Για ένα Νέο Λύκειο που δεν φαίνεται…

Του Νίκου Τσούλια

Η φετινή σχολική χρονιά έχει μεγάλες δυσκολίες. Η έλλειψη κυρίως των σχολικών βιβλίων
έχει δημιουργήσει πρόσθετες δυσχέρειες στην άσκηση του εκπαιδευτικού έργου. Αλλά μέσα στη γενικότερη κρίση της χώρας, οι κοινωνικοί θεσμοί και μάλιστα οι εκπαιδευτικοί θεσμοί οφείλουν να είναι εστία δημιουργικής προοπτικής, πνοή ελπίδας.

Έχω τονίσει σε παλιότερο άρθρο ότι το πρόβλημα δεν ήταν η έλλειψη του χαρτιού και η ολιγωρία του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Και άλλες φορές έχουν συμβεί αυτά, αλλά αντιμετωπίζονταν έγκαιρα. Το πρόβλημα ξεκινάει από το γεγονός ότι ο σχεδιασμός του Νέου Λυκείου ήταν και είναι ελλιπής. Οι προς τούτο αναγκαίες επιλογές και οι επιμέρους εφαρμογές του Νέου Λυκείου είναι αποσπασματικές, καθυστερημένες και λανθασμένες.

Δεν υπάρχει ενιαίο αναλυτικό πρόγραμμα για το Λύκειο αλλά και ούτε για την Α΄ Τάξη – η οποία ήδη λειτουργεί – έχει δοθεί ένας σαφής προσανατολισμός στο τι ακριβώς στοχεύουμε. Κάποιοι αποφάσισαν ότι θα γίνουν τα άλφα και τα βήτα μαθήματα, θα εισαχθούν «αυτά τα βιβλία» – βιβλία με συρραφές και νομίζουν ότι έτσι σχεδιάζεται και εφαρμόζεται εκπαιδευτική πολιτική. Οι μαθητές της Α΄ Τάξης δεν γνωρίζουν τι σχέση έχουν όλα αυτά με τις άλλες τάξεις του Λυκείου (!), αφού δεν έχει κατατεθεί τίποτα σχετικό, δεν γνωρίζουν αν η έρευνα παίξει έναν διαφορετικό ρόλο στο σχολείο και στην εισαγωγή τους στα πανεπιστήμια, δεν γνωρίζουν τι περίπου θα είναι το σύστημα πρόσβασης για τις πανελλαδικές εξετάσεις.

Οι μαθητές των άλλων τάξεων δεν έχουν βιβλία κατευθύνσεων, δεν έχουν βιβλία των πανελλαδικώς εξεταζόμενων μαθημάτων, δεν έχουν βιβλία των μαθημάτων γενικής παιδείας. Η ψηφιακή μορφή των βιβλίων που δόθηκε – με τον τρόπο που λειτουργεί το σχολείο και με τη γενικότερη νοοτροπία – δεν είναι η λύση. Ως εναλλακτική μορφή σαφώς έχει νόημα το ψηφιακό βιβλίο. Και οφείλουν να γνωρίζουν οι υπεύθυνοι ότι οι μαθητές της Γ΄ Λυκείου προηγούνται στο διάβασμά τους σε σχέση με το ρυθμό του σχολείου, γι’ αυτούς, δηλαδή, η περίοδος αυτή δεν είναι ο Σεπτέμβριος! Και απαιτούν βιβλία γιατί ο τρόπος που διαβάζουν συνήθως είναι με μαρκάρισμα των σημαντικότερων σημείων της μαθησιακής ύλης, με σημειώσεις στο περιθώριο κάθε σελίδας των βασικών εννοιών και των λέξεων – κλειδιών κλπ.

Αλλά δεν είναι εποχές που αρκεί να πεις ότι ευθύνεται κάποιος, το Υπουργείο. Σε μια συγκυρία τόσο δύσκολη για τη χώρα, οφείλουμε οι εκπαιδευτικοί και τα σχολεία να βρούμε λύσεις. Οι φωτοτυπίες είναι μια λύση, με το κόστος βέβαια να γίνεται εφιάλτης, τα μαθήματα των θετικών επιστημών σε σημαντικό βαθμό μπορούν να διδαχτούν με τις σημειώσεις που κρατούν μαθητές / μαθήτριες από τον πίνακα, η αναζήτηση παλιών βιβλίων πρέπει να συνεχισθεί.

