Διαβάζοντας: IΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΣΤ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ 1974

Γ.ΚΑΦΕΝTZH,
IΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΧΡΟΝΩΝ
ΤΑΞΗ ΣΤ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΘΗΝΑ 1974

Η ύλη του βιβλίου εξιστορεί την εποχή της τουρκοκρατίας (1453 – 1821) μέχρι και την εποχή που η Ελλάδα είναι ελεύθερο κράτος (1831).
Παρουσιάζονται αποσπάσματα από μια ομάδα κεφαλαίων , τα οποία επελέγησαν μάλλον με κριτήρια “παλιού μαθητή”.

Επιμέλεια: Νίκου Τσούλια

 

Θρησκευτικὰ καὶ πολιτικὰ προνόμια τοῦ ἑλληνικοῦ Ἔθνους.

Οἱ Τοῦρκοι κατάκτησαν πολλὲς χῶρες καὶ ὑποδούλωσαν πολλούς λαούς. Ἀρμένιους, ῾Εβραίους, Βουλγάρους, Σέρβους καὶ Ἕλληνες. Γιά νὰ κατορθώσουν νὰ διοικήσουν εὐκολότερα τοὺς ὑπόδουλους λαούς, διατήρησαν τοὺς θρησκευτικοὺς ἀρχηγοὺς τῶν λαῶν αὐτῶν καὶ τοὺς ἔκαμαν ὑπεύθυνους μὲ τὴ ζωή τους γιὰ τὴν τάξη καὶ ὑποκοὴ τῶν
λαῶν τους. Σ’ αὐτοὺς παραχώρησαν πολλὰ δικαιώματα καὶ τιμές, μὲ τὴν ἐλπίδα ὅτι θὰ εἶναι ἀφοσιωμένοι στοὺς Τούρκους καὶ θὰ κρατοῦν σὲ ὑποταγὴ τὸ λαὸ τους.
Οἱ παραχωρήσεις αὐτὲς τῶν Σουλτάνων ἔγιναν γιὰ νὰ ἐξυπηρετήσουν τὴν τουρκικὴ διοίκηση. ᾽Επειδὴ ὅμως ἐμφανίστηκαν σὰν παραχωρήσεις πρὸς τοὺς ὑπόδουλους καὶ ἐπειδὴ δημιούργησαν κάποια αὐτοδιοίκηση τῶν ῾Ελλήνων κάτω ἀπὸ τὴν τουρκικὴ
κυριαρχία, ὀνομάστηκαν προνόμια. Τὰ προνόμια αὐτὰ ἦταν πολιτικὰ καὶ Θρησκευτικά.

Κλέφτες καὶ Ἀρματολοί.

Πολλοὶ Ἕλληνες ποὺ ἔπεφταν στὴ δυσμένεια τῶν Τούρκων ἔβρισκαν καταφύγιο στὰ βουνά. Ἐκεῖ πήγαιναν καὶ ὅσοι δὲν μποροῦσαν νὰ ὑποφέρουν τὴ σκλαβιὰ καὶ ποθοῦσαν τὴν ἐλεύθερη ζωή. Οἱ ἄντρες αὐτοὶ ὀνομάστηκαν κλέφτες. ῎Εκαναν ὁμάδες καὶ ζοῦσαν στὰ βουνά. Περιφρονοῦσαν τὴν τουρκικὴ ἐξουσία καὶ πολλὲς φορὲς ἔκαναν καὶ ἐπιθέσεις κατὰ τῶν Τούρκων γιὰ νὰ ἐλευθερώσουν κρατούμενους χριστιανοὺς ἢ γιὰ νὰ ἐκδικηθοῦν τὰ βασανιστήρια τῶν ὑπόδουλων ῾Ελλήνων. Τὸ ὄνομα κλέφτης δὲν ἦταν ἀτιμωτικό, ἀλλὰ τότε σήμαινε τὸ γενναῖο ἄντρα, αὐτὸν ποὺ ἤθελε νὰ ἐλευθερωθῆ καὶ ἦταν τιμητικὸ καὶ ἔνδοξο.
Κάθε ὁμάδα Κλεφτῶν εἶχε τὸν ἀρχηγὸ της, ποὺ λεγὸταν καπετάνιος. Οἱ κλέφτες γυμνάζονταν στὸ πήδημα, στὸ τρέξιμο, στὸ λιθάρι καὶ στὴ σκοποβολή. Πολλοὶ ἀπ’ αὐτοὺς ἔγιναν ξακουστοὶ γιὰ τὴν ἐξαιρετικὴ ἱκανότητα ποὺ εἶχαν ἀποκτήσει. Σώζονται ὀνόματα κλεφτῶν ποὺ μποροῦσαν νὰ περάσουν τὴ σφαίρα μέσα ἀπὸ ἕνα δαχτυλίδι ἀπὸ μεγάλη ἀπόσταση ἢ ποὺ μποροῦσαν νὰ πηδήσουν ὁλόκληρη ἅμαξα
φορτωμένη ξερό χόρτο ἢ νὰ ξεπεράσουν στὸ τρέξιμο καὶ τὸ γρήγορο ἄλογο. ᾽Εγύμναζαν ἀκόμα τὸ σῶμα τους γιὰ νὰ ἀντέχη στὶς στερήσεις, στὴν πείνα, στὴ δίψα, στὸ κρύο καὶ στὶς κακουχίες.

