Η δράση του εκπαιδευτικού κινήματος

Του Νίκου Τσούλια

ΤΟ ΑΡΘΡΟ, 19.6.11

Το εκπαιδευτικό κίνημα στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες είχε σημαντική δράση  στα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα της χώρας. Μια προσέγγιση της όλης λειτουργίας του βέβαια δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει όλες τις όψεις του. Ας δούμε, λοιπόν, τη συνολική εικόνα του. Πρώτα θα συζητηθεί η θετική πλευρά της δράσης του, η οποία θεωρώ ότι τελικά το χαρακτήρισε. Ποια είναι τα σημεία αυτής της πλευράς του;

1) Το εκπαιδευτικό κίνημα συνδέθηκε ενεργά με τους γενικότερους κοινωνικούς αγώνες που αποσκοπούσαν στη διεύρυνση των δημοκρατικών κατακτήσεων ευρέων στρωμάτων του πληθυσμού μας.

2) Συνέργησε αποφασιστικά στο διαρκή εκδημοκρατισμό του εκπαιδευτικού συστήματος, αρκεί να λάβουμε υπόψη πως οι βασικές θέσεις του για «υποχρεωτική δημόσια και δωρεάν παιδεία σε όλα τα παιδιά» και για «μαζικοποίηση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στη δεκαετία του 1980 και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη δεκαετία του 1997 – 2007» ανέδειξαν με τον καλύτερο τρόπο τις ισχυρές μορφωτικές τάσεις της ελληνικής κοινωνίας και ιδιαίτερα της νεολαίας.

3) Αναδείχτηκε ως συλλογικό υποκείμενο και ως δύναμη πολιτικών και κοινωνικών αλλαγών κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες της μεταπολίτευσης. Την ίδια περίοδο είχε έντονα χαρακτηριστικά εξωστρέφειας επιδιώκοντας αλλαγές και καινοτομίες στο εκπαιδευτικό σύστημα.

4) Έχοντας ως έναν από τους βασικούς στόχους του το αίτημα του «15 % του κρατικού προϋπολογισμού για την παιδεία» αρχικά ή του «5 % του Α.Ε.Π. στην παιδεία» στη συνέχεια, διαμόρφωσε μια κινηματική δυναμική για άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, για διαρκή ενίσχυση της ποιότητας της δημόσιας εκπαίδευσης και για την προώθηση λύσεων στα μικρά και μεγάλα προβλήματα των σχολείων.

5) Η συνολική δράση του είχε κυρίως κινηματικό χαρακτήρα – αν και εμφάνιζε επιμέρους και συγκυριακά κάποια συντεχνιακά χαρακτηριστικά – και γι’ αυτό λειτουργούσε (το εκπαιδευτικό κίνημα πάντα) ως πόλος συσπείρωσης ευρύτερων κοινωνικών αιτημάτων. Ήταν υποστηρικτής και στα ζητήματα που συνδέονταν με τη διεύρυνση κοινωνικών δικαιωμάτων σε εργαζόμενους που βίωναν συνθήκες απαξίωσης.

6) Ανέπτυξε μεγάλους αγώνες – απεργιακούς και μη – και η όλη παρεμβατικότητά του ήταν αποτέλεσμα αυτών των αγώνων. Δεν δημιούργησε, δηλαδή, μια πρακτική του πεδίου «ρυθμίσεις κάτω από το τραπέζι», όπως έκαναν αρκετές μορφές του συνδικαλισμού και οι οποίες ευνοήθηκαν τα μέγιστα από τις εκάστοτε εξουσίες με προνόμια πέραν των δυναμικών και των αναγκών τους. Αν μάλιστα κάνουμε μια συνολική αποτίμηση των απεργιακών κινητοποιήσεων στους μαζικούς χώρους κατά τη διάρκεια της μεταπολίτευσης, θα δούμε ότι το μεγαλύτερο μέρος εκδηλώθηκε στο χώρο της εκπαίδευσης και πιο ειδικά στο χώρο δράσης των εκπαιδευτικών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Και αυτό οφείλεται, σε μια πρόχειρη προσέγγιση, αφενός μεν στην ένταση των προβλημάτων (για παράδειγμα η χώρα μας σ’ όλη αυτή την περίοδο εκπαίδευε ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά νέων με τη μικρότερη συγκριτικά χρηματοδότηση σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ευρώπης) και αφετέρου στην αίσθηση της αδικίας, που ένιωθαν και βίωναν οι δεκάδες χιλιάδες εκπαιδευτικοί της χώρας, αρκεί να αναλογιστούμε, για παράδειγμα, ότι στη μεγάλη δίμηνη απεργία του 1997 οι καθηγητές είχαν ως ένα από τα συνθήματά τους «να αμείβονται όσο και οι καθαρίστριες του Υπουργείου Οικονομικών»!

Δυστυχώς η Ελλάδα έχει γνωρίσει τόσο λαϊκισμό που δεν ξέρω αν μπορούμε να ξεφύγουμε από τη συντεχνιακή λειτουργία του κράτους (δυστυχώς η συντεχνιακή αντίληψη πηγάζει κυρίως από το κράτος!) και από την πρακτική κυβερνήσεων και υπουργών να ρυθμίζουν τα οικονομικά ζητήματα χωρίς κανόνες και αρχές αλλά σαν να είναι ο δημόσιος πλούτος προσωπική τους υπόθεση ή και σαν προσωπικό τους «ταμείο».

7) Η δράση του εκπαιδευτικού κινήματος δεν είχε τοπικά χαρακτηριστικά. Αντίθετα, αναφερόταν σε όλο των ελλαδικό χώρο και αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι οι εκπαιδευτικές ομοσπονδίες έχουν αξιόλογη οργανωτική συγκρότηση σε όλη τη χώρα. Αλλά και στο ευρωπαϊκό και στο διεθνές επίπεδο, η «παρουσία» του ήταν σημαντική.

Ωστόσο, πρέπει να επισημάνουμε ότι συνολικά υπήρχε μια γενική αδυναμία της ελληνικής κοινωνίας να αναδείξει το σχολείο ως ευρύτερο παιδαγωγικό και μορφωτικό θεσμό, γιατί, όπως επισημαίνει ο Κ. Τσουκαλάς, «ο εξαρτημένος και περιφερειακός χαρακτήρας των εκπαιδευτικών αλλαγών στην χώρα μας, αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι στην Ελλάδα δεν συνειδητοποιήθηκε ο πνευματικός ρόλος του σχολείου ως αποτέλεσμα ιδεολογικών αγώνων, όπως συνέβη στις καπιταλιστικές μητροπόλεις». Και αυτό σαφώς επηρέασε και τη δράση του εκπαιδευτικού κινήματος.