Διαβάζοντας: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α΄ 1939

ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α. ΜΕΓΑ
ΚΑΘΗΓΗΤΟΥ

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΔΙΑ ΤΗΝ Α´ ΤΑΞΙΝ ΤΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΣΚΟΛΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1939

 
Δικτατορία Μεταξά: διώξεις, φυλακίσεις, λογοκρισία, αστυνομικό κράτος. Η Ελλάδα τελματώνεται υπό καθεστώς ανελευθερίας, διακρίσεων και ωμού αντικομμουνισμού.
Τα σχολικά βιβλία – ειδικά τα αναγνωστικά και τα θρησκευτικά – τίθενται στην ιδεολογική υπηρεσία του καθεστώτος. 
Στα άλλα βιβλία υπάρχουν περιθώρια ουδετερότητας…

Στο βιβλίο αυτό θα βρείτε ενδιαφέροντα στοιχεία, θα μάθουμε και μερικά πράγματα που μάλλον δεν τα έχουμε ξανακούσει. Θα δούμε την κοινωνική, τη δημογραφική και την οικονομική ζωή του τόπου μας στη διάρκεια του μεσοπολέμου…

Θα δούμε τα βουνά σχεδιασμένα με το “ψαροκόκαλο” – τα χρωματίζαμε καφέ –, θα δούμε μαντηλοφόρες γυναίκες να απλώνουν σταφίδα, τη Γιουγκοσλαβία να λέγεται Νοτιοσλαβία, θα δούμε τον Κηφισό σχεδιασμένο με παραποτάμους, θα μάθουμε (εμένα με αφορά!) γιατί η Στερεά Ελλάδα λέγεται έτσι, θα δούμε “αξάτα” και την Κύπρο να αναφέρεται ως ελληνική νήσος …

Επιμέλεια: Νίκου Τσούλια

 

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΩΣ ΜΑΝΘΑΝΟΜΕΝ ΑΥΤΗΝ

Συχνὰ κάμνετε περιπάτους καὶ ἐκδρομὰς εἰς τὰς ἐξοχὰς γύρω
ἀπὸ τὸν τόπον, ὅπου κατοικεῖτε. Κατὰ τοὺς περιπάτους αὐτοὺς βλέπετε λόφους καὶ κοιλάδας, ποτάμια καὶ λίμνας, δάση καὶ ἀγρούς·
κάποτε ἐπισκέπτεσθε καὶ κανὲν γειτονικὸν χωρίον ἢ γειτονικὴν
πόλιν. Γνωρίζετε βέβαια καὶ διάφορα μέρη τῆς πόλεώς σας, π.χ. τὴν
ἀγοράν, τὸ ταχυδρομεῖον, τὸ δημαρχεῖον, μερικὰ ἐργοστάσια καὶ
καταστήματα κ.τ.λ.
Τὰ μέρη αὐτὰ εἶναι πλησίον τῆς κατοικίας σας καὶ τὰ εἴδατε τόσον συχνά, ὥστε ἐμάθατε ἀκριβῶς καὶ ποῦ εἶναι καὶ τί εἶναι καὶ εἰς τί χρησιμεύουν. Ὅταν ἐμανθάνατε αὐτὰ τὰ πράγματα, ἐμανθάνατε Γεωγραφίαν· διότι ἡ Γεωγραφία διδάσκει τί ὑπάρχει εἰς τὴν ἐπιφάνειαν τῆς Γῆς, ποῦ κατοικοῦν ἄθρωποι καὶ ποῖα εἶναι τὰ ἔργα καὶ ὁ βίος των· μὲ ὀλίγας λέξεις ἡ Γεωγραφία μᾶς δίδει ἀκριβῆ γνῶσιν τῆς ἐπιφανείας τῆς Γῆς.
Ὁ καλύτερος λοιπὸν τρόπος διὰ νὰ μάθωμεν Γεωγραφίαν εἶναι νὰ βλέπωμεν μὲ τὰ μάτια μας τοὺς τόπους καὶ τὰ πράγματα.
Ἀλλ’ ἡ Γῆ εἶναι τόσον μεγάλη, ὥστε μᾶς εἶναι ἀδύνατον νὰ ἐπισκεφθῶμεν οἱ ἴδιοι ὅλους τοὺς τόπους της. Διὰ τοῦτο διδασκόμεθα δι’ αὐτοὺς ἀπὸ εἰκόνας καὶ χάρτας καὶ ἀπὸ περιγραφὰς ἄλλων
ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι τοὺς ἐπεσκέφθησαν. Θὰ γίνῃ δὲ τὸ μάθημά μας πολὺ εὐκολώτερον καὶ εὐχάριστον, ἅν προηγουμένως κάμωμεν
ἐκδρομὰς εἰς τὰ περίχωρά μας καὶ μὲ προσοχὴν παρατηρήσωμεν τοὺς τόπους καὶ τὰ πράγματα, τὰ ὁποῖα περιλαμβάνουν. Κάθε πέτρα, κάθε φυτόν, κάθε στάλα βροχῆς ἔχουν τὸ καθένα κάτι νὰ μᾶς
διηγηθοῦν διὰ τὸ ἔργον, τὸ ὁποῖον ἐκτελοῦν εἰς τὸν κόσμον αὐτόν.
Ὅταν δὲ ἐννοήσωμεν τὴν ἰδιαιτέραν πατρίδα, τὴν ὁποίαν βλέπομεν, θὰ δυνάμεθα νὰ ἐννοῶμεν καὶ τὰς χώρας, τὰς ὁποίας δὲν βλέπομεν. Ἔτσι θὰ γνωρίσωμεν καὶ τὴν μεγαλυτέραν μας πατρίδα, τὴν Ἑλλάδα καὶ θὰ μάθωμεν καλύτερα νά τὴν ἐκτιμῶμεν καὶ νὰ τὴν ἀγαπῶμεν.

ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ 
Ὅταν ἐπιχειρῶμεν μίαν ἐκδρομήν, πρέπει βέβαια νὰ γνωρίζωμεν ποῖον δρόμον θὰ ἀκολουθήσωμεν, διὰ νὰ φθάσωμεν εἰς τὸν σκοπόν μας. Ἀλλὰ μόνον αὐτὸ δὲν ἀρκεῖ. Πρέπει νὰ γνωρίζωμεν καὶ όσην ἀπόστασιν ἔχομεν νὰ βαδίσωμεν.
Τὰς ἀποστάσεις τὰς μετροῦμεν μὲ τὸ μέτρον. 1000 μέτρα εἶναι 1 χιλιόμετρον. Ὅταν βαδίζωμεν εἰς μίαν δημοσίαν ὁδόν, βλέπομεν εἰς κάθε χιλιόμετρον ἕνα λίθον τοποθετημένον εἰς τὴν μίαν πλευρὰν τῆς ὁδοῦ. Κάθε λίθος ἔχει γραμμένον ἕνα ἀριθμόν, ὁ ὁποῖος φανερώνει πόσα χιλιόμετρα ἀπέχει τὸ σημεῖον αὐτὸ ἀπὸ τὸ κέντρον τῆς πόλεως
ἢ τοῦ χωρίου.
Εἰς τὰς σιδηροδρομικὰς ὁδοὺς τὴν ἀπόστασιν τοῦ ἑνὸς χιλιομέτρου τὴν ὑποδιαιροῦν καὶ εἰς διαστήματα 100 μέτρων. Διὰ νὰ διατρέξωμεν πεζοὶ ἀπόστασιν ἑνὸς χιλιομέτρου, χρειαζόμεθα συνήθως 12 λεπτά. Ὥστε εἰς μίαν ὥραν διατρέχομεν 5 χιλιόμετρα. Ἄν λοιπὸν γνωρίζωμεν πόσον ἀπέχει ἕνας τόπος ἀπὸ τὸ μέρος, ὅπου εὑρισκόμεθα, ἠμποροῦμεν νὰ εἴπωμεν πότε θὰ φθάσωμεν εἰς αὐτόν. Καὶ ἀντιθέτως, ἀπὸ τὸν χρόνον, τὸν ὁποῖον χρειαζόμεθα, διὰ νὰ φθάσωμεν εἰς ἕνα τόπον, εὑρίσκομεν τὴν ἀπόστασίν του.