Τὰ δημοτικὰ τραγούδια

῾Η ὑποδούλωση τῶν ἑλληνικῶν χωρῶν στοὺς Τούρκους εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νὰ φύγουν ὅλοι οἱ γραμματισμένοι καὶ μορφωμένοι ῞Ελληνες, ὅσοι σώθηκαν ἀπὸ τὴ σφαγή, νὰ κλείσουν τὰ σχολεῖα, καὶ νὰ σταματήση κάθε πνευματικὴ ἀνάπτυξη μεταξὺ τῶν ὑπόδουλων. Ἀλλὰ ἄν σταμάτησε ἡ σπουδὴ τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν γραμμάτων, τῆς λόγιας παράδοσης, τῆς ποίησης καὶ τῆς λογοτεχνίας, ὁ ἑλληνικὸς λαὸς δὲν ἔμεινε χωρὶς ποίηση, χωρὶς τραγούδι.
Στὶς ἀρχὲς ἄγνωστοι λαϊκοὶ ποιητὲς συνέθεταν στὴν ὁμιλούμενη ἀπὸ τὸ λαὸ γλώσσα ποιήματα καὶ μοιρολόγια μὲ τὰ ὁποῖα θρηνοῦσαν τὴν ἄλωση τῆς Πόλης καὶ τραγουδοῦσαν τὰ δεινοπαθήματα τῶν ῾Ελλήνων καὶ τοὺς πὸθους των. Ἀργότερα ὑμνοῦσαν στὰ τραγούδια τους τὴ ζωὴ καὶ τὰ κατορθώματα τῶν κλεφτῶν καὶ τῶν ἀρματολῶν.
Ἔτσι ἔγιναν τὰ δημοτικὰ τραγούδια τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ. Πολλὰ ἀπὸ τὰ δημοτικὰ τραγούδια ἔγιναν καὶ πρωτοτραγουδήθηκαν ἀπὸ τὶς γυναῖκες, τὶς ἀδελφάδες ἤ τὶς μητέρες πολεμιστῶν καὶ ἄλλα ἀπὸ ἄγνωστους ἄντρες ποὺ ἔζησαν διάφορα
περιστατικὰ καὶ αἰσθάνθηκαν τὴν ἐπίδραση τους ζωηρὴ μέσα στὴν ψυχή τους. Τὰ δημοτικὰ τραγούδια καὶ ποιήματα ἔχουν ἁπλὴ γλώσσα, μεγάλη ἐκφραστικὴ δύναμη καὶ ποιητικὴ τέχνη. Ὑμνοῦν τὴ γενναιότητα, τὴν εὐγένεια, τὴν παλληκαριὰ καὶ τὴ λεβεντιά,
ἐκφράζουν τὴ θλίψη γιὰ τὸν πρόωρο θάνατο καὶ τὶς πικρίες τῆς ζωῆς, παρουσιάζουν ἔντονο τὸ αἴσθημα τῆς φιλίας καὶ τῆς ἀγάπης καὶ ὑμνοῦν τὴ φύση.
Τὰ δημοτικὰ τραγούδια τὰ τραγούδησαν οἱ ἀρματωλοὶ καὶ οἱ κλέφτες, ἀπάνω στὰ ἀπάτητα λημέρια τους, στὸν Ὄλυμπο καὶ στὴν Πίνδο, στ’ Ἄγραφα καὶ στὸ Βάλτο, στὸ Ξηρόμερο καὶ στὸν Ἀσπροπόταμο. Ἀπὸ κεῖ μεταδόθηκαν ἀπὸ στόμα σὲ στόμα σ’ ὅλα τὰ βουνὰ καὶ στοὺς κάμπους καὶ ἀναφτέρωσαν τὸ φρόνημα τῶν κατατρεγμένων ραγιάδων καὶ θέρμαναν στὶς καρδιὲς τους τὸν πόθο τῆς ἐλευθερίας.
Καὶ σήμερα ὁ ἑλληνικὸς λαὸς μὲ πολλὴ εὐχαρίστηση τραγουδάει ἢ ἀκούει νὰ τραγουδιῶνται τὰ κλέφτικα τραγούδια, γιατὶ τοῦ θυμίζουν τὴν πνευματικὴ καὶ ἠθικὴ κατάσταση τοὺ Ἔθνους…

