ της «αχρονικής» οπτικής που υιοθετούν οι θετικές επιστήμες και της ιστορικής οπτικής που χαρακτηρίζει τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. 46

Ο Alan Turing έδειξε ότι συστήματα αντιδρώντων ουσιών που διαχέονται ελεύθερα σε έναν χώρο, εφόσον στην αλληλεπίδρασή τους περιλαμβάνουν σε επαρκή βαθμό αναδραστικούς βρόγχους, δηλαδή εφόσον τα προϊόντα των αντιδράσεων διευκολύνουν ή αναστέλλουν τη δημιουργία τους, μπορούν να οδηγήσουν αυθόρμητα προς αυτοοργάνωση διαφόρων βαθμών. 47

• Σε ανοιχτά αναδραστικά συστήματα, τα «δεύτερο θερμοδυναμικό αξίωμα», αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στα κλειστά και σε κατάσταση ισορροπίας συστήματα, είναι παράγοντας ανάπτυξης τάξης και δημιουργίας δομής και λειτουργικότητας. 47

Το Εξελικτικό Παράδειγμα προτείνει ότι η δημιουργία της ζωής δεν αποτέλεσε προϊόν ενός συμβάντος υψηλής απιθανότητας πολυπλοκότητας και αναδραστικότητας, δομημένο προοδευτικά ως μια ιεραρχία επιπέδων, ικανό για τη συνεχή παραγωγή και «απομνημόνευση» νέας πολυπλοκότητας και λειτουργικότητας και εν τέλει για τη δημιουργία ενός ισχυρού «βέλους του χρόνου» (μη – αντιστρεπτότητας). 47

Η ύπαρξη του γενετικού μηνύματος σε δύο αντίγραφα με τη μορφή του δίκλωνου DNA επιτρέπει την αυτό-διόρθωσή του σε περιπτώσεις καταστροφής μιας μεμονωμένης βάσης (με τη χρήση της απέναντι συμπληρωματικής μέσω εξειδικευμένων ενζύμων). 48

Η ιδιότητα του κώδικα να είναι εκφυλισμένος (να έχει πλεονασμό)… Ο πλεονασμός είναι ένα κατ’ εξοχήν χαρακτηριστικό των ανθρώπινων γλωσσών. Τούτο εκφράζεται με το γεγονός ότι ένα κείμενο γραμμένο σε οποιαδήποτε (φθογγική) γραφή, ακόμη και αν απολέσει το 30% των ψηφίων του από τυχαίες θέσεις, παραμένει απολύτως αναγνώσιμο. 48

• Το γενετικό «κείμενο» χαρακτηρίζεται σε υψηλό βαθμό από ύπαρξη πολλαπλών εγγραφών (μηνυμάτων), και μάλιστα συχνά προς διαφορετικούς «παραλήπτες», καθώς και ύπαρξη περιοδικοτήτων. 49

Εντοπίστηκε στις κωδικοποιούσες ακολουθίες τάση επανάληψης της βάσης G ανά 3 θέσεις. 49

Ως αιτία τούτου προτάθηκε, και μόνο αργότερα επιβεβαιώθηκε πειραματικά, η ύπαρξη βοηθητικών μορίων RNA, που ξανά ανά 3 θέσεις έχουν τη βάση C, στο τμήμα εκείνο του ριβοσώματος που λειτουργεί ως «κεφαλή ανάγνωσης» του μηνύματος RNA, διαβάζοντάς το κατά τριάδες ώστε να προστίθενται τα σωστά αμινοξέα στην υπό σύνθεση πρωτεΐνη. Η κατασκευή αυτή δίνει στο μήνυμα – RNA το πλεονέκτημα να «κουμπώνει» με ασφάλεια πάνω στο ριβόσωμα αποφεύγοντας το ενδεχόμενο της ολίσθησής του κατά 1 ή 2 βάσεις, οπότε η αλλαγή «πλαισίου ανάγνωσης» θα είχε ως αποτέλεσμα τη λάθος σύνθεση όλου του υπόλοιπου πρωτεϊνικού μορίου. 49