Ἀσκήσεις.
– 1. Μέτρησε ἐπὶ τῆς ὁδοῦ ἀπόστασιν 100 μ. Ἔπειτα βάδισε εἰς τὴν ἀπόστασιν αὐτὴν καὶ συγχρόνως ἀρίθμησε τὰ βήματά σου. Πόσα βήματα χρειάζεσαι δι’ 100 μέτρα; Πόσα ἑκατοστὰ τοῦ μέτρου εἶναι τὸ βῆμα σου;
— 2. Ὑπολόγισε τὴν ἀπόστασιν μεταξὺ δύο δένδρων καὶ κατόπιν μέτρησέ την πρῶτα μὲ τὰ βήματά σου καὶ ἔπειτα μὲ τὸ μέτρον.
— 3. Πόσα λεπτὰ τῆς ὥρας χρειάζεσαι, διὰ νὰ βαδίσῃς κανονικῶς ἀπόστασιν ἑνὸς χιλιομέτρου εἰς τὴν δημοσίαν ὁδόν;
— 4. Ὅρισε μὲ τὰ βήματα ἢ μὲ τὴν ὥραν τὴν ἀπόστασιν τῆς οἰκίας σου ἀπὸ τὸ σχολεῖον. — 5. Ὀνόμασε τόπους, οἱ ὁποῖοι ἀπέχουν μιᾶς ὥρας ἀπόστασιν ἀπὸ τὴν πατρίδα σου. 

Διὰ νὰ μετρήσωμεν μίαν ἐπιφάνειαν, μεταχειριζόμεθα ὡς μονάδα τὸ τετραγωνικὸν μέτρον, δηλ. ἓν τετρὰγωνον, τοῦ ὁποίου κάθε πλευρὰ ἔχει μῆκος 1 μέτρου. Μεγαλύτερον μέτρον ἐπιφανείας εἶναι τὸ τετραγωνικὸν χιλιόμετρον, τοῦ ὁποίου κάθε πλευρὰ εἶναι 1
χιλιόμετρον.

Ἀσκήσεις. — 1. Μετρήσατε τὸ μῆκος καὶ τὸ πλάτος τῆς σχολικῆς αἰθούσης καὶ εὕρετε τὸ μέγεθος τῆς ἐπιφανείας.
— 2. Εὕρετε ὁμοίως τὴν ἐπιφάνειαν τῆς αὐλῆς τοῦ σχολείου σας. 

Διὰ νὰ μετρήσωμεν τὸ ὕψος ἑνὸς κτιρίου, μεταχειριζόμεθα τὰ μέτρα μήκους. Τὸ ὕψος ὅμως ἑνὸς λόφου ἢ ἑνὸς βουνοῦ δὲν δυνάμεθα νὰ τὸ εὕρωμεν, ἄν μετρήσωμεν μὲ τὴν
μετροταινίαν τὴν ὁδόν, ἡ ὁποία ἀνέρχεται εἰς τὴν κορυφήν του. Διὰ νὰ τὸ εὕρωμεν, πρέπει νὰ φαντασθῶμεν μίαν γραμμὴν κάθετον ἀπὸ τὴν κορυφὴν τοῦ βουνοῦ ἕως τὴν βάσιν του. Ὡς βάσιν δι’ ὅλα τὰ ὑψώματα τῆς Γῆς λαμβάνομεν τὴν ἐπιφάνειαν τῆς θαλάσσης. Ἔτσι λέγομεν: ἡ κορυφὴ τοῦ Ὑμηττοῦ κεῖται 1027 μέτρα ὑψηλότερα ἀπὸ τὴν ἑπιφάνειαν τῆς θαλάσσης˙ ἢ ἀπλῶς: ὁ Ὑμηττὸς ἔχει ὕψος 1027 μ. Ὁ Ὄλυμπος ἔχει ὕψος 2918 μ.
Εἰς τοὺς σιδηροδρομικοὺς σταθμοὺς ἔχουν γραμμένον τὸ ὕψος, ποὺ ἔχει ὁ σταθμὸς ἀπὸ τὴν ἐπιφάνειαν τῆς θαλασσης˙ αὐτὸ λέγεται ὑψόμετρον. Ἐπίσης εἰς τὰς κορυφὰς πολλῶν βουνῶν εὑρίσκομεν γραμμένον εἰς πινακίδας τὸ ὑψόμετρόν των.

Ἀσκήσεις.
— 1. Ὁ χάρτης τῆς σελίδος αὐτῆς δίδει τὸ σχῆμα τῆς Ἀττικῆς μὲ κλίμακα 1:1000000. Εἰς αὐτὸν εἶναι σημειωμένη ἡ θέσις τῶν Ἀθηνῶν, τοῦ Πειραιῶς, τῆς Ἐλευσῖνος, τῶν Μεγάρων, ῆς Κηφισιᾶς, τοῦ Μαραθῶνος καὶ τοῦ Λαυρείου. Δεικνύονται ἐπίσης αἱ γραμμαί, τὰς ὁποίας ἀκολουθεῖ ὁ σιδηρόδρομος, ὡς καὶ ἡ ἁμαξιτὴ ὁδὸς πρὸς τὸν Μαραθῶνα. Ποία εἶναι ἡ ἀπόστασις ἀπὸ τὰς Ἀθήνας α´) ἕως τὴν Ἐλευσῖνα καὶ β´) ἕως τὸ Λαύρειον;
— 2. Μέτρησε ἐπὶ τοῦ χάρτου τὴν ἀπόστασιν Ἀθηνῶν–Μαραθῶνος. Ὁ Σπῦρος Λούης ἔτρεχε 14 χλμ. τὴν ὥραν! Εἰς πόσας ὥρας ἔτρεξε τὸν Μαραθώνιον δρόμον;
— 3. Εἰς ποίαν διεύθυνσιν ἀπὸ τὰς Ἀθήνας εἶναι τὸ Λαύρειον; Εἰς ποίαν ἡ Αἴγινα;
— 4. Εὗρε εἰς τὸν χάρτην τὴν ἰδιαιτέραν σου πατρίδα. Μὲ ποῖον χρῶμα δεικνύει τὸ ἔδαφός της; Εἶναι πεδινὸν ἢ ὀρεινόν;
— 5. Τί μῆκος παριστάνει εἰς τὴν πραγματικότητα 1 ἑκατοστόμετρον τοῦ χάρτου σου; Πόση εἶναι κατ’ εὐθεῖαν ἡ ἀπόστασις μεταξὺ Ἀθηνῶν καὶ Χαλκίδος, μεταξὺ Ἀθηνῶν καὶ
Θεσσαλονίκης κατὰ τὴν κλίμακα τοῦ χάρτου σου;

ΑϘ. ΤΟ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟΝ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ
1. Γενικὴ ἄποψις. ― Ὅταν ἰστάμεθα εἰς ἓν ὑψηλὸν μέρος τῶν Ἀθηνῶν, βλέπομεν, ὅτι ὁ ὁρίζων γύρω μας πρὸς τὰς περισσοτέρας
διευθύνσεις κλείεται ἀπὸ βουνὰ (Ὑμηττός, Πεντελικόν, Πάρνης,
Αἰγάλεως). Πρὸς τὰ νοτιοδυτικὰ ὅμως ὁ ὁρίζων εἶναι ἀνοικτός· διότι πρὸς τὴν διεύθυνσιν αὐτὴν ἁπλώνεται θάλασσα, ὁ Σαρωνικὸς κόλπος. Ἄν προσέξωμεν καλύτερον, θὰ ἴδωμεν, ὅτι τὸ ἔδαφος ἀπὸ τοὺς πρόποδας τῶν βουνῶν αὐτῶν ἕως τὴν παραλίαν κλίνει ἐλαφρῶς πρὸς τὴν θάλασσαν.
Ὥστε ὅλη ἡ ἔκτασις γύρω εἰς τὰς Ἀθήνας ὁμοιάζει μὲ λεκάνην, ἀποτελεῖ λεκανοπέδιον, τὸ ὁποῖον ἔχει κλίσιν πρὸς τὰ ΝΔ.