῾Η γαλλικὴ ἐπανάσταση

Πρὶν ἀπὸ τὸ 19ο αἰῶνα ὅλα τὰ κράτη τῆς Εὐρώπης εἶχαν ἀπολυταρχικὰ πολιτεύματα, δηλαδὴ τὰ κυβερνοῦσαν οἱ βασιλεῖς μὲ τοὺς εὐγενεῖς χωρὶς νὰ λογαριάζουν τὴ γνώμη τοῦ λαοῦ. Τὰ πολιτεύματα αὐτὰ ἦσαν ἀνεκτὰ στοὺς μεσαιωνικοὺς χρόνους, γιατὶ ὁ πολὺς λαὸς δὲν εἶχε τὴν ἀπαιτούμενη μόρφωση, γιὰ νὰ πάρη μέρος στὴ διοίκηση τῆς πολιτείας.
Ὅταν ὅμως ἔγινε ἡ ἀναγέννηση στὴ Δύση, ὕστερα ἀπὸ τὴν ἄλωση τῆς Κωνσταντινούπολης, καὶ ὁ πολὺς λαὸς μορφώθηκε καὶ ἀπόκτησε καὶ πλοῦτο ἀπὸ τὶς ἀνακαλύψεις τῶν νέων χωρῶν, ἄρχισε νὰ ζητῆ νὰ ἀκούγεται καὶ ἡ δική του γνώμη στὰ ζητήματα τοῦ κράτους. Ζήτησε καὶ πέτυχε νὰ ἐκλέγη ἀντιπροσώπους γιὰ νὰ
ψηφίσουν τοὺς νόμους καὶ νὰ ἐκλέγουν τὴν κυβέρνηση τοῦ κράτους.
Πρῶτοι οἱ Ἄγγλοι περιόρισαν τὰ ἀπολυταρχικὰ δικαιώματα τοῦ βασιλιᾶ καὶ τὸν ὑποχρέωσαν νὰ κυβερνᾶ σύμφωνα μὲ ἕνα νόμο ποὺ ψήφισαν οἱ ἀντιπρόσωποι τοῦ λαοῦ. Ὁ νόμος αὐτὸς ὀνομάσθηκε σύνταγμα. ῾Η συνέλευση τῶν ἀντιπροσώπων τοῦ λαοῦ ὀνομάσθηκε κοινοβούλιο καὶ ἡ νέα μορφὴ τοῦ πολιτεύματος ὀνομάσθηκε κοινοβουλευτικὸ Πολίτευμα.
Τὸ ἔτος 1789 ὁ γαλλικὸς λαὸς ἐπανεστάτησε γιὰ νὰ καταργήση τὸ ἀπολυταρχικὸ πολίτευμα καὶ ζήτησε ἀπὸ τὸν βασιλιὰ Λουδοβίκο τὸν 16ο νὰ ὀρκιστῆ ὅτι θὰ κυβερνοῦσε στὸ μέλλον σύμφωνα μὲ τὸ Σύνταγμα ποὺ ζήτησε ἡ γαλλικὴ ᾽Εθνοσυνέλευση. Ὁ Λουδοβίκος προσποιήθηκε ὅτι δεχόταν ἀλλὰ ἄρχισε κρυφὲς συνεννοήσεις μὲ
τοὺς ἡγεμόνες τῶν ἀπολυταρχικῶν κρατῶν νὰ τὸν βοηθήσουν νὰ καταπνίξη τὴν ἐξέγερση τοῦ γαλλικοῦ λαοῦ. 
Ὅταν ὁ λαὸς πληροφορήθηκε τὶς συνεννοήσεις τοῦ Λουδοβίκου, τὸν κατηγόρησε γιὰ ἐπίορκο καί ἐχθρὸ τοῦ λαοῦ καὶ τὸν καταδίκασε σὲ θάνατο. ῾Η ᾽Εθνοσυνέλευση τότε ἀνακήρυξε τὴ Δημοκρατία καὶ ψήφισε τὴν περίφημη διακήρυξη τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου, ποὺ καθόριζε τὰ δικαιώματα καὶ τὶς ὑποχρεώσεις τῶν Γάλλων πολιτῶν. Τὰ κυριότερα σημεῖα τῆς διακηρύξεως αὐτῆς εἶναι τὰ παρακάτω:
1) Κυρίαρχος τοῦ κράτους εἶναι ὁ λαὸς καὶ ἀπ’ αὐτὸν πηγάζει κάθε ἐξουσία μέσα στὸ κράτος.
2) Ὅλοι οἱ πολίτες εἶναι ἐλεύθεροι, ἔχουν ἴσα δικαιώματα καί μποροῦν νὰ καταλάβουν ὅλες τὶς θέσεις ἂν εἶναι ἱκανοὶ.
3) Ὅλοι οἱ πολίτες εἶναι ὑποχρεωμένοι νὰ πληρώνουν στὸ κράτος φόρους χωρίς καμιὰ ἐξαίρεση.
4) Κάθε πολίτης εἶναι ἐλεύθερος νὰ λέγη, νὰ γράφη καί νὰ δημοσιεύη τίς γνῶμες του.
5) Κανένας πολίτης δὲν φυλακίζεται χωρὶς δικαστικὴ ἀπόφαση καὶ χωρὶς νὰ ἔχη παραβῆ τὸ νόμο.
6) Κάθε πολίτης εἶναι ἐλεύθερος νὰ ἀνήκη σὲ ὅποια θρησκεία θέλει.
Τὰ φιλελεύθερα καί δημοκρατικὰ αὐτὰ κηρύγματα τῶν Γάλλων ἐπαναστατῶν ἀνησύχησαν τοὺς ἡγεμόνες τῶν ἄλλων εὐρωπαϊκῶν κρατῶν καί τοὺς ἀνάγκασαν νὰ κηρύξουν πολέμους κατὰ τῆς Γαλλίας. Ἀλλὰ στοὺς πολέμους αὐτοὺς ὑπερίσχυσε ἡ Γαλλία μὲ τὸν
ἔνδοξο στρατηγὸ Ναπολέοντα Βοναπάρτη.
Ἡ διακήρυξη τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου εἶχε μεγάλη ἐπίδραση σ’ ὅλους τοὺς λαούς, ποὺ στέναζαν κάτω ἀπὸ τὰ ἀπολυταρχικὰ πολιτεύματα τῶν ἡγεμόνων καὶ τοὺς παρακίνησε νὰ κινηθοῦν γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῶν δικαιωμάτων τους. Μεγαλύτερη ὅμως ἐπίδραση εἶχε ἡ γαλλικὴ ἐπανάσταση στοὺς ὑπόδουλους Ἕλληνες, ποὺ στέναζαν κάτω ἀπὸ τὸ βαρύτατο ζυγὸ τοῦ ἀλλόθρησκου, ἀλλοεθνοῦς καὶ ἀπολυταρχικοῦ Σουλτάνου. Τὰ φιλελεύθερα αὐτὰ κηρύγματα γιὰ ἰσότητα καὶ δικαιοσύνη θέρμαναν περισσότερο τὸν πόθο τῶν ῾Ελλήνων γιὰ τὴν ἀνάκτηση τῆς ἐλευθερίας τους.

Ἐρωτήσεις. Ποιά εἶναι ἡ διαφορὰ μεταξὺ ἀπολυταρχικοῦ καὶ κοινοβουλευτικοῦ πολιτεύματος; Γιατί ἔγινε ἡ γαλλικὴ ἐπανάσταση; Ποιά δικαιώματα τοῦ ἀνθρώπου διακήρυξε ἡ γαλλικὴ ἐπανάσταση; Ποιά ἐπίδραση εἶχε ἡ γαλλικὴ ἐπανάσταση στοὺς ἄλλους λαοὺς καὶ στοὺς῞Ελληνες;

Ὁ Ρήγας Φεραῖος (1757 -1798)