Με τη δημιουργία αυτού του κλίματος δε νομίζω ότι δημιουργείται η αίσθηση ότι κάτι καινούριο σχεδιάζεται, ότι ένα Νέο Λύκειο γεννιέται. Μου κάνει εντύπωση το γεγονός ότι η πρόταση του Νέου Λυκείου που κυκλοφορεί δεν έχει έναν ενιαίο παιδαγωγικό στόχο, δεν έχει ένα συνεκτικό εκπαιδευτικό και επιστημονικό περιεχόμενο, δεν αποκρυσταλλώνει μια μορφωτική δυναμική που να αντιστοιχεί στις γενικότερες εκπαιδευτικές, κοινωνικές, παραγωγικές, πολιτισμικές εξελίξεις της εποχής.

Ακόμα και σε επίπεδο αρθρογραφίας δεν διατυπώθηκε το γιατί αυτό το σχολείο είναι μια σύγχρονη δημιουργική εκπαιδευτική πρόταση, αντίθετα είδαμε κάποια φτωχά κείμενα δικαιολογιών, ξαφνιαστήκαμε από το ειρωνικό ύφος τους, πουθενά μα πουθενά δεν αποπνέουν τα κείμενα αυτά μια παιδαγωγική αντίληψη, από πουθενά δεν προκύπτει ένας συνεκτικός εκπαιδευτικός και πολιτικός λόγος για το ρόλο του λυκείου στην αυριανή κοινωνία.

Το 1997 σημειώθηκε μια συγκεκριμένη και συγκροτημένη πρόταση για το Λύκειο. Υπήρξε ένα διαφορετικό περιεχόμενο σε σχέση με το παλιό, άλλαξαν όλα σχεδόν τα βιβλία, έγινε μαζική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, συνδέθηκε η πρόταση του Λυκείου με ένα νέο σύστημα εισαγωγής στο πανεπιστήμιο κλπ. Αλλά και σε κάθε μεταρρύθμιση που συνέβη στο παρελθόν είδαμε εφημερίδες και περιοδικά να πλημμυρίζουν από άρθρα των σχεδιαστών της μεταρρύθμισης, να αναπτύσσεται επιχειρηματολογία, να συνδιαλέγονται κείμενα με διαφορετικές προσεγγίσεις, να γίνεται δημιουργική αντιπαράθεση.

Τώρα:
Δεν υπάρχουν συνολικά αναλυτικά προγράμματα διαμορφωμένα και για τις τρεις τάξεις. Δεν γνωρίζουμε την τελική εκδοχή του Νέου Λυκείου, αν και έχει ξεκινήσει η εφαρμογή του.
Εξοβελίζονται εν πολλοίς δύο γνωστικές περιοχές αιχμής των σύγχρονων κοινωνιών, η βιολογία και η πληροφορική.
Δεν υπάρχει συνολική ενημέρωση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών του λυκείου.
Δεν υπάρχουν Προεδρικά Διατάγματα για την αξιολόγηση όλων των μαθημάτων. Δυσκολεύεται η λειτουργία των σχολικών βιβλιοθηκών τώρα που είναι πιο αναγκαίες για τη διεξαγωγή της έρευνας,
Δεν υπάρχει μηχανισμός διαχείρισης και αξιολόγησης της όλης πορείας των αλλαγών, τουλάχιστον σε περιφερειακό επίπεδο.
Το διδακτικό υλικό στα λύκεια παραμένει σε παραδοσιακό επίπεδο.
Η δημιουργία ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού και οι τρόποι αξιοποίησης από το σχολείο δεν προχωρούν.
Οι ερευνητικές εργασίες – ο πιο σημαντικός θεσμός του Νέου Λυκείου – έχουν σημαντικά κενά στην υλοποίησή τους και δεν αναπτύσσονται σε υπόστρωμα ορθολογισμού.

Ο πυρήνας όλων των προκλήσεων και των προοπτικών του Νέου Λυκείου συμπυκνώνεται στο εξής ερώτημα:
Συνιστά η εν λόγω εκπαιδευτική πρόταση μια νέα απόπειρα “παιδαγωγικού και μορφωτικού παραδείγματος”;
Αυτό το ερώτημα θα κρίνει η σχολική πραγματικότητα.  

Αλλά γιατί δεν γίνονται συζητήσεις και διάλογος στην ελληνική κοινωνία για τα ουσιώδη; Η μόνη “συζήτηση” που γίνεται – με την ευθύνη των σχεδιαστών – αφορά την έλλειψη των σχολικών βιβλίων.
Φαίνεται πουθενά Νέο Λύκειο; Και αν δεν φαίνεται, είναι πολύ πιο δύσκολο να υπάρχει!

Με όλα αυτά μπορεί να γίνει εκπαιδευτική μεταρρύθμιση;