Μία χαμηλὴ βουνοσειρὰ (τὰ Τουρκοβούνια) διασχίζει τὸ
λεκανοπέδιον τῶν Ἀθηνῶν ἀπὸ ΒΑ πρὸς ΝΔ καὶ καταλῆγει εἰς σειρὰν λόφων (Λυκαβηττός, Ἀκρόπολις, Ἄρειος Πάγος, Πνύξ, λόφος τῶν Νυμφῶν ἢ τοῦ Ἀστεροσκοττείου, λόφος τοῦ Φιλοπάππου). Μερικοὶ ἀπὸ αὐτοὺς εἶναι ὀνομαστοὶ ἀπὸ τοὺς ἀρχαίους χρόνους.
Ἡ βουνοσειρὰ αὐτὴ διαιρεῖ τὀ ἀθηναϊκὸν λεκανοπέδιον εἰς δύο ἄνισα μέρη. Μεγαλύτερον εἶναι τὸ δυτικὸν μέρος, τοῦ ὁποίου τὰ νερὰ μαζεύονται εἰς τὴν κοίτην τοῦ Κηφισοῦ ποταμοῦ. Εἰς τὸ ἀνατολικὸν μέρος, τὸ ὁποῖον εἰναι μικρότερον ρέει ὁ Ἰλισσὸς ποταμός. Καὶ οἱ δύο
αὐτοὶ ποταμοὶ χύνονται εἰς τὸν ὅρμον τοῦ Φαλήρου. Θά ἐξετάσωμεν τὸν μεγαλύτερον ἀπὸ αὐτούς, τὸν Κηφισόν.

Δ´. ΑΙ ΝΗΣΟΙ ΤΟΥ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ
Εἰς τὴν Ἀττικὴν ἀνήκουν καὶ αἱ νῆσοι Σαλαμὶς καὶ Αἴγινα.
Ἡ Σαλαμὶς (κοινῶς Κούλουρη) ἔχει σχῆμα κυκλικὸν καὶ κλείει ἀπὸ νότου τὸν κόλπον τῆς Ἐλευσῖνος. Ἡ εἴσοδος εἰς τὸν κόλπον
γίνεται ἀπὸ τὰ δύο στενὰ ποὺ ὑπάρχουν, ἓν πρὸς τὴν Ἀττικὴν (στενὸν Κερατσινίου) καὶ ἄλλο πρὸς τὴν Μεγαρίδα (Πέραμα, πλάτ. 500 μ.).
Εἰς τὸ στενὸν τοῦ Κερατσινίου οἱ Ἕλληνες τὸ 480 π.Χ. ἐνίκησαν τὸν τριπλάσιον στόλον τοῦ Ξέρξου. Ἐδῶ εἶναι σήμερον ὁ ναύσταθμος τοῦ
Βασιλικοῦ μας Ναυτικοῦ.
Ἡ νῆσος εἶναι σχεδὸν γυμνὴ ἀπὸ δάση. Τὰ μόνα προϊόντα της εἶναι οἶνος, ἔλαιον καὶ ὀλίγα σιτηρά. Δι’ αὐτὸ πολλοὶ ἀπὸ τοὺς κατοίκους της (15000) ἀσχολοῦνται εἰς τὴν ἁλιείαν ἢ ἐργάζονται εἰς τὸν
Βασιλικὸν Ναύσταθμον. Εἰς τὴν πρωτεύουσαν τῆς νήσου (8000 κάτ.) ὑπάρχει ὁ τάφος τοῦ στρατηγοῦ Γεωργίου Καραϊσκάκη.
Ἡ Αἴγινα στολίζεται μὲ ὡραῖα δάση ἀπὸ πεῦκα καὶ
εἶναι τόπος παραθερισμοῦ. Οἱ κὰτοικοι ἀσχολοῦνται κυρίως εἰς τὴν ἁλιείαν σπόγγων, εἰς τὴν κατασκευὴν πηλίνων ἀγγείων καὶ εἰς τὴν καλλιέργειαν τῶν σιτηρῶν καὶ τῆς ἀμπέλου. Ἡ πρωτεύουσα τῆς Αἰγίνης ἔχει 5000
κατοίκους, ὅλος δὲ ὁ πληθυσμὸς τῆς νήσου ἀνέρχεται εἰς 9000.

ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΚΑΙ Ο ΙΣΘΜΟΣ ΤΗΣ
ΚΟΡΙΝΘΟΥ
Τὸ ὄνομά της ἡ Πελοπόννησος ἔλαβεν ἀπὸ ἕνα πανάρχαιον βασιλέα της, τὸν Πέλοπα. Μὲ τὴν τομὴν δὲ τοῦ Ἰσθμοῦ ἔγινε πράγματι νῆσος, ἐνῷ πρωτύτερα ἦτο μόνον κατ’ ὄνομα.
Ἡ τομὴ τοῦ Ἰσθμοῦ ἔγινε πρὸ 45 ἐτῶν. Ἔσκαψαν δηλ. εἰς τὸν Ἰσθμὸν μίαν βαθεῖαν αὔλακα (διώρυγα) καὶ ἤνωσαν τὸν Σαρωνικὸν μὲ τὸν Κορινθιακὸν κόλπον. Ἔτσι τὰ πλοῖα, τὰ ὁποῖα πρωτύτερα ἔπρεπε νὰ κάμνουν τὸν γῦρον τῆς Πελοποννὴσου, τώρα περνοῦν ἀμέσως ἀπὸ τὴν μίαν θάλασσαν εἰς τὴν ἄλλην.
Τὸ μῆκος της διώρυγος εἶναι 6300 μέτρα, τὸ πλάτος της 25 μ. καὶ τὸ βάθος της 8 μ. (κάτω ἀπὸ τὴν ἐπιφάνειαν τῆς θαλάσσης). Ἡ κίνησις εἰς τὴν διώρυγα εἶναι μεγάλη. Ὑπελογίσθη, ὅτι κάθε ἡμέραν περνοῦν ἀπὸ ἐκεῖ περίπου 20 ἀτμόπλοια καὶ 4 ἱστιοφόρα.

