Κρίση της πολιτικής

Του Νίκου Τσούλια

Εκτιμώ ότι η γέννα της «επόμενης ημέρας» στην πολιτική και δημόσια ζωή του τόπου μας θα είναι επώδυνη. Υπάρχει οικονομικό και παραγωγικό πρόβλημα. Υπάρχει κρίση του πολιτικού μας συστήματος και πιο πολύ κρίση του μοντέλου διακυβέρνησης. Υπάρχει πρόβλημα αξιοπιστίας θεσμών. Υπάρχει κρίση του μοντέλου ανάπτυξης της χώρας. Και δυστυχώς δεν υπάρχει πολιτική δύναμη όχι για να βγάλει τη χώρα από την κρίση, αλλά ούτε και να δώσει μια ικανοποιητική ανάλυση της όλης παρακμιακής εικόνας.

Είμαστε παγιδευμένοι; Δεν λέμε ότι οι δημοκρατίες δεν έχουν αδιέξοδο; Είναι δυνατόν να σταματήσει η ροή της ιστορίας και να μην έχουμε μια μελλοντική προοπτική προόδου; Ερωτήματα ανοιχτά σε κάθε απάντηση, για κάθε πολίτη. Η γενιά που βίωσε τον πόλεμο ήξερε πως θα βαδίσει στην πρόοδο μέσα από την πορεία της ειρήνης. Τώρα η «κατοχή» έχει άλλα χαρακτηριστικά, δεν έχουμε ανάλογες σταθερές για να λειτουργήσουν ως σηματωροί.

Τα κόμματα λειτουργούν με μεταβλητές του παρελθόντος, δεν έχουν πρόταση διεξόδου. Καταθέτουν αοριστολογίες, καταγγελίες και ευχολόγια. Οι πολιτικοί; Αυτοί δεν είναι υπεύθυνοι για τη σημερινή κατάσταση της χώρας; Μπορούν αυτοί που εν πολλοίς δημιούργησαν την κρίση να κάνουν και την υπέρβασή της; H γνώμη μου είναι απολύτως αρνητική. Αλλά πέραν τούτου, στην ιστορία θα καταγραφούν ότι δεν υπήρξαν ούτε καν καλοί παρατηρητές της πορείας της χώρας, να πουν έστω λίγο πριν την ομηρία της χώρας το που πηγαίναμε. Τόσο άχρηστοι…

Τα συνδικάτα αιφνιδιάσθηκαν. Βρίσκονται σε άμυνα. Δεν έχουν καμιά στρατηγική. Ωστόσο, η κριτική που τους ασκείται είναι μάλλον άδικη. Απειλείται ο καταστατικός λόγος ύπαρξής τους, γιατί όχι μόνο δεν μπορούν να υπερασπιστούν τα βασικά στοιχεία των εργαζομένων (μισθός, σύνταξη), αλλά και γιατί δεν μπορούν να διαφυλάξουν το αγαθό της εργασίας αυτής καθεαυτής.

Και από την απέναντι πλευρά, ένας αγριεμένος καπιταλισμός, ο οποίος αισθανόμενος ότι δεν έχει αντίπαλο δέος – μετά την άρση του διπολισμού στη διεθνή σκακιέρα -, προχωρά στη συνολική ανάσυρση του κράτους πρόνοιας που είχε αναγκαστεί να παραχωρήσει στο Δυτικό κόσμο μετά τον τελευταίο πόλεμο. Εργαλεία του: η παγκοσμιοποίηση, το χρηματιστηριακό κεφάλαιο, διεθνείς οργανισμοί (Ο.Ο.Σ.Α., Δ.Ν.Τ. ακόμη και διάφορα παρακλάδια του Ο.Η.Ε.) και από κοντά διάφορες επιμέρους δυνάμεις της αγοράς (οίκοι αξιολόγησης).

Βασικό επιχείρημα της επίθεσης του κεφαλαίου: αφού μπορώ να έχω για μια δουλειά έναν κάτοικο του Τρίτου Κόσμου με 700 ευρώ, γιατί να πληρώνω έναν Ευρωπαίο με 1500 ή και 2000; Αφού ο τεχνολογικός μετασχηματισμός απελευθερώνει εργατικό δυναμικό, γιατί να μην δημιουργήσω ένα καθεστώς εργασιακής ανασφάλειας, γιατί να μην κινδυνολογήσω με το φόβο της ανεργίας;