Στο σύνολο του DNA, σε κωδικοποιούσες και μη περιοχές, ανευρίσκεται μια περιοδικότητα μήκους 10.5 βάσεων. Προσδιορίστηκε ότι τούτη οφείλεται στη συχνή ύπαρξη, κατά διαστήματα μήκους 10-11 βάσεων, της δυάδας ΑΑ, η οποία είναι ιδιαίτερα ογκώδης. Η απόσταση των 10.5 βάσεων είναι ακριβώς το «βήμα» της διπλής έλικας και τούτο έχει ως αποτέλεσμα τη βαθμιαία κάμψη της, δημιουργώντας μια συστροφή απαραίτητη για το «πακετάρισμα» των μακρότατων αυτών μορίων στον περιορισμένο χώρο του πυρήνα. 49

• Τα δύο παραπάνω φαινόμενα συνιστούν τυπικές περιπτώσεις «πολλαπλής εγγραφής» μηνυμάτων στην ίδια περιοχή του DNA, η μία με παραλήπτη το ριβόσωμα και η άλλη με παραλήπτη τη συνολική γεωμετρία του χρωμοσώματος, ενώ η ίδια η αλληλουχία των βάσεων μπορεί να χρησιμεύσει και για κωδικοποίηση πρωτεΐνης. 49-50

Συχνά σε μια περιοχή που κωδικοποιεί το τέλος ενός πρωτεϊνικού μορίου, κωδικοποιείται και η αρχή ενός άλλου. 50

• Το γενετικό μήνυμα είναι κατά κανόνα πολικό, με ελάχιστες εξαιρέσεις ενός συγκεκριμένου τύπου (ανάδρομα επαναλαμβανόμενες περιοχές), που έχουν συγκεκριμένη μοριακή λειτουργικότητα. 50

Η αμφισημία αποτελεί ένα ακόμη τυπικά «κειμενικό» χαρακτηριστικό του γενετικού μηνύματος. Γνωρίζουμε ότι σε σημαντικό αριθμό περιπτώσεων, με κρίσιμο αντίκτυπο στη δυνατότητα του οργανισμού να ανταποκρίνεται στη μεταβλητότητα του περιβάλλοντος, το γενετικό μήνυμα μπορεί να διαβαστεί με διαφορετικούς τρόπους. Τούτο μπορεί να συμβεί μέσω της λεγόμενης «εναλλακτικής συρραφής», όπου στο επίπεδο του μηνύματος – RNA η απάλειψη διαφορετικών του τεμαχίων οδηγεί σε παραγωγή διαφορετικών πρωτεϊνών. 51 Σε άλλες περιπτώσεις, τα «συμφραζόμενα» του γενετικού μηνύματος μπορούν να οδηγούν το ριβόσωμα να διαβάζει «λάθος» μια τριπλέτα STOP, με αποτέλεσμα αντί να τερματίσει την επιμήκυνση του πρωτεϊνικού μορίου, να διαβάζει το STOP ως αμινοξύ και να συνεχίζεται η πρωτεϊνική σύνθεση με τη συνέχεια του μηνύματος – RNA, έως ότου να ολοκληρωθεί όταν συναντήσει την επόμενη τριπλέτα STOP. Θα λέγαμε εδώ ότι η φύση συναγωνίζεται σε ευρηματικότητα το δελφικό χρησμό, όπου μια αμφιβολία σε σημείο στίξης μπορεί να οδηγήσει σε διαφορετικά νοήματα. Και στις δύο προαναφερθείσες περιπτώσεις και οι δύο εκδοχές συμβαίνουν ταυτόχρονα με διαφορετική πιθανότητα η καθεμιά, παράγοντας δύο διαφορετικά πρωτεϊνικά προϊόντα του ίδιου γονιδίου. 52

• Αποτελεί μια γενική τάση τόσο των ανθρώπινων γλωσσών όσο και ποικίλων «κωδίκων» επικοινωνίας που ενέχουν χαρακτήρα γλώσσας, να εμφανίζουν συνεχή μετατόπιση των σημαινόμενων (εννοιών, πραγμάτων) προς το ρόλο του σημαίνοντος (συμβόλου, «λέξης»).