Ἡ δυτικὴ πλευρὰ τῆς Πελοποννήσου περιλαμβάνει χαμηλὰς πεδιάδας, αἱ ὁποῖαι εἶναι ἀνοικταὶ πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ πρὸς τοὺς ΝΔ ἀνέμους· ἔχουν διὰ τοῦτο κλῖμα θαλάσσιον καὶ κανονικὰς καὶ ἀφθόνους βροχάς. Χιὼν σπανιώτατα πίπτει· διότι τὰ ὑψηλὰ ὄρη τῆς Πελοποννήσου προφυλάσσουν τὰ πεδινὰ αὐτὰ μέρη ἀπὸ τοὺς ψυχροὺς βορείους ἀνέμους. Δι’ ὅλα αὐτὰ ἡ βλάστησις εἰς τὴν πλευρὰν αὐτὴν τῆς Πελοποννήσου εἶναι πλουσιωτάτη. Προπάντων εἰς τὴν Μεσσηνίαν καὶ εἰς τὴν Ἠλείαν ὑπάρχουν ὡραιὸτατα δάση ἀπὸ δάφνας καὶ πικροδάφνας, μύρτους, σχίνους, ρείκια, σπάρτα καὶ ἄλλους θάμνους.
Τὸ ἔδαφος εἰς τὰς πεδιάδας αὐτὰς ἀποτελεῖται ἀπὸ πηλοὺς καὶ ἄμμους˙ εἶναι προσχωσιγενὲς καὶ ποτίζεται ἀπὸ μεγάλους σχετικῶς ποταμοὺς (Πηνειὸς καὶ Ἀλφειὸς εἰς τὴν Ἠλείαν, Πάμισος εἰς τὴν
Μεσσηνίαν). Δι’ αὐτὸ αἱ πεδιάδες αὐταὶ εἶναι εὐφορώταται καὶ
κατάφυτοι ἀπὸ ἀμπέλια καὶ σταφιδαμπέλους, ἐλαιῶνας καὶ κήπους ὀπωροφόρων δένδρων καὶ λαχανικῶν. Ἀρκετὰς ὅμως ἐκτάσεις
καταλαμβάνουν καὶ οἱ ἀγροὶ τοῦ σίτου. Εἰς μερικὰ μέρη τῆς Μεσσηνίας, ὅπου ὁ Πάμισος πλημμυρίζει, παράγονται ὄρυζα καὶ βάμβαξ. Τόσον δὲ γλυκὺ εἶναι τὸ κλῖμα εἰς τὴν Μεσσηνίαν, ὥστε εὐδοκιμοῦν ἐκεῖ καὶ φυτὰ θερμῶν χωρῶν, καθὼς ὁ φοίνιξ καὶ ἡ βανανέα. Μερικὰ μάλιστα ἔτη ὡριμάζουν καὶ οἱ καρποί των. Ὥστε ὀλόκληρος ἡ Μεσσηνία ὁμοιάζει μὲ θαυμάσιον κῆπον.
Πλουσία εἶναι ἡ βλάστησις καὶ εἰς τὴν Ἠλείαν, ὅπου ἐπίσης ἐπικρατεῖ ἡ καλλιέργεια τῆς σταφιδαμπέλου. Ὑπάρχουν ὅμως ἐκεῖ καὶ μεγάλα λιβάδια, ὅπως εἰς τὴν Ἀμαλιάδα καὶ εἰς τὴν Μανωλάδα, ὅπου τρέφονται ἀγελάδες καὶ ἄλλα μεγάλα ζῷα, φημίζεται δὲ τὸ
βούτυρον καὶ τὸ γιαούρτι τῆς Μανωλάδας.

Η Σ Τ Ε Ρ Ε Α Ε Λ Λ ΑΣ
(Ἐκτὸς τῆς Ἀττικῆς)
Ἡ Ἀττική, τὴν ὁποίαν ἐξητάσαμεν προηγουμένως, εἶναι ἓν μέρος τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος. Τώρα θὰ ἐξετάσωμεν τὴν ὑπόλοιπον Στερεάν Ἑλλάδα, ἡ ὁποία ἐκτείνεται βορείως τῆς ὀροσειρᾶς
Κιθαιρῶνος-Πάρνηθος.
1. Ὅρισε τὴν θέσιν τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος ἐν σχέσει πρὸς τὴν Πελοπόννησον.
— 2. Εὗρε εἰς τὸν χάρτην τὸ ὄρος Ὄθρυν.
— 3. Μέτρησε μὲ τὴν κλίμακα τὴν ἀπόστασιν μεταξὺ Μαλιακοῦ καὶ Ἀμβρακικοῦ κόλπου.
— 4. Ποῖαι χῶραι τῆς Ἑλλάδος εὑρίσκονται
πρὸς Βορρᾶν τῆς γραμμῆς αὐτῆς;
— 5. Ποία μεγάλη νῆσος εὑρίσκεται
πρὸς Ἀνατολὰς τῆς Στερεᾶς καὶ ποῖος κόλπος τὴν χωρίζει ἀπὸ αὐτήν;
— 6. Ποῖοι κόλποι ὑπάρχουν εἰς τὴν νοτίαν παραλίαν τῆς Στερεᾶς;
— 7. Ὀνόμασε τὰ ὑψηλότερα ὄρη τῆς Στερεᾶς καὶ σύγκρινέ τὰ μὲ τὸ ὑψηλότερον ὄρος τῆς περιφερείας σας.
— 8. Ποῦ ὁ χάρτης δεικνύει πεδινὰ μέρη καὶ ποῖος ποταμὸς ρἑει εἰς καθένα ἀπὸ αὐτά; Ἀπὸ ποῦ πηγάζει ἕκαστος καὶ πρὸς ποίαν διεύθυνσιν ρἑει;
— 9. Ὀνόμασε τὰς μεγαλυτέρας λίμνας τῆς Στερεᾶς.
— 10. Εὗρε εἰς τὸν χάρτην τὸν Μαραθῶνα, τὰς Θερμοπύλας, τὴν Σαλαμῖνα, τὰς Πλαταιάς, τοὺς Δελφούς. Τί γνωρίζεις δι’ αὐτὰ ἀπὸ τὴν ἱστορίαν;

Ἡ Στερεὰ Ἑλλὰς ἐκτείνεται πρὸς Βορρᾶν τοῦ Ἱσθμοῦ ἕως τὴν Ὄθρυν καὶ ἕως τὸν Ἀμβρακικὸν κόλπον. Τὴν ὡνόμασαν δὲ Στερεάν, ἐπειδὴ εἰς τὰς ἀρχὰς τὰ σύνορά μας ἔφθαναν ἕως τὴν Ὄθρυν καὶ ἦτο ἡ μόνη «στερεά»˙ τὰ ἄλλα μέρη τοῦ Κράτους ἦσαν νῆσοι.
Ὑψηλαὶ ὀροσειραὶ καταλαμβάνουν ὁλόκληρον τὸ κεντρικὸν μέρος τῆς Στερεᾶς. Αὐταὶ διευθύνονται ἀπὸ Βορρᾶ πρὸς Νότον καὶ ἔχουν διάφορα ὀνόματα: Ἄγραφα, Τυμφρηστός, Βαρδούσια, Γκιώνα,
Παρνασσός. Αἱ ὀροσειραὶ αὐταὶ διαιροῦν τὴν Στερεὰν Ἑλλάδα
εἰς ἀνατολικὸν καὶ δυτικὸν τμῆμα. Θὰ ἐξετάσωμεν πρῶτον τὴν ἀνατολικὴν καὶ κατόπιν τὴν δυτικὴν Στερεὰν Ἑλλάδα.

Η ΗΠΕ Ι Ρ ΟΣ
1. Εὗρε εἰς τὸν χάρτην τὸ ἀκρωτήριον Στῦλος (ἀπέναντι τῆς
Κερκύρας) καὶ ἀκολούθησε ἀπὸ αὐτὸ τὴν ὁροθετικήν μας γραμμὴν πρὸς τὴν Ἀλβανίαν. Ποίαν διεύθυνσιν λαμβάμει ἡ γραμμὴ αὐτὴ καὶ εἰς ποίαν λίμνην καταλήγει;
— 2. Ποῖαι ὀροσειραὶ ὁρίζουν τὴν Ἤπειρον πρὸς Ἀνατολὰς καὶ ἀπὸ ποίας χώρας τὴν χωρίζουν;
— 3. Ποῖα τὰ ὀνόματα τῶν ὑψηλοτέρων κορυφῶν τῆς Πίνδου; σύγκρινε τὸ ὕψος των μὲ τὸ ὕψος τῶν βουνῶν τοῦ τόπου σου.
— 4. Ποῖοι ποταμοὶ ἔχουν τὰς πηγάς των εἰς τὰς δυτικὰς πλαγιὰς τῆς Πίνδου καὶ ποίαν διεύθυνσιν λαμβάνει καθείς; Εἰς ποῖον κόλπον χύνεται ὁ Ἄραχθος καὶ εἰς ποῖον ὁ Ἀῷος;
— 5. Ποίους ἄλλους ποταμοῦς ἔχει ἡ Ἤπειρος καὶ ἀπὸ ποῦ πηγάζει ἕκαστος;
— 6. Ποίαν μορφὴν ἔχει κατὰ τὸν χάρτην τὸ ἔδαφος τῆς Ἠπείρου; Ποῦ εἶναι πεδινόν;
— 7. Μὲ ποῖον μέρος τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος δυνατὸν νὰ ὁμοιάζῃ ἡ Ἤπειρος κατὰ τὴν μορφὴν τοῦ ἐδάφους καὶ κατὰ τὰ ὕδατα;

Α´. ΟΡΙΑ
Ἡ Ἤπειρος ἁπλώνεται πρὸς Δυσμὰς τῆς Πίνδου ἀπὸ τὸν Ἀμβρακικὸν ἕως τὸν κὸλπον τῆς Αυλῶνος. Τὸ βόρειον ὅμως τμῆμα της, ἂν καὶ ἔχει ἑλληνικὸν πληθυσμόν, τὸ κατέχει ἡ Ἀλβανία. Ὡς σύνορον μεταξὺ Ἑλλάδος καὶ Ἀλβανίας θεωροῦμεν τὴν γραμμήν, ἡ ὁποία ἀρχίζει ἀπὸ τὸ ἀκρωτήριον Στῦλος καὶ τελειώνει εἰς τὴν λίμνην Πρέσπαν.