Ὁ Ρήγας σπούδασε στὴ Ζαγορὰ τοῦ Πηλίου καὶ ὅταν ἀποφοίτησε, διορίστηκε δάσκαλος στὸν Κισσό. Δὲν ἔμεινε ὅμως πολὺ ἐκεῖ, γιατὶ δὲ μποροῦσε νὰ ὑποφέρη τὰ βάσανα καὶ τοὺς ἐξευτελισμοὺς τῆς δουλείας. Ὅταν μιὰ φορὰ πῆγε νὰ ἰδῆ τοὺς συγγενεῖς του στὸ Βελεστίνο, ὑποχρεώθηκε ἀπὸ ἕναν Τοῦρκο νὰ τὸν περάση στὴ ράχη του ἀπὸ ἕνα ποταμάκι. Τόσο πληγώθηκε ἡ ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπειά του καὶ ἡ ἐθνική του φιλοτιμία ἀπὸ τὴ βάναυση συμπεριφορὰ τοῦ Τούρκου, ποὺ τὸν κυρίεψε παράφορος θυμὸς καὶ ἔπνιξε τὸν Τοῦρκο ἐκεῖνον μέσα στὸ ποτάμι. Γιὰ νὰ ἀποφύγη τὴ σύλληψη καὶ τὴν τιμωρία, ἔφυγε ἀμέσως ἀπὸ τὴν πατρίδα του καὶ πῆγε στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ ἀπὸ ἐκεῖ στὸ Βουκουρέστι τῆς Βλαχίας ὅπου ἦταν ἡγεμόνας ὁ Φαναριώτης Νικόλαος Μαυρογένης. ᾽Εκεῖ φοίτησε σὲ ἀνώτερα σχολεῖα, ἔμαθε ξένες γλῶσσες καὶ ἀπόκτησε ἀνώτερη μόρφωση. Τόσο δὲ τὸν ἐξετίμησε ὁ ἡγεμόνας γιὰ τὴ μόρφωσή του, τὸν ἀγνό του πατριωτισμο καί τὴν ἐργατικότητά του, ὥστε τὸν πῆρε γραμματέα του.

Ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης καὶ ἡ πολιορκία τῆς
Τρίπολης

Ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης καταγόταν ἀπὸ ὀνομαστὴ
οἰκογένεια κλεφτῶν τῆς Ἀρκαδίας. Ἦταν γιὸς τοῦ Κωνσταντίνου Κολοκοτρώνη. Γεννήθηκε στὰ
1770 τότε ποὺ οἱ Ἀρβανίτες ἔκαιγαν καὶ κατάστρεφαν τὴν Πελοπόννησο ὕστερα ἀπὸ τὴν ἀποτυχία τοῦ ἐπαναστατικοῦ κινήματος τοῦ Ὀρλώφ. Ἔμεινε πολὺ μικρὸς ὀρφανός, γιατὶ ὁ πατέρας του καὶ πολλοὶ συγγενεῖς του σκοτώθηκαν ἀπὸ τοὺς Τούρκους στὸ μεγάλο κατατρεγμὸ τῆς Κλεφτουριᾶς, ὕστερα ἀπὸ τὸ διώξιμο τῶν Ἀλβανῶν ἀπὸ τὴν Πελοπόννησο. Τὰ νεανικὰ του χρόνια τὰ πέρασε κλέφτης στὰ βουνά. Ἀλλὰ γιὰ νὰ γλυτώση ἀπὸ τὴν ἐπίμονη καταδίωξη τῶν Τούρκων, ἀναγκάστηκε νὰ φύγη στὴ Ζάκυνθο, ποὺ τὴν κατεῖχαν τότε οἱ Ἄγγλοι, καὶ κατατάχτηκε στὸν ἀγγλικὸ στρατὸ καὶ ἔφτασε ὡς τὸν βαθμὸ τοῦ ταγματάρχη. Ἐκεῖ μυήθηκε στὴ Φιλικὴ ῾Εταιρεία καὶ ὅταν πλησίαζε ὁ καιρὸς γιὰ τὴν ἐπανάσταση, γύρισε στὴν Πελοπόννησο.

Ἡ ἐπανάσταση στὴ Στερεὰ ῾Ελλάδα. ῾Η μάχη τῆς
Ἀλαμάνας καὶ ὁ Ἀθανάσιος Διάκος

Τὴν ἔκρηξη τῆς ἐπανάστασης στὴν Πελοπόννησο ἀκολούθησε και ἡ ἔκρηξη τῆς ἐπανάστασης στὴ Στερεὰ ῾Ελλάδα. Στὶς 3 τοῦ Ἀπρίλη τοῦ 1821 ὁ Διάκος σήκωσε τὴν ἐπαναστατικὴ σημαία στὴ Λειβαδιά, ὁ Πανουργιᾶς στὴν Ἄμφισσα καὶ ὁ Δυοβουνιώτης στὴ Βοδονίτσα.
Ὁ Χουρσὶτ ἔστειλε 9000 ἄντρες μὲ τὸν Ὁμὲρ Βρυώνη καὶ τὸν Κιοσὲ Μεχμὲτ, γιά νὰ καταστείλουν τὴν ἐπανάσταση τῆς Στερεᾶς καὶ ὕστερα νὰ κατέβουν στὴν Πελοπόννησο νὰ βοηθήσουν τὸν Μουσταφάμπεη. Ὁ κίνδυνος ἦταν μεγάλος. Ἄν ἔφταναν τὰ στρατεύματα αὐτὰ στὴν Πελοπόννησο, ἡ ἐπανάσταση θὰ κινδύνευε.
Γι’ αὐτὸ οἱ ὁπλαρχηγοί τῆς Στερεᾶς Διάκος, Πανουργιᾶς καὶ Δυοβουνιώτης ἀποφάσισαν νὰ τὰ ἐμποδίσουν καὶ ἔπιασαν τὸ δρόμο ποὺ φέρνει ἀπὸ τὴ Λαμία στὴν Ἄμφισσα. Ὁ Πανουργιᾶς καὶ ὁ Δυοβουνιώτης ὀχυρώθηκαν στὰ ὑψώματα πρὸς τὴν Οἴτη καὶ ὁ Διάκος ἔπιασε τὸ γεφύρι τῆς Ἀλαμάνας ποὺ εἶναι πάνω στὸν ποταμό Σπερχειό. Ὁ Ἀθανάσιος Διάκος καταγόταν ἀπὸ τὴ Μουσουνίτσα τῆς Παρνασσίδας. Τὰ νεανικά του χρόνια τὰ πέρασε στὸ μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου του Προδρόμου ποὺ εἶναι κοντά στην Ἀρτοτίνα, μέσα σὲ ἕνα πυκνὸ δάσος, κάτω ἀπὸ τὶς γυμνὲς καὶ ἀπόκρημνες κορφὲς τῶν Βαρδουσίων. Τὸ σεμνὸ ἔνδυμα τοῦ κληρικοῦ ἔκρυβε μιὰ θερμὴ ἑλληνικὴ καρδιὰ μὲ ἀκατάβλητο ἡρωικὸ φρόνημα.
Ἀργότερα ὑπηρέτησε στὸ στρατὸ τοῦ Ἀλῆ-πασᾶ καὶ ἐκεῖ γνώρισε καὶ συνδέθηκε φιλικά μὲ τὸν Ὀδυσσέα Ἀνδροῦτσο. Ὕστερα ἔγινε ἀρματολὸς στὴν περιφέρεια τῆς Λειβαδᾶς καὶ ἐκεῖ μυήθηκε στὴ Φιλικὴ Ἑταιρεία. Τὴν ἀπόφαση γιὰ τὴν κήρυξη τῆς ἐπανάστασης πῆρε μαζὶ μὲ τοὺς Ἐπισκόπους Ταλαντίου Νεόφυτο καὶ Ἄμφισσας Ἠσαΐα σὲ σύσκεψη ποὺ ἔκαναν στὴ μονὴ τοῦ ὁσίου Λουκᾶ.

