Εκπαιδευτικός; Παιδαγωγός και διανοούμενος!

του Νίκου Τσούλια
(Ως πρόεδρος της ΟΛΜΕ)

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα:
“ΤΑ ΝΕΑ” 30.4.01

Κάθε φορά που οι Αχαιοί ήθελαν να κατευνάσουν το θυμό του Αχιλλέα κατέφευγαν στο δάσκαλό του, το γέρο – Φοίνικα γνωρίζοντας πως μόνο ο παιδαγωγός μπορούσε να εκλογικεύσει τα πάθη, να φρονιμέψει την οργή. Και πιστεύω πως ο δάσκαλος «όπου γης και όπου χρόνου» έχει τον οίστρο και την επιμέλεια να καλλιεργεί το πνεύμα και το σώμα του ανθρώπου, να ιχνηλατεί τα νοήματα του Κόσμου.

Ακριβώς γιατί η όλη σύσταση της παιδαγωγικής αναπτύσσεται με μια συστηματική προσπάθεια εξανθρωπισμού του ανθρώπου. Η σχολική λειτουργία θα ξεκινήσει με το «ξεμάγεμα του Κόσμου» απέναντι στο απορημένο παιδικό βλέμμα και θα συνεχίσει μεταρσιώνοντας αυτή την «απορία» σε μια νέα μαγεία της πραγματικότητας, όπου η μαθησιακοί αναβαθμοί της αυτογνωσίας και της ετερογνωσίας θα συγκροτήσουν ουσιαστικά τα πεδία χειραφέτησης και ελευθερίας του νέου. Και είναι ο εκπαιδευτικός που καλείται να αγκιστρώσει το ανήσυχο πνεύμα του παιδιού σε κάποιες βασικές σταθερές.

Τι είναι όμως ο εκπαιδευτικός; λειτουργός; υπάλληλος; επαγγελματίας; διανοούμενος; παιδαγωγός; Ίσως ένα μίγμα αυτών των ιδιοτήτων συνθέτουν τη σύνολη εικόνα. Αν όμως θέλουμε να επιλέξουμε τις θεμελιακές όψεις του, θα τόνιζα κυρίως την έννοια του παιδαγωγού και του διανοούμενου. Και αυτό γιατί ο εκπαιδευτικός θα ρίξει τα πρώτα σπέρματα της αμφισβήτησης και της κριτικής σκέψης. Θα ενθαρρύνει τη στοχαστική διάθεση του νέου και θα καλλιεργήσει τη στοχαστική του διάθεση και τις πρακτικές της πνευματικής επικοινωνίας.

Φυσικά δεν ισχυρίζομαι ότι είναι διανοούμενος με την όψη του ερευνητή των ακρώρειων της ανθρώπινης σκέψης, αλλά με το σχήμα του οργανικού διανοούμενου που μιλάει (ή οφείλει να μιλάει) για τις ανθρωπιστικές αξίες, τις ιδέες της ιστορίας και τις αναζητήσεις του κάθε ανθρώπου μέσα από το παιχνίδι της αγωγής με τρόπο συστηματικό και επιμελή.

Γιατί το σχολείο και ο εκπαιδευτικός πρέπει να εκφράζουν την άποψή τους για τα μείζονα κοινωνικά θέματα και για τον πυρήνα των προσωπικών ανησυχιών. Γιατί οφείλουν να είναι φορείς της λαϊκής κουλτούρας και παράδοσης, ιδιαίτερα σήμερα που τα Μ.Μ.Ε. τείνουν να χειραγωγήσουν την αφήγηση από γενιά σε γενιά. Γιατί ο εκπαιδευτικός δεν είναι εκφραστής μόνο μιας κιβωτού γνώσεων, αλλά καλείται να ρίχνει καταβολάδες στην ερευνητική διάθεση των νέων που είναι και η πιο δημιουργική πλευρά της έννοιας της μάθησης.

Στις σημερινές κοινωνίες της μάθησης το σχολείο υφίσταται ποικίλους μετασχηματισμούς. Ο αναπτυξιακός χαρακτήρας μιας σύγχρονης κοινωνίας είναι διαποτισμένος από τη μορφωτική ανέλιξη των πολιτών. Τούτων δοθέντων η φυσιογνωμία του εκπαιδευτικού αποκτά ποιο δυναμικούς στόχους. Και πρέπει να τους υπηρετήσουμε με αποτελεσματικότητα και προοπτική. Στρατηγική της διαμόρφωσης της εικόνας μας ως εκπαιδευτικών είναι η αντίληψη «περισσότερες ευθύνες, περισσότερα προσόντα».