Α´. ΟΡΙΑ. ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ
Ἡ Θεσσαλία ἁπλώνεται πρὸς Ἀνατολὰς τῆς Πίνδου ἀπὸ τὴν Ὄθρυν ἕως τὰ ὄρη Χάσια, Καμβούνια καὶ Πιέρια. Τὰ ὄρη αὐτὰ ἀποτελοῦν τὸ βόρειον ὅριον τῆς Θεσσαλίας. Ἄλλη σειρὰ ὀρέων (Ὄλυμπος, Κίσσαβος, Μαυροβούνι, Πήλιον) ἐκτείνεται εἰς τὴν ἀνατολικὴν πλευρὰν τῆς Θεσσαλίας. Ὥστε ὄρη ὑψηλὰ περιβάλλουν τὴν Θεσσαλίαν ἀπὸ ὅλας τὰς πλευράς.

Ἡ Πίνδος ὑψώνει ἐμπόδιον ἀδιάβατον πρὸς τὴν Ἤπειρον. Ἐπίσης τὰ ὄρη τῆς παραλίας ἀποκλείουν τὴν Θεσσαλίαν τελείως ἀπὸ τὴν θάλασσαν. Οἱ ὀρεινοὶ ὅμως βραχίονες, οἱ ὁποῖοι τὴν περιβάλλουν ἀπὸ Βορρᾶ καὶ ἀπὸ Νότου, ἀφήνουν χαμηλὰς διαβάσεις. Δι’ αὐτῶν ἡ Θεσσαλία συγκοινωνεῖ πρὸς Νότον μὲ τὴν ἀνατολικὴν Στερεὰν καὶ πρὸς Βορρᾶν μὲ τὴν Μακεδονίαν.
Καὶ εἰς τὸ ἐσωτερικόν της ἡ Θεσσαλία διασχίζεται ἀπὸ μίαν χαμηλὴν βουνοσειράν. Αὐτὴ ἔχει διεύθυνσιν ἀπὸ τὰ ΝΑ πρὸς τὰ ΒΔ καὶ χωρίζει τὴν Θεσσαλικὴν πεδιάδα εἰς δύο μέρη: τὴν πεδιάδα τῶν Τρικκάλων καὶ τὴν πεδιάδα τῆς Λαρίσης. Θὰ ἐξετάσωμεν πρῶτον τὴν Θεσσαλικὴν πεδιάδα καὶ κατόπιν τὰ ὀρεινὰ μέρη, ποὺ εἶναι γύρω εἰς αὐτήν.

ΕΚΤΑΣΙΣ. ΟΡΙΑ.
Ἡ Μακεδονία ἐκτείνεται πρὸς Βορρᾶν τοῦ Ὀλύμπου ἀπὸ τὴν Πίνδον ἕως τὴν Ροδόπην. Ὡς ὅριον φυσικὸν πρὸς Βορρᾶν ἡ Μακεδονία ἔχει τὸν Σκάρδον καὶ τὸ Ρῖλον ὄρος. Ἀλλ’ ὅλην τὴν Μακεδονίαν δὲν τὴν κατέχει σήμερον ἡ Ἑλλάς. Τὸ βόρειον μέρος της τὸ κατέχουν δύο ἄλλα κράτη, ἡ Νοτιοσλαβία καὶ ἡ Βουλγαρία. Ὡς σύνορον μεταξὺ τῶν καὶ τῆς Ἑλλάδος χρησιμεύουν αἱ κορυφογραμμαὶ τῶν ὀρέων Βόρας, Κόζακον, Κερκίνη (Μπέλες) καὶ Βροντοῦ.
Ἄλλοτε εἰς τὴν Μακεδονίαν κατῴκουν καὶ πολλοὶ Τοῦρκοι. Ἀλλὰ πρὸ 16 ἐτῶν ἔγινεν ἀνταλλαγὴ πληθυσμῶν μεταξὺ Ἑλλάδος καὶ Τουρκίας. Οἱ μὲν Τοῦρκοι τῆς Μακεδονίας ἐπήγαν εἰς τὴν Τουρκίαν, οἱ δὲ Ἑλληνες τῆς Τουρκίας ἦλθαν καὶ ἐγκατεστάθησαν
πρὸ πάντων εἰς τὴν Μακεδονίαν. Κατὰ τὸν ἴδιον τρόπον καὶ οἱ Ἕλληνες τῆς Βουλγαρίας μετηνάστευσαν εἰς τὴν Μακεδονίαν καὶ ἔτσι ὁ ἑλληνικὸς πληθυσμός της ἐπύκνωσε. Σήμερον ἡ Μακεδονία μας ἔχει ἄνω τοῦ ἑνὸς καὶ ἡμίσεος ἑκατομμυρίου ψυχῶν.
Δύο ὀροσειραί, αἱ ὁποῖαι ἐκτείνονται ἀπὸ Βορρᾶ πρὸς Νότον, ἡ μία τοῦ Βερμίου καὶ ἡ ἄλλη τοῦ Βερτίσκου, διαιροῦν τὴν ἑλληνικὴν Μακεδονίαν εἰς τρία μέρη: τὴν δυτικὴν, τὴν κεντρικὴν καὶ τὴν ἀνατολικὴν Μακεδονίαν.

Α´. ΘΕΣΙΣ ΚΑΙ ΕΚΤΑΣΙΣ
Ἡ Θρᾴκη ἐκτείνεται πρὸς Ἀνατολὰς τοῦ Νέστου ἕως τὴν
Προποντίδα καὶ ἕως τὴν Μαύρην Θάλασσαν. Ὡς φυσικὸν ὅριον πρὸς Βορρᾶν ἔχει τὸν Αἶμον. Εἶναι μικροτέρα ἀπὸ τὴν Μακεδονίαν, ἀλλὰ ἔχει τὸν μεγαλύτερον ποταμὸν καὶ τὴν μεγαλυτέραν πεδιάδα τῆς
Ἑλληνικῆς Χερσονήσου.
Καὶ τὴν Θρᾴκην ὅλην δὲν τὴν κατέχει σήμερον ἡ Ἑλλάς. Τὴν βορείαν Θρᾴκην πρὸ πολλῶν ἐτῶν τὴν κατέλαβον οἱ Βούλγαροι καὶ τὴν ἔκαμαν βουλγαρικήν. Τὴν νοτίαν Θρᾴκην ἕως τὴν Τσατάλτζαν τὴν ἀπηλευθέρωσεν ὁ στρατός μας κατὰ τὸν Παγκόσμιον Πόλεμον (1919), ἀλλ’ ἡ ἀνατολικὴ Θρᾴκη ἐπανῆλθεν εἰς τὴν Τουρκίαν, ὅταν ἡ Ἑλλὰς ἔχασε τὴν νίκην εἰς τὴν Μικρὰν Ἀσίαν (1922). Ἔτσι μόνον
ἡ νοτιοδυτικὴ Θρᾴκη εἶναι σήμερον ἑλληνική, ὁ δὲ Ἕβρος εἶναι τὸ πρὸς Ἀνατολὰς σύνορον τοῦ Ἑλληνικοῦ Βασιλείου.
Εἰς τὴν δυτικὴν Θρᾴκην κατοικοῦν καὶ ἀρκετοὶ Τοῦρκοι. Οὗτοι παρέμειναν, ἐπειδὴ καὶ οἱ Ἕλληνες τῆς Κωνσταντινουπόλεως
ἐξῃρέθησαν ἀπὸ τὴν ἀνταλλαγὴν τῶν πληθυσμῶν.