Ὁ Ὀδυσσέας Ἀνδροῦτσος καὶ τὸ χάνι τῆς Γραβιᾶς

Τὸν μαρτυρικὸ θάνατο τοῦ Διάκου ἐκδικήθηκε ὕστερα ἀπὸ λίγες ἡμέρες ὁ φίλος του Ὀδυσσέας Ἀνδροῦτσος. Ὁ Ὀδυσσέας Ἀνδροῦτσος ἦταν γυιὸς τοῦ Γεωργίου Ἀνδρίτσου ποὺ πολέμησε μὲ τὸν Λάμπρο Κατσώνη καὶ θανατώθηκε ἀπὸ τοὺς Τούρκους στὴν Κωνσταντινούπολη. Εἶχε μέτριο ἀνάστημα, ἀλλὰ δασύτριχο, εὔρωστο, καί εὐκίνητο σῶμα. Ὕστερα ἀπὸ τὴ μάχη τῆς Ἀλαμάνας ὁ Ὀμὲρ Βρυώνης ξεκίνησε γιά τὴν Ἄμφισσα. Εἶχε σκοπὸ νὰ περάση ἀπὸ ἐκεῖ στὴν Πελοπόννησο, γιὰ νὰ διαλύση τὴν πολιορκία τῆς Τριπόλεως.
Ὁ Ὀδυσσέας ἔμαθε τὸ δρομολόγιο τῆς πορείας τοῦ Ὀμὲρ Βρυώνη καὶ ἀποφάσισε νὰ καταλάβη μαζὶ μὲ τὸν Πανουργιὰ καὶ τὸν Δυοβουνιώτη τὰ στενὰ τῆς Γραβιᾶς ἀνάμεσα στὰ βουνὰ Παρνασσὸ καὶ Γκιώνα. Οἱ δύο ἄλλοι ὁπλαρχηγοί ἔπιασαν τὰ πλάγια τῶν βουνῶν. Ὁ Ὀδυσσέας ἔπιασε ἕνα πλινθόχτιστο χάνι στὸ δρόμο ποὺ θὰ περνοῦσαν τὰ στρατεύματα τοῦ Βρυώνη. Ὅταν ἔφτασε ἐκεῖ εἶπε στὰ παλληκάρια του ὅτι θὰ μποῦν μέσα σ’ αὐτὸ τὸ χάνι καὶ ἀπὸ ἐκεῖ θὰ πολεμήσουν τοὺς Τούρκους καὶ ὅτι, ὅσοι ἀπὸ αὐτοὺς θέλουν νὰ τὸν ἀκολουθήσουν, ἄς πιαστοῦν στὸ χορό, ποὺ ἔσυρε ὁ ἴδιος μὲ τὸ τραγούδι «Κάτω στοῦ Βάλτου τὰ χωριά, Ἄγραφα καὶ Ξηρόμερο….».

 
Η καταστροφὴ τῆς Χίου (Μᾶρτιος 1822)

῾Η Χίος δὲν εἶχε ἐπαναστατήσει κατὰ τὸ πρῶτο ἔτος τῆς ἐπανάστασης, γιατὶ βρισκόταν κοντά στὴ Μικρασιατικὴ ἀκτὴ καὶ μποροῦσαν σὲ κάθε στιγμὴ νὰ περάσουν σ’ αὐτὴ τουρκικὰ
στρατεύματα καὶ νὰ καταστείλουν τὴν ἐπανάσταση. Ἀλλὰ καὶ γιατὶ δὲν αἰσθανόταν καὶ πολὺ τὸ βάρος τῆς δουλείας. Ὁ Σουλτάνος εἶχε διατάξει νὰ μὴ πιέζουν πολὺ τοὺς κατοίκους τῆς Χίου, γιατὶ ἀπὸ ἐκεῖ προμηθευόταν τὸ παλάτι του τὸ ἀρωματικὸ μαστίχι.
Ἀλλὰ στὶς ἀρχὲς τοῦ 1822 ὁ ἀρχηγὸς τῆς Σάμου Λυκοῦργος Λογοθέτης ἦρθε στὴ Χίο μὲ 2500 ἄνδρες, ὕψωσε τὴ σημαία τῆς ἐπανάστασης καὶ ἀνάγκασε τοὺς Τούρκους νὰ κλειστοῦν στὸ
φρούριο.
Μόλις ἔφθασε ἡ εἴδηση τῆς ἐπανάστασης τῆς Χίου στὴν Κωνσταντινούπολη, ὁ Σουλτάνος ὀργίστηκε καὶ διάταξε τὸ ναύαρχο Καρᾶ-Ἀλῆ νὰ πλεύση στὴ Χίο καὶ νὰ μὴν ἀφήση «λίθον ἐπί λίθου»