Τούτο χαρακτηρίζει τόσο την ιστορία του γενετικού μηνύματος όσο και τη βιολογική εξέλιξη στο σύνολό της. Σήμερα είναι γνωστό ότι τα προβιωτικά μακρομόρια ήταν αυτοδιπλασιαζόμενα «πολυνουκλεοτίδια» τύπου RNA, τα οποία επιτελούσαν αυτοτελώς τις βασικές φυσικοχημικές λειτουργίες τις απαραίτητες για την «επιβίωσή» τους. Στην πορεία, από λειτουργούσες μονάδες (σημαινόμενα) μετατράπηκαν σε φορείς πληροφορίας (σημαίνοντα) παραχωρώντας το λειτουργικό ρόλο στις πολύ καταλληλότερες γι’ αυτό το σκοπό πρωτεΐνες. 52

***

Μπιτσάκης, Ε., Η μοίρα της ανθρωπότητας είναι γραμμένη στα γονίδιά μας;

Μπιτσάκης, Ε. (2000), Η μοίρα της ανθρωπότητας είναι γραμμένη στα γονίδιά μας; Ουτοπία, τ. 42, σ.

Η κοινωνιοβιολογία και ο κοινωνικός δαρβινισμός συγκροτούν μια μοιρολατρική εικόνα και προοπτική για την ανθρώπινη κοινωνία, όπου τη θέση της Μοίρας των αρχαίων κατέχει τώρα το «εγωιστικό γονίδιο». 57

Ισχυρός αναγωγισμός: η γνώση του κατώτερου επιπέδου είναι αναγκαία και ικανή συνθήκη για τη γνώση του ανώτερου. 58

Φυλογένεση – ανθρωπογένεση – νοογένεση. 59

• Ο νέο-δαρβινισμός υπερτονίζει το τυχαίο, το οποίο, από μια άποψη, θεωρείται άρνηση του αιτιακά καθορισμένου. Το τυχαίο λειτουργεί, προφανώς, στην περίπλοκη διαδικασία των μεταβολών του οργανισμού. Όμως το τυχαίο δεν είναι αναίτιο. Το γεγονός ότι οι ειδικοί προκαλούν μεταλλάξεις με τη χρήση χημικών ουσιών κλπ., αποτελεί απόδειξη ότι οι μεταλλαγές είναι προϊόντα συγκεκριμένων αιτίων. 60

Η βιολογία τεκμηριώνοντας την ψυχοσωματική ενότητα του ανθρώπου, αποδεικνύει το αβάσιμο του δυισμού ψυχής και σώματος και θεμελιώνει έναν συνεπή υλιστικό μονισμό, τόσης της άζωης όσο και της έμβιας φύσης. 60

Ένα σφάλμα του αναγωγισμού είναι ότι θεωρεί ταυτόσημο το γενετικό υλικό ενός ανθρώπινου πληθυσμού. 61

• Ένας βιολογικός πληθυσμός δημιουργεί αναδραστικά το περιβάλλον του. Τροποποιεί τις συνθήκες ύπαρξης και εξέλιξης. 61
• Η αλληλεπίδραση οργανισμού και περιβάλλοντος, και ο συνακόλουθος θόρυβος βάθους, επιδρά στη λειτουργία των γονιδίων και προκαλεί διακυμάνσεις. Η φυσική επιλογή είναι επιλογή ανάμεσα στις συγκεκριμένες μορφές μιας μεταβαλλόμενης πραγματικότητας. 61

Φ. Ζακόμπ: «Η εξέλιξη είναι το αποτέλεσμα ενός αγώνα ανάμεσα σ’ αυτό που υπήρχε και σ’ αυτό που θα υπάρξει, ανάμεσα στην ταυτότητα της αναπαραγωγής και στο νέο της διαφοροποίησης». Η βραδεία συσσώρευση αλλαγών οδηγεί σε σημείο ρήξης και ανάδυσης του νέου. 62

· Φ. Ζακόμπ: Η αναπαραγωγή του ταυτόσημου δεν αποκλείει την ανάδυση του διαφορετικού. 62

Το συμπτωματικό , ως ουσιώδης παράγων της εξέλιξης των ειδών, καθιστά μάταιη κάθε απόπειρα για τελεολογική εξήγηση του φαινομένου της ζωής. 62

Οι πληθυσμοί κάθε είδους δεν υφίστανται παθητικά το περιβάλλον: το υφίστανται και ταυτόχρονα το δημιουργούν. Μεταβολισμός σημαίνει ότι ο οργανισμός προσλαμβάνει υλικά και ταυτόχρονα αποθέτει υλικά στο περιβάλλον. Έτσι κάθε πληθυσμός δημιουργεί και καταστρέφει τις συνθήκες ύπαρξής του. 62