 

Β´. ΑΙ ΠΑΡΑΛΙΑΙ ΚΑΙ Η ΘΕΣΙΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
Τὸ Αἰγαῖον πέλαγος, καθὼς εἴπομεν, εἶναι γεμάτον ἀπὸ νήσους. Αἱ νῆσοι αὐταὶ ἀποτελοῦν τρόπον τινὰ γέφυραν μεταξὺ Ἑλλάδος καὶ Μικρᾶς Ἀσίας καὶ διευκολύνουν πολὺ τὰ ταξίδια. Ἔτσι τὸ πέλαγος αὐτό, ἀντὶ νὰ χωρίζῃ, ἐνώνει τὰς χώρας, ποὺ βρέχει μὰ τὰ νερά του. Ἐκτὸς αὐτοῦ τὰ παράλια τοῦ Αἰγαίου εἶναι πλούσια εἰς κόλπους καὶ τὰ πλοῖα εὑρίσκουν ἀσφαλεῖς λιμένας. Ἔτσι ἡ ναυτιλία καὶ τὸ ἐμπόριον διευκολύνονται καὶ πολλοὶ ἐμπορικοὶ λιμένες ἀνεπτύχθησαν εἰς τὰ παράλια τοῦ Αἰγαίου (Πειραιεὺς, Βόλος,
Θεσσαλονίκη, Καβάλλα κ.τ.λ.).
Ἐπὶ πλέον τὸ Αἰγαῖον πέλαγος εἶναι μὲν κλειστὴ θάλασσα, ἀλλ’ ἔχει καὶ τρεῖς φυσικὰς ἐξόδους· ἡ μία εἶναι εἰς τὰ ΒΑ πρὸς τὴν
Προποντίδα καὶ τὸν Εὔξεινον Πόντον καὶ αἱ ἄλλαι δύο εἰς τὰ ΝΑ καὶ εἰς τὰ ΝΔ πρὸς τὴν Μεσόγειον θάλασσαν. Ἔτσι τὸ Αἰγαῖον ἀποτελεῖ μίαν μεγάλην ὁδόν, ἡ ὁποία συνδέει τὴν Μεσόγειον μὲ τὸν Εὔξεινον
Πόντον. Ἡ γεωγραφικὴ λοιπὸν θέσις τοῦ Αἰγαίου συντελεῖ, ὥστε νὰ εἶναι τοῦτο ἡ σπουδαιοτέρα θάλασσα τῆς Ἑλλάδος.

α´. Ἔκτασις. Μορφὴ τοῦ ἐδάφους.
Ἡ Κρήτη εἶναι ἡ μεγαλυτέρα ἀπὸ ὅλας τὰς ἑλληνικὰς νήσους μετὰ τὴν Κύπρον, σχεδὸν δύο καὶ ἡμίσειαν φορὰς μεγαλυτέρα ἀπὸ τὴν Εὔβοιαν.
Ἡ Κρήτη μὲ τὰς νήσους, αἱ ὁποῖαι εὑρίσκονται εἰς τὰ βορειοδυτικὰ
(Κύθηρα, Ἀντικύθηρα) καὶ εἰς τὰ βορειοανατολικὰ αὐτῆς (Κάσος,
Κάρπαθος, Ρόδος), σχηματίζει ἓν τόξον νησιωτικόν, τὸ ὁποῖον φαίνε‑
ται ὡς νὰ κλείῃ τὴν λεκάνην τοῦ Αἰγαίου πελάγους ἀπὸ Νότου. Καὶ 
τὸ μὲν δυτικὸν ἄκρον τοῦ τόξου αὐτοῦ ἐγγίζει τὴν Πελοπόννησον κατὰ τὸ ἀκρωτήριον Μαλέαν, τὸ δὲ ἀνατολικὸν πλησιάζει τὴν Μικρὰν Ἀσίαν. Δι’ αὐτὸ καὶ τὰ ὄρη τῆς Κρήτης, τὰ ὁποῖα ἐκτείνονται εἰς μίαν γραμμὴν ἀπὸ Δυσμὰς πρὸς Ἀνατολάς, τὰ θεωροῦμεν ὡς συνέ‑
χειαν τῶν ὀρέων τῆς Πελοποννήσου.

Τὰ ὄρη τῆς Κρήτης (Λευκὰ ὄρη, Ἴδη, Δίκτη) εἶναι ὑψηλὰ καὶ κατέχουν κυρίως τὸ ἐσωτερικὸν τῆς νήσου. Τὸ ὑψηλότερον ἀπὸ αὐτὰ εἶναι ἡ Ἴδη, ἡ ὁποία λέγεται καὶ Ψηλορείτης (2450 μ.). Ἐπειδὴ δὲ ἀποτελοῦν μίαν συνεχῆ ὀροσειράν, τὰ ὄρη δυσκολεύουν πολὺ τὴν συγκοινωνίαν μεταξὺ τῆς βορείας καὶ τῆς νοτίας παραλίας καὶ μόνον εἰς τὰς μεταξὺ τῶν τριῶν ὀρέων ράχεις ὑπάρχουν ὑψηλαὶ διαβάσεις. Δι’ αὐτὸ ἡ συγκοινωνία εἰς τὰς περιοχὰς αὐτὰς γίνεται μὲ ἡμιόνους. Εἶναι δὲ αἱ ἡμίονοι τῆς Κρήτης μεγάλης ἀντοχῆς καὶ ἀπὸ τὰς ὡραιότερας τοῦ εἴδους.
Τὰ ὄρη τῆς Κρήτης πρὸς μὲν τὴν νοτίαν παραλίαν πίπτουν ἀποτόμως, πρὸς δὲ τὴν βορείαν παραλίαν κατέρχονται ὁμαλῶς. Δι’ αὐτὸ ἡ μὲν νοτία ἀκτὴ εἶναι ἀπότομος καὶ ἀπλησίαστος, ἡ δὲ βορεία εἶναι χαμηλὴ καὶ σχηματίζει πολλοὺς κόλπους. Φυσικὸν ὅμως λιμένα ἔχει μόνον ἕνα, τὸν λιμένα τῆς Σούδας.
Τὸ ἔδαφος λοιπὸν τῆς Κρήτης εἶναι ὀρεινόν, ἀλλ’ ἔχει ἀρκετὰ
ὀροπέδια, καθὼς τὸ Λασήθι καὶ τὸν Ὁμαλόν, καὶ χαμηλὰ καὶ
εὔφορα μέρη. Ἡ μεγαλυτέρα πεδιὰς εἶναι ἡ Μεσαρά, τὴν ὁποίαν ἀπὸ
Βορρᾶ μὲν κλείει ἡ ὑψηλὴ Ἴδη, ἀπὸ Νότου δὲ μία μικρὰ καὶ χαμηλὴ
παραλιακὴ ὀροσειρά. Δι’ αὐτὸ καὶ τὸ μεγαλύτερον ποτάμιον τῆς
νήσου εἶναι ὁ Ληθαῖος, ὁ ὁποῖος διαρρἑει τὴν πεδιάδα αὐτήν.