Ὁ φιλελληνισμὸς στὴν Εὐρώπη καὶ ὁ λόρδος Βύρων

Ἡ ἀναγέννηση τῶν γραμμάτων στὴν Εὐρώπη, ὕστερα ἀπὸ τὸ μεσαίωνα, εἶχε γνωρίσει στοὺς Εὐρωπαίους τὴ χώρα, ὅπου ἀναπτύχθηκε ὁ ἀρχαῖος ἑλληνικὸς πολιτισμός. Πολλοὶ Εὐρωπαῖοι εἶχαν ἐπισκεφθῆ τὰ ἀρχαῖα μνημεῖα στοὺς ἑλληνικοὺς τόπους καὶ εἶχαν γνωρίσει τὸν ἑλληνικὸ λαὸ κάτω ἀπὸ τὴν τουρκικὴ
δεσποτεία.
Διάφοροι συγγραφεῖς ἔγραψαν καὶ δημοσίευσαν στὴν Εὐρώπη ταξιδιωτικὲς πληροφορίες καὶ ἐντυπώσεις ἀπὸ τὴν ῾Ελλάδα.
Γι’ αὐτὸ, ὅταν ξέσπασε ἡ ἑλληνικὴ ἐπανάσταση, οἱ λαοὶ τῆς Εὐρώπης εἶχαν ἰδέα γιὰ τὴν ῾Ελλάδα καὶ γιὰ τοὺς Ἕλληνες. Σ’ αὐτὸ βοήθησαν καὶ οἱ πλούσιες ἑλληνικὲς Κοινότητες τοῦ Ἐξωτερικοῦ, τὰ ἐμπορικὰ γραφεῖα καὶ τὸ ἐμπορικὸ ναυτικό.
Ὅσο ὅμως κι’ ἄν ἦταν γνωστὴ ἡ Ἑλλάδα καὶ ὅσο κι’ ἄν συμπαθοῦσαν τοὺς Ἕλληνες πολλοί στὴν Εὐρώπη, τὸ ἑλληνικὸ ἐπαναστατικὸ κίνημα τοῦ 1821 δὲν εὐχαρίστησε τὶς κυβερνήσεις τῶν κρατῶν τῆς Εὐρώπης, γιατί αὐτὲς ἦσαν ἀντίθετες στὴν αὐτοδιάθεση
τῶν λαῶν καὶ εἶχαν συγκροτήσει τὴν ἱερὴ συμμαχία.

Ὁ Ἀνδρέας Μιαούλης καὶ ἡ ναυμαχία τοῦ Γέροντα.

Ὕστερα ἀπὸ τὰ Ψαρὰ ὁ τουρκικὸς στόλος ἔπλευσε κατὰ τὴ Σάμο μὲ σκοπὸ νὰ τὴν καταλάβη καὶ νὰ τὴν καταστρέψη. Ὁ ἑλληνικὸς ὅμως στόλος πρόφτασε καὶ ἔπιασε τὸ στενὸ ποὺ εἶναι ἀνάμεσα Σάμου καὶ Μικρασιατικῆς ἀκτῆς. Στὶς μικροναυμαχίες ποὺ ἔγιναν ὁ τουρκικὸς στόλος ἔπαθε ἀρκετὲς ζημιές. Οἱ Ἕλληνες πῆραν ἐκδίκηση γιὰ τὶς σφαγὲς τῶν Ψαριανῶν. Ὁ ἔνδοξος πυρπολητὴς Κανάρης ἔκαψε μὲ τὰ πυρπολικά του τρία τουρκικὰ καράβια. Ὕστερα ἀπὸ τὶς ἀποτυχίες του αὐτὲς ὁ τουρκικὸς στόλος ἀποσύρθηκε στὴν Κῶ καὶ περίμενε ἐκεῖ τὸν αἰγυπτιακὸ στόλο.Τὸν Αὔγουστο ἦρθε καὶ ὁ στόλος τῆς Αἰγύπτου. Οἱ δυὸ στόλοι ἀποτελοῦσαν τώρα μιὰ μεγάλη ναυτικὴ δύναμη ἀπὸ 400 καράβια μὲ 50.000 ναῦτες καὶ 2.500 κανόνια. Ὁ ἑλληνικὸς στόλος εἶχε 80 μονάχα πλοῖα μὲ ἀρχηγὸ τὸν Ἀνδρὲα Μιαούλη.
Ὁ Ἀνδρέας Μιαούλης γεννήθηκε στὴν Εὔβοια. Ὁ πατέρας του ἦταν ναυτικὸς καὶ εἶχε δικά του πλοῖα. Τόσο ἔμπειρος καὶ ἄφοβος ναυτικὸς ἦταν ὁ Ἀνδρέας Μιαούλης ποὺ μὲ τὰ τολμήματά του πολλὲς φορές εἶχε παραβιάσει τὸν ἀποκλεισμὸ τῶν γαλλικῶν παραλίων ἀπὸ τοὺς Ἄγγλους καὶ ἔκανε ἐμπόριο σιτηρῶν στὴ Γαλλία. Ἀπὸ 17 χρονῶν κυβερνοῦσε ἐμπορικὸ πλοῖο. Εἶχε ἀποκτήσει ἀρκετὴ περιουσὶα καὶ τὸ ὄνομά του ἦταν ἀκουστὸ στοὺς ἑλληνικοὺς ναυτικοὺς κύκλους. Ὅταν ἄρχισε ἡ ἐπανάσταση, δίστασε νὰ πάρη ἐνεργὸ μέρος, ὅταν ὅμως τὸ ἀποφάσισε, ἀφοσιώθηκε σ’ αὐτὴ μ’ ὅλη τὴ δύναμη καὶ τὴν
ἱκανότητά του καὶ ἔγινε ὁ φόβος καὶ ὁ τρόμος τῶν Τούρκων.

