Πρόσβαση στην πληροφορία

 

Του Νίκου Τσούλια

“ΤΟ ΑΡΘΡΟ”  22.10.08

 

Στη σημερινή «γνωσιοκεντρική εποχή» έχουν διαμορφωθεί ορισμένες βασικές παραδοχές: α) η γνώση και η πληροφορία καθορίζουν περισσότερο από ποτέ άλλοτε το μέλλον των κοινωνιών, β) η γνώση παράγεται και καταστρέφεται με ολοένα και μεγαλύτερους ρυθμούς, γ) η έρευνα αποτελεί το κλειδί για την ανάπτυξη της επιστήμης και της οικονομίας και δ) η πρόσβαση στην πληροφορία γίνεται όλο και πιο πλούσια και πιο ελεύθερη.

Εξετάζοντας την τελευταία παραδοχή, συχνά αναφέρεται ότι η ισχύς των κρατών θα εξαρτηθεί από την ταχύτητα μετάδοσης γνώσεων και πληροφοριών στους κόλπους των κοινωνιών τους. Εμείς, ωστόσο, εγκλωβισμένοι σε ένα παρωχημένο μοντέλο διακυβέρνησης, δεν αναπτύσσουμε τις δημιουργικές δυνάμεις μας για να ενσωματωθεί η Ελλάδα στις γοργά αναπτυσσόμενες χώρες και έχουμε αφεθεί στα οφέλη της ούτως ή άλλως σημαντικής ένταξης της χώρας μας στην Ο.Ν.Ε. Σ’ αυτό το πεδίο καθοριστικός είναι ο ρόλος της εκπαίδευσης, αφενός μεν για την ανάπτυξη μια ισχυρής γενικής παιδείας σ’ όλους του πολίτες, αφετέρου δε για την προαγωγή μιας κουλτούρας έρευνας που θα συνδεθεί με την καινοτομία και τους νεωτερισμούς.

Απότοκος αυτού του παρωχημένου μοντέλου είναι η αναπαραγωγή παλιών στερεότυπων όσον αφορά τη σχέση μας με αυτά τα σημαντικά ζητήματα. Η πρόσβαση στην πληροφορία παραμένει παραδοσιακή, φοβική και εχθρική. Τα δημόσια υλικά θεωρούνται περίπου εθνικά μυστικά και η όποια προσπέλασή τους γίνεται μετά απείρων δυσκολιών ή μέσω γνωριμιών! Όσο για την ψηφιοποίηση, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι είναι σε πρωτόγονη κατάσταση. Και αυτά σε μια εποχή, όπου βάσιμα μπορούμε να αποφανθούμε ότι, οτιδήποτε πληροφοριακό υλικό δεν είναι φηφιοποιημένο, είναι «νεκρό» ή είναι σαν να μην υπάρχει, αφού η χρήση του είναι μάλλον μηδαμινή.

Η υπερτροφία της πληροφορίας απαιτεί όχι μόνο ψηφιοποίηση αλλά και συστήματα δημόσιας «διευθέτησης», ώστε η πρόσβαση στον πολίτη να είναι εύκολη από κάθε άποψη. Η γρήγορη και έγκυρη πρόσβαση στην πληροφορία συνδέεται με το παιχνίδι των πρωτοποριακών ιδεών και σκέψεων, με τη δημιουργία του «συλλογικού» μέλλοντός μας. Αν δούμε την ιστορία της ανθρωπότητας, θα καταφανεί ότι οι κοινωνίες, που ήταν στην αιχμή της προόδου, ήταν οι «ανοιχτές κοινωνίες», οι κοινωνίες που αναζητούσαν το καινούργιο και την καινοτομία. Δεν είναι κάποιο νέο μυστικό.

Στα πανεπιστήμιά μας αναπαράγεται ως ένα βαθμό η γενική εικόνα. Ενώ θεωρούνται κατ’ εξοχήν μορφωτικοί θεσμοί και ερευνητικά κέντρα αιχμής, δεν έχουν οργανωθεί κατάλληλα. Για παράδειγμα, δύσκολα θα βρεις στις βιβλιοθήκες των Α.Ε.Ι. ή στις γραμματείες τους ή στις ιστοσελίδες τους τους «Οδηγούς Σπουδών» για την τελευταία δεκαετία, όταν μάλιστα οι Οδηγοί αυτοί είναι τα βασικότερα στοιχεία της λειτουργίας τους αλλά και σημαντικό υλικό για κάθε είδους έρευνα.

Έτσι μπορεί κανείς να βρει το αντίστοιχο υλικό των αγγλικών πανεπιστημίων από το σπίτι του σε ελάχιστο χρόνο, ενώ για τα δικά μας θα πρέπει να πάει στις αντίστοιχες έδρες, να απασχοληθεί για αρκετές ημέρες (δηλαδή ΚΤΕΛ, ξενοδοχεία, έξοδα, χρόνος…), να ψάξει σε αποθήκες, να αναζητήσει παλιούς φοιτητές και να χρησιμοποιήσει τις «γνωριμίες του για να βρει ένα μέρος του ερευνητικού υλικού του. Βεβαίως υπάρχουν εξαιρέσεις και οφείλω να αναφέρω, μεταξύ άλλων, την περίπτωση του Μαθηματικού Πανεπιστημιακού Τμήματος της Σάμου, όπου, για σχετική έρευνά μου, συνέλεξα το σύνολο του ζητούμενου υλικού ψηφιοποιημένο σε πέντε λεπτά στο γραφείο μου, μέσα από το διαδίκτυο.

Όσον αφορά τις δημόσιες υπηρεσίες τα πράγματα είναι πλήρως απογοητευτικά. Έχω δε την εντύπωση ότι οι αρμόδιοι εν πολλοίς δεν γνωρίζουν ποια είναι η ευθύνη και το καθήκον τους. Βεβαίως δεν γνωρίζουν και οι πολιτικά προϊστάμενοί τους τι είναι «εθνικό συμφέρον» στη χρήση του δημόσιου υλικού και φαίνεται να μην τους ενδιαφέρει η Κοινοτική Οδηγία 2003/98/E.C., που αναφέρει ότι οι πληροφορίες του δημόσιου τομέα πρέπει να είναι ψηφιοποιημένες και να είναι ελεύθερες στην πρόσβαση, αφού παραμένουν σε ένα κλίμα της δεκαετίας του ’50 και του ’60, ενώ πάντα φοβούνται μήπως η διαφάνεια βγάλει στην επιφάνεια παρατυπίες και παρανομίες.

Αλλά όταν ξοδεύεις χρόνο και χρήμα για πρόσβαση σε πληροφορίες και υλικό που σε άλλες χώρες το αντίστοιχο κόστος είναι μηδενικό, μπορείς να συμμετάσχεις στις κρίσιμες διεργασίες της εποχής; Υπάρχει μέλλον για φοβικές και καχύποπτες υπηρεσίες; για κοινωνίες εσωστρεφείς; για πολιτικές που εξαντλούνται στη διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων με νοοτροπίες παλιάς κοπής;