Α´. ΤΟ ΙΟΝΙΟΝ ΠΕΛΑΓΟΣ
Ἐνῷ αἱ νήσοι, τὰς ὁποίας ἐξητάσαμεν ἕως τώρα, εἶναι ἐσπαρμέναι ἀτάκτως εἰς τὸ Αἰγαῖον πέλαγος, αἱ νῆσοι τοῦ Ἰονίου πελάγους εὑρίσκονται ὅλαι εἰς μίαν σειράν, ἡ ὁποία διευθύνεται ἀπὸ τὰ ΒΔ πρὸς τὰ ΝΑ˙ ἔχει δηλ. τὴν ἰδίαν διεύθυνσιν μὲ τὰς κυριωτέρας ὀροσειρὰς τῆς Ἑλλάδος καὶ μὲ τὴν δυτικὴν παραλίαν της. Καὶ ὁ πυθμὴν δὲ τῆς
θαλάσσης, εἰς τὸν ὁποῖον ἐπικάθηνται, δὲν προχωρεῖ κάτω ἀπὸ τὰ 200 μ. Τοὐναντίον ὀλίγον ἔξω ἀπὸ τὰς Ἰονίους νήσους ὁ πυθμὴν τοῦ Ἰονίου πελάγους φθάνει εἰς μεγάλα βάθη˙ εἰς τὰ ΝΔ μάλιστα τοῦ ἀκρωτηρίου Ἀκρίτα τῆς Μεσσηνίας ἔχει βάθος 4400 μέτρων (φρέαρ τῶν Οἰνουσῶν). Αὐτὸ δὲ εἶναι καὶ τὸ μέγιστον βάθος τῆς Μεσογείου θαλάσσης.
Ἀπὸ τὰ ἀνωτέρω συμπεραίνομεν, ὅτι ἄλλοτε εἰς τὸ δυτικὸν ἄκρον τῆς Ἑλλάδος ὑψώνετο μία μακροτάτη ὀροσειρά, ἡ ὁποία κατόπιν ἐβυθίσθη. Τὰ ὑψηλότερα μέρη τῆς ὀροσειρᾶς ἔμειναν ἐπάνω ἀπὸ τὰ νερὰ καὶ ἀποτελοῦν τὰς Ἰονίους Νήσους.

ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
1. Ὀνόμασε τὰ ὄρη τῆς Ἑλλάδος, ὅσα ἔχουν ὕψος ἄνω τῶν 2000 μ., καὶ κατάταξέ τα κατὰ τὸ ὕψος των.
— 2. Ποίαν διεύθυνσιν ἔχουν
γενικῶς τὰ ὄρη τῆς δυτικῆς πλευρᾶς τῆς Ἑλλάδος καὶ ποίαν τὰ ὄρη τῆς ἀνατολικῆς πλευρᾶς;
— 3. Ποῖαι πεδιάδες τῆς Ἑλλάδος ὁμοιάζουν μὲ λεκάνας; Ποῖαι ἀπὸ αὐτὰς ἦσαν ἄλλοτε λίμναι καὶ πῶς τὰ νερά
των ἐχύθησαν εἰς τὴν θάλασσαν;
Ἡ Ἑλλὰς ἔχει πολλὰ καὶ ὑψηλὰ ὄρη, ἀλλ’ ἔχει καὶ πεδιάδας καὶ κοιλάδας εὐφόρους˙ ἔχει παράλια ὁμαλά, ἀλλὰ καὶ παράλια μὲ πολλοὺς κόλπους καὶ χερσονήσους. Ἡ Ἑλλὰς λοιπὸν ἔχει μεγάλην ποικιλίαν εἰς τὴν μορφὴν τοῦ ἐδάφους της.

Διὰ νὰ ἐννοήσωμεν πῶς προῆλθεν ἡ ποικιλία αὐτὴ, πρέπει νὰ μάθωμεν πῶς ἐσχηματίσθησαν αἱ ἑλληνικαὶ χῶραι καὶ νῆσοι· καὶ πρῶτον πῶς ἐσχηματίσθη ὁ στερεὸς φλοιὸς τῆς Γῆς. Θὰ ἔχετε ἀκούσει, ὅτι ἡ Γῆ εἶναι μία πελωρία σφαῖρα καὶ ὅτι εἰς τὸ ἐσωτερικόν της ὑπάρχει τόσον μεγάλη θερμότης, ὥστε ὅλα τὰ ὑλικὰ τῆς Γῆς εἶναι λιωμένα. Καὶ τὸ ἐξωτερικόν της, τὸ ὁποῖον εἶναι στερεόν, εἶναι σχετικῶς πολὺ λεπτόν, λεπτότερον ἀπὸ ὅ,τι εἶναι ὁ φλοιὸς εἰς ἓν πορτοκάλι. Δηλαδή, ἂν παραστήσωμεν τὴν Γῆν μὲ μίαν σφαῖραν, ἡ ὁποία ἔχει ἀκτῖνα 1 μέτρου, ὁ φλοιὸς τῆς Γῆς εἰς τὴν σφαῖραν αὐτὴν θὰ παρασταθῇ μὲ 1 μόνον ἑκατοστὸν τοῦ μέτρου.
Ὑπήρξε μάλιστα ἐποχή, κατὰ τὴν ὁποίαν ἡ Γῆ δὲν εἶχε καθόλου φλοιόν, ἀλλ’ ἦτο ὅλη ὡς μία σφαῖρα ἀπὸ λιωμένα ὑλικά, τὰ ὁποῖα ἀκτινοβολοῦσαν, ὅπως ὁ λιωμένος σίδηρος. Ἡ Γῆ τότε ἔλαμπεν, εἰς τὸν οὐρανόν, ὡς μικρὸς ἥλιος. Ἀλλ’ ἔπειτα, ἐνῷ ἐστρέφετο ὁλόγυρά
της εἰς τὸ κατάψυχρον χάος τοῦ οὐρανοῦ, ἤρχισε νὰ ψύχεται καὶ ὀλίγον κατ’ ὀλίγον ἐσχημάτισεν ἀπέξω ἕνα λεπτότατον φλοιόν. Ἔτσι ἡ Γῆ ἔγινε σκιερὸν σῶμα.
Ἦτο ὅμως ἀκόμη πολὺ θερμή, καθὼς καὶ ἡ ἀτμόσφαιρα, ποὺ ἦτο γύρω της. Ἀλλ’ ὅταν καὶ αὐτὴ μὲ τὸν καιρὸν ἐψύχθη ἀρκετά, τότε ἤρχισαν νὰ συμπυκνώνωνται οἱ ὑδρατμοὶ καὶ νὰ πίπτουν ὡς βροχὴ εἰς τὴν ἐπιφάνειαν τῆς Γῆς. Ἦσαν βροχαὶ αἰώνιοι καὶ χειμαρρώδεις, ὥστε τὰ νερὰ ἐσκέπασαν ὅλον τὸ πρόσωπον τῆς Γῆς. Ἔτσι ἐσχηματίσθη μία παγκόσμιος θάλασσα.