Ὁ Γεώργιος Καραϊσκάκης καὶ οἱ μάχες στὴν Ἀράχωβα καὶ στὸ Δίστομο

Ἡ πτώση τοῦ Μεσολογγίου καὶ τὸ πάρσιμο τῆς Ἀθήνας ἔσβησαν τὴν ἐπανάσταση στὴ Στερεὰ ῾Ελλάδα. Στὴν Ἀκρόπολη μόνο ἐξακολουθοῦσε νὰ κυματίζη ἡ ἑλληνικὴ σημαία.
῾Η ἑλληνικὴ κυβέρνηση ἐπιθυμοῦσε νὰ κρατήση τὸ ὀχυρὸ αὐτὸ μὲ κάθε θυσία καὶ γι’ αὐτὸ διόρισε ἀρχιστράτηγο τῆς Στερεᾶς τὸ Γεώργιο Καραϊσκάκη, ποὺ φαινόταν ὁ ἐπιφανέστερος καὶ ἱκανότερος ἀπὸ τοὺς Στερεοελλαδίτες ὁπλαρχηγούς. Ὁ πρόεδρος τῆς κυβέρνησης Ζαΐμης εἶχε παλιὰ ἔχθρα πρὸς τὸν Καραϊσκάκη, ἀλλὰ γιά τὸ καλὸ τῆς χώρας συμφιλιώθηκε μὲ αὐτὸν.
Ὁ Καραϊσκάκης γεννήθηκε στὴ Σκουληκαριὰ τῆς Ἄρτας στὰ 1782 καί καταγόταν ἀπὸ οἰκογένεια ὁπλαρχηγῶν. Ἦταν μικρόσωμος καὶ ἀσθενικός, ἀλλὰ γενναῖος, δραστήριος καὶ στρατηγικὸς. Στὴ νεότητά του ὑπερέτησε στὴν Αὐλὴ τοῦ Ἀλῆ-πασᾶ. Ὕστερα τὸν πολέμησε. Ὅταν κηρύχτηκε ἡ ἑλληνικὴ ἐπανάσταση, δὲν ἔδειξε
πατριωτικὸ ἐνθουσιαμό, πίστη καὶ σταθερότητα. Ἀργότερα ὅμως οἱ ἀνάγκες τῆς πατρίδας φώτισαν τὸν νοῦ του καὶ ὁ ἄλλοτε δύστροπος, ἐγωιστὴς καὶ ἀπείθαρχος ὁπλαρχηγὸς, ἄλλαξε ἐντελῶς καὶ γίνηκε νέος ἄνθρωπος. Ὅταν ἦρθε νὰ παραλάβη τὸ διορισμό του, ὑποσχέθηκε πὼς θὰ φανῆ ἄξιος τῆς πατρίδας καὶ τήρησε τὴν ὑπόσχεσή του ὡς τὶς τελευταῖες στιγμές του.
῾Ο Καραϊσκάκης μπῆκε στὴν Ἀττική. Ὁ Κιουταχῆς ὅμως τὸν χτύπησε στὸ Χαϊδάρι καὶ τὸν
ἀνάγκασε νὰ ἀποσυρθῆ στὴν ᾽Ελευσίνα. Ἡ μάχη τοῦ Χαϊδαρίου ἔδωκε στὸν Καραϊσκάκη νὰ καταλάβη ὅτι δὲ συμφέρει στὴν περίοδο αὐτὴ ἀγώνας κατὰ μέτωπο μὲ τὸν Κιουταχῆ, καὶ ὅτι πρέπει νὰ ἐφαρμοσθῆ σχέδιο ἀποκλεισμοῦ τῶν Τούρκων στὴν Ἀττική. Πίστευε πὼς
ἄν κατόρθωνε νὰ ἀποκόψη τὶς συγκοινωνίες τοῦ Κιουταχῆ μὲ τὴ Θεσσαλία, θὰ τὸν ἀνάγκαζε νὰ φύγη ἀπὸ τὴν Ἀττική, γιατὶ θὰ τοῦ ἔλειπαν οἱ τροφές.

Ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας (1828-1831)

Ἡ Τρίτη ᾽Εθνικὴ Συνέλευση τῶν ῾Ελλήνων, ποὺ συνῆλθε στὴν Τροιζήνα τὸ Μάρτη τοῦ 1827 ἐξέλεξε τὸν Ἰωάννη Καποδίστρια κυβερνήτη τῆς ῾Ελλάδας γιὰ ἑφτὰ χρόνια.
Ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας καταγόταν ἀπὸ εὔπορη οἰκογένεια τῆς Κέρκυρας. Σπούδασε στὴν Εὐρώπη καὶ ὑπηρέτησε στὴν ἀρχὴ στὴ Γραμματεία τῆς ᾽Επικρατείας τῶν Ἰονίων νήσων καὶ ὕστερα μπῆκε στὴ διπλωματικὴ ὑπηρεσία τῆς Ρωσίας καὶ ἔφτασε ὡς τὴν θέση τοῦ Ὑπουργοῦ τῶν ᾽Εξωτερικῶν.
Ὅταν τὸν ἐξέλεξαν κυβερνήτη, βρισκόταν στὴν Ἑλβετία. Τὸ ὄνομά του ἦταν πολὺ γνωστὸ στὴν Ἑλλάδα καί ὅλοι πίστευαν πὼς θὰ ἔφερνε τὴν τάξη καὶ τὴν ὁμόνοια στὴ χώρα. Πρὶν κατεβῆ στὴν Ἑλλάδα ἐπισκέφτηκε τὶς κυβερνήσεις τῆς Εὐρώπης, γιὰ νὰ ζητήση τὴ βοήθειά τους καὶ τὸ Γενάρη τοῦ 1828 ἔφτασε στὸ Ναύπλιο καὶ ἀπὸ ἐκεῖ στὴν Αἴγινα, τὴν ἕδρα τῆς Κυβερνήσεως.
Τὸ ἔργο του ἦταν δύσκολο, γιατὶ ἀναρχία καί ἐρήμωση κυριαρχοῦσαν στὴν καταστρεμμένη χώρα. Οἱ ἄνθρωποι εἶχαν λιγοστέψει, τὰ ζῶα εἶχαν καταστραφῆ καὶ ἡ γῆ ἔμενε ἀκαλλιέργητη. Οἱ ἄνθρωποι εἶχαν ἐξαγριωθῆ καὶ ἡ ληστεία καὶ ἡ πειρατεία μάστιζαν τὸν τόπο. Νόμος δέν ὑπῆρχε, ἀλλά τὸ δίκαιο τοῦ ἰσχυρότερου καταπίεζε τοὺς ἀδύνατους. Οἱ πολεμικὲς ἐπιχειρήσεις δὲν εἶχαν ἀκόμα τερματισθῆ καὶ ὁ Ἰμβραὴμ ἦταν ἀκόμα στὴν Πελοπόννησο.