Lewontin: «Αν κάτι μπορεί να ειπωθεί ότι αυτοαναπαράγεται, αυτό δεν είναι το γονίδιο, αλλά ολόκληρος ο οργανισμός ως περίπλοκο σύστημα, ως αντιφατική, διαφοροποιούμενη ολότητα». 63

· Στη μεταφυσική του παντοδύναμου και αυτοτελούς γονιδίου και στην αντίστοιχη μεταφυσική του ανθρώπινου όντος ως αναλλοίωτου αθροίσματος δομικών στοιχείων και διεργασιών, τα δεδομένα της βιολογίας επιτρέπουν μια συγκεκριμένη διαλεκτική ανάμεσα στο σταθερό και στο μεταβαλλόμενο, ανάμεσα στην ταυτότητα και τη διαφορά. 63

Θα μπορούσαμε να ορίσουμε την ψυχή ως το σύνολο των εσωτερικευμένων σχέσεων του ανθρώπου με τον κόσμο (φύση και κοινωνία), καθώς και με το σύνολο των δυνατοτήτων που ενυπάρχουν χάρις στην οργανική σχέση των δύο πόλων. 64

· Η ανθρώπινη προσωπικότητα δεν είναι βιολογικά καθορισμένη. 66

Το άτομο είναι φορέας και δημιουργός σχέσεων, ενεργό υποκείμενο του ιστορικού γίγνεσθαι. 66

Φ. Ζακόμπ: «Με τη δυνατότητα να απαντήσουμε στα εξωτερικά ερεθίσματα αυξάνουν οι βαθμοί ελευθερίας σε τέτοιο βαθμό, ώστε μπορούμε να μιλάμε για ελεύθερη βούληση». 66

Θα μπορούσαμε να ορίσουμε την ανθρώπινη φύση ως την ολότητα των δυνατοτήτων του ανθρώπινου όντος σε μια δεδομένη ιστορική στιγμή. 66

***

Αγουρίδης Σ., Βιοηθική, από τη σκοπιά των θρησκειών

Αγουρίδης Σ. (2000), Βιοηθική, από τη σκοπιά των θρησκειών, Ουτοπία, τ. 42, σ.

· Σε ποιο στάδιο του εμβρύου μπορεί να θεωρηθεί ως αρχόμενη η εμψύχωση του ανθρώπου, ή η απόκτηση αυτόν της ιδιότητας του προσώπου. 74

IVF = in vitro fertilization 74

Τονίζεται η ακεραιότητα και το απαραβίαστο της ανθρώπινης υπόστασης. Το ανθρώπινο σώμα είναι ένας τέτοιος απαραβίαστος από τους άλλους χώρος. Η ιδιότητα αυτή απορρέει από εκείνη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, με όποιους και αν αυτή σχετίζεται – γεννημένους ή αγέννητους. 76

***

Κάργας, Γ., Η βιοτεχνολογία και το γονίδιο της καπιταλιστικής κερδοφορίας

Κάργας, Γ. (2000), Η βιοτεχνολογία και το γονίδιο της καπιταλιστικής κερδοφορίας, Ουτοπία, τ. 42, σ.

Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας το γενετικό υλικό γίνεται ατομική ιδιοκτησία σε τέτοια μαζική έκταση, δίνοντας τη δυνατότητα στις πολυεθνικές να αυξήσουν την κερδοφορία τους και στις αναπτυγμένες ιμπεριαλιστικές – καπιταλιστικές χώρες να ελέγχουν το εμπόριο τροφίμων και συνολικά τη γεωργική παραγωγή. 81

Την πλήρη χειραφέτηση της επιστήμης, της θεωρίας και της γνώσης απ’ τον ευτελισμό της ατομικής ιδιοκτησίας. 87

***

Πουλικάκος, Π., Βιοτεχνολογία και υγεία

Πουλικάκος, Π. (2000), Βιοτεχνολογία και υγεία, Ουτοπία, τ. 42, σ.

Η γονιδιακή θεραπεία στηρίζεται στην εισαγωγή συγκεκριμένου γονιδίου στον οργανισμό με τη βοήθεια κάποιου εξασθενημένου ιού ως φορέα, προκειμένου να ενσωματωθεί στο γενετικό υλικό του οργάνου – στόχου. 89

«Ο πόλεμος της πατέντας» είναι πια γεγονός. 90