Ἡ Γῆ ὅμως ἐξηκολούθει νὰ ψύχεται εἰς τὸ ἐσωτερικόν της καὶ νὰ συστέλλεται, ἐνῷ ὁ φλοιός, ποὺ τὴν ἐσκέπαζεν ἀπέξω, δὲν ἦτο ἀκόμη τόσον στερεός, ὅσον εἶναι σήμερον. Δι’ αὐτὸ οὗτος ἤρχισεν ἀλλοῦ μὲν νὰ διαρρηγνύεται καὶ νὰ κατακαθίζῃ, ἀλλοῦ δὲ νὰ ρυτιδώνεται, νὰ σχηματίζῃ δηλ. πτυχάς, ὅπως ἀκριβῶς ἡ φλούδα τοῦ μήλου, ὅταν ξηραίνεται. Ἔτσι ἐφάνησαν ἐπάνω ἀπὸ τὴν ἐπιφάνειαν τῆς θαλάσσης αἱ πρῶται νέαι γαῖαι ὡς ἐπιμήκεις νῆσοι. Τότε καὶ εἰς τὰ μέρη, ὅπου εἶναι σήμερον ἡ Ἑλλὰς, ἐσχηματίσθησαν δύο κρυσταλλοπαγεῖς
ὄγκοι, οἱ ὁποῖοι ἐξῆλθον εἰς τὴν ἐπιφάνειαν ὡς νῆσοι, μία ἐκεῖ ὅπου εἶναι σήμερον αἱ Κυκλάδες καὶ ἄλλη βορειότερον μεταξὺ Ὀλύμπου καὶ Ροδόπης.
Ἡ ἐπιφάνειά των ἕως τότε εἶχε παραμείνει ἐπὶ ἑκατομμύρια ἐτῶν εἰς τὸν βυθὸν τῆς παγκοσμίου θαλάσσης. Μέσα εἰς τὴν θάλασσαν αὐτὴν ἔζων ἑκατομμύρια κογχύλια, ζωύφια ὀστρακόδερμα. Ὅταν αὐτὰ ἀπέθνησκον, κατεκρημνίζοντο εἰς τὸν πυθμένα τῆς
θαλάσσης καὶ ἐσχημάτιζον πυκνὸν στρῶμα ἀπὸ ἀσβεστώδη ὕλην (ἀσβεστολίθους). Ἀλλὰ καὶ λάσπη καὶ ἄμμοι συνεσωρεύοντο εἰς τὸν πυθμένα τῶν θαλασσῶν καὶ ἀπετέλουν στρώματα μεγάλου πάχους. Καὶ αὐτὰ μὲ τὸν καιρὸν ἐσκληρύνθησαν καὶ ἐσχημάτισαν
πετρώματα (ἀμμολίθους, ἀργιλικοὺς σχιστολίθους κ.τ.λ.). Ὅλα αὐτὰ τὰ πετρώματα, ἐπειδὴ ἐσχηματίσθησαν μέσα εἰς τὰ ὕδατα, λέγονται ὑδατογενῆ.

Γ´. ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Οἱ κάτοικοι τῆς Ἑλλάδος εἶναι σχεδὸν ὅλοι ἑλληνικῆς καταγωγῆς.
Ἄλλοτε ἐντὸς τῶν συνὸρων τοῦ Κράτους μας κατοικοῦσαν καὶ
Τοῦρκοι καὶ Βούλγαροι, προπάντων εἰς τὰς βορείας ἑλληνικὰς χώρας˙ ἀλλ’ αὐτοὶ πρὸ 16 ἐτῶν ἔφυγον ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα. Μόνον ὀλίγοι Τοῦρκοι (περίπου 100000) ἔμειναν καὶ κατοικοῦν εἰς τὴν δυτικὴν
Θρᾴκην.
Εἰς τὴν θέσιν των ἦλθον καὶ ἐγκατεστάθησαν 1225000 Ἕλληνες ἀπὸ τὴν ἀνατολικὴν Θρᾴκην, ἀπὸ τὴν Βουλγαρίαν, ἀπὸ τὸν Πόντον καὶ τὸν Καύκασον. Ἀλλὰ πολλαὶ χιλιάδες Ἑλλήνων ζοῦν ἀκόμη ἔξω ἀπὸ τὰ σύνορά μας, εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, εἰς τὴν Δωδεκάνησον, εἰς τὴν Κύπρον, εἰς τὴν βόρειον Ἤπειρον, εἰς τὴν Σερβίαν καὶ τὴν Βουλγαρίαν.
Ὅλοι οἱ Ἕλληνες ἔχομεν τὴν ἰδίαν γλῶσσαν καὶ τὴν ἰδίαν θρησκείαν, καθὼς καὶ τὰ ἴδια ἤθη καὶ ἔθιμα.
Πρὸ ἑκατὸν ἐτῶν τὸ Ἑλληνικὸν Κράτος εἶχε 780000 κατοίκους, ὅσους δηλαδὴ ἔχουν σήμερον μόνον αἱ Ἀθῆναι καὶ ὁ Πειραιεύς!
Σήμερον οἱ κάτοικοι τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους ἀνέρχονται εἰς 7000000. Ἀπὸ αὐτοὺς 120000 εἶναι Τοῦρκοι, 70000 Ἑβραῖοι, 30000 Ἀρμένιοι, 18000 Ἀλβανοὶ μωαμεθανοὶ καὶ 5000 Ἀθίγγανοι. Ὅλοι
οἱ ἄλλοι, δηλαδὴ τὰ 96% ἀπὸ ὅλον τὸν πληθυσμόν, εἶναι Ἕλληνες.
Ἄν ὑπολογίσωμεν καὶ τοὺς ὁμοεθνεῖς μας, οἱ ὁποῖοι ζοῦν μακράν, εἰς τὴν Αἴγυπτον καὶ εἰς χώρας τῆς Εὐρώπης καὶ τῆς Ἀμερικῆς, θὰ εὕρωμεν, ὅτι ὅλος ὁ Ἑλληνισμὸς ἐπὶ τῆς Γῆς εἶναι περισσότερος ἀπὸ 8 ἑκατομμύρια. 
Θὰ ἐξετάσωμεν τώρα ποῖαι εἶναι αἱ ἀσχολίαι, μὲ τὰς ὁποίας συντηρεῖται ὁ σημερινὸς πληθυσμὸς τῆς Ἑλλάδος.

 

 

Η´. ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΑΙ ΠΥΚΝΟΤΗΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ
1. Καθὼς εἴδομεν, τὸ μεγαλύτερον μέρος τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Ἑλλάδος (61%) ἀσχολεῖται εἰς τὴν γεωργίαν, τὴν κτηνοτροφίαν αὶ τὴν ἁλιείαν, τὸ μικρότερον δὲ μέρος εἰς τὴν βιομηχανίαν καὶ τὸ ἐμπόριον (24%). Οἱ ὑπόλοιποι κάτοικοι ἐπιδίδονται εἰς ἄλλα ἐπαγγέλματα.
Σύμφωνα μὲ αὐτά, τὰ δύο τρίτα τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Ἑλλάδος, ἤτοι τὰ 67 ἑκατοστὰ αὐτοῦ, ζοῦν εἰς χωρία καὶ κώμας καὶ ἀποτελοῦν τὸν ἀγροτικὸν πληθυσμὸν τοῦ Κράτους, τὸ δὲ ἓν τρίτον αὐτοῦ, ἤτοι τὰ 33 ἑκατοστά, κατοικεῖ εἰς πόλεις καὶ ἀποτελεῖ τὸν ἀστικὸν πληθυσμὸν αὐτοῦ.

2. Ὁ πληθυσμὸς αὐτὸς δὲν εἶναι ἐξ ἴσου μοιρασμένος εἰς τὰς διαφόρους ἑλληνικὰς χώρας. Αἱ ὀρειναὶ περιοχαὶ δὲν ἠμποροῦν νὰ συντηρήσουν πολὺν πληθυσμόν˙ δι’ αὐτὸ εἶναι ἀραιὰ κατοικημέναι, καθὼς ἡ Εὐρυτανία, ἡ περιοχὴ τῆς Καλαμπάκας, τὸ ἀνατολικὸν μέρος τῆς Χαλκιδικῆς, τὸ ΒΔ τμῆμα τῆς περιοχῆς τῆς Δράμας.
Ἀντιθέτως αἱ εὔφοροι γεωργικαὶ περιοχαί, καὶ μάλιστα τὰ κέντρα τῆς βιομηχανίας, εἶναι πυκνὰ κατοικημένα. Τοιαῦται περιοχαὶ εἶναι ἡ Ἀττική, ἡ Κέρκυρα, ἡ Ζάκυνθος, ἡ Σάμος, ἡ Μεσσηνία, ἡ Θήρα, αἱ περιοχαὶ Πατρῶν, Θεσσαλονίκης καὶ Βόλου. Πυκνὸν πληθυσμὸν
ἔχουν σχετικῶς καὶ αἱ νῆσοι Λέσβος καὶ Χίος καὶ ὁ νομὸς Ἡρακλείου τῆς Κρήτης.