Ὁ πρῶτος παγκόσμιος πόλεμος στὰ 1914.

Οἱ μεγάλες Δυνάμεις τῆς Εὐρώπης εἶχαν χωριστῆ σὲ δυὸ ἀντίπαλες μερίδες. Ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος ἦταν ἡ Γερμανία, ἡ Αὐστρία καὶ ἡ ᾽Ιταλία καὶ ἀπὸ τὸ ἄλλο ἡ Ἀγγλία, ἡ Γαλλία καὶ ἡ Ρωσία. Εἶχαν ἀντίθετα συμφέροντα καὶ ὁ πόλεμος φαινόταν ἀναπόφευκτος ὅταν θὰ παρουσιαζόταν ἀφορμὴ.
Καὶ ἡ ἀφορμὴ δὲ βράδυνε νὰ δοθῆ· Μερικοὶ Σέρβοι φοιτητὲς δολοφόνησαν τὸ διάδοχο τῆς Αὐστρίας στὸ Σεράγεβο. Οἱ Αὐστριακοὶ κήρυξαν τὸν πόλεμο στὴ Σερβία. Σὲ βοήθεια τῆς Σερβίας ἦρθαν οἱ Γάλλοι. Σὲ βοήθεια τῶν Αὐστριακῶν οἱ Γερμανοί καὶ ὁ πόλεμος γενικεύτηκε τὸ καλοκαίρι τοῦ 1914. Ἀργότερα πῆραν μέρος στὸν πόλεμο μὲ τὸ μέρος τῶν Γερμανῶν οἱ Τοῦρκοι καὶ οἱ Βούλγαροι, ἐνῶ οἱ Ἰταλοὶ προσχώρησαν στοὺς
Ἀγγλογάλλους. Ὁ πόλεμος αὐτὸς ὀνομάστηκε παγκόσμιος, γιατὶ πῆραν μέρος σ’ αὐτὸν πολλὰ κράτη σ’ ὅλον τὸν κόσμο.
Στὴν ἀρχὴ τοῦ πολέμου ἡ Ἑλλάδα δὲν πῆρε μέρος γιατί δὲν εἶχε περάσει ἀρκετὸς χρόνος ἀπὸ τὸ τέλος τοῦ βαλκανικοῦ πολέμου, καὶ δὲν εἶχε ἀκόμα ἀναλάβει. Σιγὰ σιγὰ ὅμως ἄρχισαν νὰ σχηματίζωνται δύο γνῶμες στὸ λαό. Ἄλλοι ἤθελαν νὰ μείνη ἡ Ἑλλάδα οὐδέτερη γιὰ νὰ συνέλθη ἀπὸ τὶς ζημίες τοῦ προηγουμένου πολέμου καὶ ἄλλοι ἤθελαν νὰ βγῆ στὸν πόλεμο μὲ τὸ μέρος τῶν Ἀγγλογάλλων, ἀφοῦ μὲ τὸ μέρος τῶν Γερμανῶν ἦταν οἱ Τοῦρκοι καὶ οἱ Βούλγαροι, ἐχθροὶ καὶ οἱ δύο ἄσπονδοι τῶν ἑλληνικῶν διεκδικήσεων. Ἀρχηγὸς τῶν φίλων τῆς οὐδετερότητας ἦταν ὁ Κωνσταντῖνος καὶ ἀρχηγὸς τῶν
φίλων τῆς ἐξόδου στὸν πόλεμο μὲ τὸ μέρος τῶν Ἀγγλογάλλων ἦταν
ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος.
Τὸ Ἔθνος διαιρέθηκε σὲ δύο ἀντιμαχόμενες μερίδες. Οἱ ὀπαδοὶ τῆς οὐδετερότητας κατηγοροῦσαν τὸ Βενιζέλο πὼς θέλει νὰ ρίξη τὴ χώρα σὲ ἐπικίνδυνη περιπέτεια. Οἱ ὀπαδοὶ τοῦ Βενιζέλου κατηγοροῦσαν τὸν βασιλιά γιὰ γερμανόφιλο.
Ὅταν ὅμως ὁ γερμανοβουλγαρικὸς στρατὸς μπῆκε στὴν Ἀνατολικὴ Μακεδονία καὶ αἰχμαλώτισε ἑλληνικὰ στρατεύματα, ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος ἦλθε στὴ Θεσσαλονίκη, ἔκαμε ἐπαναστατικὴ Κυβέρνηση τὸ 1917, κήρυξε ἐπιστράτευση καί προσχώρησε στὴ
συμμαχία τῶν Ἀγγλογάλλων. Τότε ὁ Κωνσταντῖνος ἐξαναγκάστηκε ἀπὸ τοὺς συμμάχους νὰ φύγη στὸ ἐξωτερικὸ καὶ στὸ θρόνο ἀνέβηκε ὁ δευτερότοκος γιὸς τοῦ Κωνσταντίνου Ἀλέξανδρος.
Ὁ ἑλληνικὸς στρατὸς πολέμησε γενναῖα στὸ πλευρὸ τῶν συμμάχων καί, ὅταν ἡ νίκη στεφάνωσε τὰ συμμαχικὰ ὅπλα, τὸ Συνέδριο τῆς Εἰρήνης παραχώρησε στὴν ῾Ελλάδα, γιὰ ἀμοιβὴ τῶν θυσιῶν της, τὴ Θράκη ὡς τὰ περίχωρα τῆς Κωνσταντινούπολης καὶ τὸ νομὸ (Βιλαέτιο) Σμύρνης στὴ Μικρὰ Ἀσία. Οἱ Ἕλληνες ἔστειλαν στρατὸ καὶ πῆραν τὰ μέρη αὐτά. Τὸν ᾽Ιούλιο τοῦ 1920 ὑπογράφτηκε ἡ συνθήκη τῶν Σεβρῶν.