Οι κυβερνήσεις είναι ανίσχυρες. Είναι ανίσχυρες, γιατί έχουν ήδη προσχωρήσει σε μια πρακτική χειραγώγησής τους από τα οικονομικά κέντρα εξουσίας. Στη χώρα μας δε πέραν τούτων, υπάρχει και ένα πλέγμα διαπλοκής με το οποίο συναρθρώνεται ένα μεγάλο κομμάτι φοροδιαφυγής, γι’ αυτό και όλες οι συζητήσεις περί «μαζέματος» αυτού του παρασιτικού φαινομένου είναι ανούσιες και χωρίς προοπτική. Καλύτερα είναι να σταματήσει ο βερμπαλισμός. Δεν θέλουν αλλά και δεν μπορούν να περιορίσουν τη φοροδιαφυγή. Τελεία και παύλα. Η κύρια οικονομική πολιτική σήμερα είναι οι περικοπές μισθών και συντάξεων, η διαρκής και άγρια φορολόγηση όσων ήδη φορολογούνται, οι έκτακτες εισφορές. Συνιστά αυτό πολιτική για έξοδο από την κρίση; Δε νομίζω ότι υπάρχει κάποιος / κάποια που μπορεί να ισχυριστεί κάτι τέτοιο.

Πώς να σταθεί και να λειτουργήσει ο πολίτης σε ένα τέτοιο πρωτόγνωρο και χαοτικό σύστημα; Να πει ότι δεν με ενδιαφέρει η πολιτική ζωή και ασχολούμαι με τα του «οίκου μου» είναι ολέθριο. Ο αναχωρητισμός όχι μόνο δε συνιστά λύση, αλλά αποτελεί και τροφοδοτικό μηχανισμό της κρίσης. Μπορεί να υπάρχει και χειρότερη εξέλιξη από τη σημερινή, να υπάρχει τυπική / θεσμική ακυβερνησία και αυτό κάνει πιο πολύπλοκα τα πράγματα. Να πει ότι συμμετέχω στα υπάρχοντα κόμματα με σκοπό να τα μετασχηματίσω; Είναι μια άποψη, δεν ξέρω τι προοπτικές δίνει. Να πει ότι συμμετέχω σε νέες πρωτοβουλίες. Και αυτό είναι μια επιλογή. Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία ούτως ή άλλως απαιτεί συλλογικά υποκείμενα για να λειτουργήσει.

Η γνώμη μου είναι ότι η συμμετοχή σε συλλογικούς φορείς είναι μια κατ’ αρχήν λύση. Αυτή είναι μια στάση ευθύνης και τολμώ να πω και μια στάση ζωής. Η ιστορία δεν γράφεται από ιδιώτες αλλά από κοινωνικά κινήματα και με βάση τις κοινωνικές προτεραιότητες.

Πιστεύω ότι Ευρώπη δεν είναι μόνο η σημερινή κρατούσα πολιτική κατάσταση με τα άγρια καπιταλιστικά χαρακτηριστικά. Ευρώπη είναι και το πεδίο ανάπτυξης του κράτους δικαίου και του κράτους πρόνοιας. Ευρώπη είναι ο γενέθλιος τόπος και ο τόπος προαγωγής των Διαφωτισμών και των μεγάλων επιστημονικών ρευμάτων, είναι η εστία της δυναμικής των κοινωνικών κινημάτων. Και επειδή η αποτελεσματική πολιτική παρέμβαση δεν μπορεί να επιτελεσθεί κυρίως εντός των εθνικών ορίων, η Ευρώπη θα πρέπει να είναι και το πεδίο της γέννησης του νέου πολιτικού τοπίου.

Φαντάζει ουτοπικό. Θεωρώ όμως ότι οι Ευρωπαίοι δε θα δεχτούν έναν σύγχρονο μεσαίωνα. Διεργασίες γίνονται παντού σε όλες της χώρες. Τα κινήματα διαμαρτυρίας – σχηματοποιούμενα πέραν των υπαρκτών πολιτικών δυνάμεων – σε κάποια φάση θα μορφοποιήσουν και πρόταση προοπτικής.

Στη χώρα μας υπάρχουν δημιουργικές κοινωνικές δυνάμεις που προβληματίζονται και αναζητούν λύσεις. Η όλη υπόθεση μοιάζει με μια διαδρομή πολύ μακρινή. Αλλά δεν λένε ότι το πρώτο βήμα είναι η μισή διαδρομή; Η όλη διαδρομή φαίνεται και απροσδιόριστη. Αλλά δε λένε ότι τον δρόμο τον φτιάχνεις περπατώντας;